Γιουροβίζιον και πολιτική

Παρόλο που ο διαγωνισμός τραγουδιού της Γιουροβίζιον μοιάζει με πανηγύρι, πάντα εμπεριείχε πολιτικές πτυχές.
Άλλοτε άμεσες κι άλλοτε έμμεσες. Τόσο για θέματα διενέξεων, όσο και για θέματα που σήμερα κατατάσσονται στη woke κουλτούρα. Ας μην ξεχνάμε την Ντάνα (Dana International) από το Ισραήλ, που το 1998 κατέκτησε την πρώτη θέση με το τραγούδι “Diva” αποτελώντας το πρώτο τρανς άτομο που κέρδισε τον διαγωνισμό.
Ακολούθησε το 2014 η Κοντσίτα με το μούσι, μια drag περσόνα που εκπροσωπούσε την Αυστρία με τη μπαλάντα «Rise like a phoenix», ενώ πέρσι νικητής ανακηρύχθηκε ο επίσης Αυστριακός JJ, ο οποίος αυτοχαρακτηρίζεται ως non binary άτομο (ουδέτερου φύλου).
Εκτός από τα θέματα ταυτότητας όμως, θέση είχαν πάντα και οι γεωπολιτικές ή άλλες σχέσεις, στις οποίες εντάσσεται και το 12άρι που για χρόνια αντάλλασσαν Κύπρος και Ελλάδα.
Παρόλη την προϊστορία όμως, ποτέ ίσως δεν είχε ο διαγωνισμός την πολιτική διάσταση που έχει πάρει φέτος. Πέντε χώρες –Ιρλανδία, Ισπανία, Ολλανδία, Ισλανδία και Σλοβενία- έχουν ανακοινώσει πως δεν θα λάβουν μέρος, ούτε θα προβάλουν τον διαγωνισμό, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τη συμμετοχή του Ισραήλ.
Παράλληλα, ο περσινός νικητής αλλά και ο νικητής του 1994, Ιρλανδός Τσάρλι ΜακΓκέτιγκαν ανακοίνωσαν πως θα δώσουν πίσω τα τρόπαια που έλαβαν, ενώ ο αυστριακός ραδιοτηλεοπτικός φορέας ORF που οργανώνει τη φετινή εκδήλωση, ανακοίνωσε πως δεν θα απαγορεύσει στο κοινό να κρατά παλαιστινιακή σημαία ούτε θα καλύψει με τεχνητά χειροκροτήματα τις όποιες αποδοκιμασίες, όπως συνέβη πέρσι.
«Δεν θα ωραιοποιήσουμε τίποτα ούτε θα αποφύγουμε να δείξουμε τι συμβαίνει, γιατί καθήκον μας είναι να παρουσιάζουμε τα πράγματα όπως είναι», δήλωσε εκπρόσωπος του ORF. Εντούτοις πεποίθηση του είναι πως πρέπει να προωθείται ο πολιτιστικός διάλογος και δεν θα πρέπει να καούν οι γέφυρες με το Ισραήλ.
«Δεν πρόκειται για άτομα ή καλλιτέχνες, αλλά για το ότι ο διαγωνισμός χρησιμοποιείται για να «βελτιώσει» την εικόνα ενός κράτους που κατηγορείται για σοβαρά παραπτώματα, ενώ η EBU επιμένει ότι ο διαγωνισμός είναι μη πολιτικός», απαντά ο περσινός νικητής τονίζοντας πως «αν οι αξίες που γιορτάζουμε στη σκηνή δεν εφαρμόζονται εκτός σκηνής, ακόμα και τα πιο όμορφα τραγούδια χάνουν το νόημά τους».
Στο ίδιο μήκος κύματος απαντά και εκπρόσωπος της Ολλανδίας: «Ο πολιτισμός ενώνει, αλλά όχι με οποιοδήποτε τίμημα. Όσα συνέβησαν στη Γάζα δοκίμασαν τα όρια όσων μπορούμε να υποστηρίξουμε». «Εκ μέρους των 20.000 παιδιών που πέθαναν στη Γάζα» αποχωρούμε ανακοίνωσε και η Σλοβενία όπως και η Ιρλανδία.
Η Κύπρος, παρόλο που το 1974 πρόσμενε κάποια στήριξη, έστω και διά μέσου της Γιουροβίζιον, σήμερα προτιμά να αντιμετωπίζει τον διαγωνισμό ως απλό πανηγύρι χωρίς πολιτικές διαστάσεις. Δύο χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, το 1976, η Ελλάδα αντιπροσωπεύτηκε στον διαγωνισμό με την Μαρίζα Κωχ η οποία ντυμένη στα μαύρα ερμήνευσε το μοιρολόι «Παναγιά μου, Παναγιά μου» αναφερόμενη στην τουρκική εισβολή.
Το εγχείρημα της δεν ήταν εύκολο. Δέχτηκε απειλές για τη ζωή της και οι διοργανωτές της ζήτησαν να υπογράψει πως βγαίνει στη σκηνή με δική της ευθύνη. Η δε Τουρκία την ώρα της ελληνικής συμμετοχής πρόβαλε διαφημίσεις, ενώ οι υπόλοιπες χώρες δεν συγκινήθηκαν από το δράμα της Κύπρου. Η Ελλάδα κατετάγη 13η , λαμβάνοντας 20 βαθμούς: Γαλλία (8), Ιταλία (5), Φινλανδία (4) Βέλγιο (2), Αυστρία (1).
Η παρουσία της Κωχ δεν ήταν η πρώτη πολιτική πράξη στη Γιουροβίζιον. Το 1964 ένας άντρας ανέβηκε στη σκηνή κρατώντας πανό που αναφερόταν κατά του Φράνκο και Σαλαζάρ, τους τότε δικτάτορες της Ισπανίας και Πορτογαλίας.
Δέκα χρόνια αργότερα, η Πορτογαλία συμμετείχε με το τραγούδι «E Depois do Adeus», μια μπαλάντα χωρίς πολιτικό μήνυμα, η οποία όμως συνδέθηκε με την Επανάσταση των Γαριφάλων που οδήγησε στην πτώση του καθεστώτος.
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης αυξήθηκαν τα περιστατικά όπου οι χώρες θέλησαν να περάσουν πολιτικά μηνύματα μέσα από τον διαγωνισμό, γνωρίζοντας ότι θα ακουστούν σε όλη την Ευρώπη. Το 2009 η Γεωργία επιχείρησε να διαμαρτυρηθεί για τη ρωσική εισβολή με το τραγούδι «We Don’t Wanna Put In». Η αναφορά στον Ρώσο πρόεδρο ήταν προφανής και το τραγούδι αποκλείστηκε όπως και το τραγούδι της Λευκορωσία το 2021.
Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις που τέτοια τραγούδια πέρασαν από τον έλεγχο. Το 2016, η Ουκρανία συμμετείχε με το τραγούδι «1944». Παρόλο που δεν αναφερόταν άμεσα στην προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 από τη Ρωσία, τόσο η θεματική όσο και η χρονική συγκυρία παρέπεμπαν ευθέως σε αυτήν.
Κι ήταν το νικητήριο της χρονιάς οπόταν το Κίεβο ανέλαβε την επόμενη διοργάνωση απαγορεύοντας την είσοδο στην εκπρόσωπο της Ρωσίας με αποτέλεσμα η Ρωσία να μην προβάλει τον διαγωνισμό. Το ‘22 δε η Ρωσία αποκλείστηκε λόγω της εισβολής στην Ουκρανία.
Με τούτα και με κείνα, παρά την πανηγυριώτικη διάσταση του διαγωνισμού, πάντοτε αποτελούσε-λόγω της δημοφιλίας του- ένα βήμα για έκφραση πολιτικής.
Ελεύθερα, 28.12.2025