28 Οκτωβρίου 1940: Το «Όχι» που έγινε σύμβολο ελευθερίας

Η 28η Οκτωβρίου 1940 αποτελεί μια από τις λαμπρότερες στιγμές της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Ήταν η ημέρα που ο ελληνικός λαός, ενωμένος πέρα από πολιτικές διαφορές, απάντησε με αποφασιστικότητα στο ιταλικό τελεσίγραφο για παράδοση και κατοχή.
Το αδιέξοδο στο οποίο βρέθηκε ο Ιωάννης Μεταξάς, ο οποίος φοβήθηκε τον οικονομικό αποκλεισμό της Ελλάδας από τη Μ. Βρετανία από την οποία ήταν εξαρτώμενη ως χώρα, αρνήθηκε το ιταλικό τελεσίγραφο.
Αυτό είχε ως συνέπεια την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου και έμελλε να μείνει στην ιστορική μνήμη ως το θρυλικό «Όχι».
Ο Μεταξάς, αν και αυταρχικός ηγέτης του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, εξέφρασε εκείνη τη νύχτα το κοινό αίσθημα του έθνους, εκκινώντας όμως από διαφορετική αφετηρία από εκείνην του λαϊκού Όχι.
Από τις πρώτες ώρες της 28ης Οκτωβρίου, η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και οι ελληνικές πόλεις πλημμύρισαν από πολίτες που διαδήλωναν στους δρόμους με ενθουσιασμό, κρατώντας σημαίες και φωνάζοντας «Ζήτω η Ελλάδα».
Η αντίσταση δεν ήταν μόνο στρατιωτική. Ήταν και ηθική, κοινωνική και εθνική. Οι Έλληνες στρατιώτες στα βουνά της Πίνδου και της Ηπείρου απέδειξαν ότι ένα μικρό έθνος μπορεί να αντισταθεί σε μια αυτοκρατορία, σημειώνοντας τις πρώτες νίκες των Συμμάχων κατά του Άξονα. Όταν αργότερα ακολούθησε η γερμανική εισβολή και η τριπλή κατοχή, η φλόγα εκείνου του «Όχι» δεν έσβησε· μετατράπηκε σε οργανωμένη αντίσταση.
Παρά το ότι η κυβέρνηση Μεταξά παρέμεινε πλήρως και φανατικά αντικομμουνιστική και μετά το θάνατο του ηγέτη της, και παρέδωσε τους κομμουνιστές κρατούμενους στους Ιταλούς και στη συνέχεια στους Γερμανούς, το ΚΚΕ στάθηκε η ψυχή της αντίστασης ενάντια στην κατοχή.
Από το 1941, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), υπό την καθοδήγηση του ΚΚΕ, συγκρότησε τη μαζικότερη αντιστασιακή οργάνωση στην κατεχόμενη Ευρώπη.
Μαζί με τον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ) αποτέλεσαν την ψυχή του αγώνα για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη. Το «Όχι» του 1940 έγινε έτσι το θεμέλιο της εθνικής αντίστασης, ένα διαχρονικό σύμβολο θάρρους, ενότητας και αξιοπρέπειας του ελληνικού λαού απέναντι στο φασισμό και την υποδούλωση.
Η 28η Οκτωβρίου θυμίζει σήμερα την ανάγκη επαγρύπνησης απέναντι στην άνοδο του φασισμού και της ακροδεξιάς· καλεί σε ενότητα, δημοκρατία και υπεράσπιση της ελευθερίας. Είναι μια ημέρα που μας υπενθυμίζει ότι η ελευθερία δεν είναι δεδομένη. Κερδίζεται με αγώνες, θυσίες και αλληλεγγύη. Το «Όχι» του 1940 αποτελεί και διαρκές μήνυμα για τις επόμενες γενιές να αντιστέκονται σε κάθε μορφή καταπίεσης, να υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και να κρατούν ζωντανή τη φλόγα της δημοκρατίας και της αξιοπρέπειας.
Μιχάλης Μιχαήλ