Όταν οι Φυλακές κυβερνούν εκτός των τειχών

Του Κρίτωνα Καψάλη
Υπάρχουν στιγμές που η πραγματικότητα λειτουργεί σαν καθρέφτης: όχι για να μας δείξει τι νομίζουμε πως είμαστε αλλά για να αποκαλύψει τι έχουμε αφήσει να γίνουμε. Οι πρόσφατες αποκαλύψεις ότι κατάδικοι των Κεντρικών Φυλακών απειλούν πολιτικούς, οργανώνουν δολοφονίες ή δίνουν εντολές εκτός των τειχών των Φυλακών είναι μία από αυτές τις στιγμές. Όχι ένα ακόμη επεισόδιο αστυνομικού δελτίου αλλά μια κραυγαλέα ένδειξη ότι το κράτος δικαίου στην Κύπρο έχει τρωθεί στον πυρήνα του. Αν σε αυτά προσθέσει κάποιος και τις μαρτυρίες εγκλείστων στις Φυλακές για σεξουαλική τους εκμετάλλευση από στελέχη των Φυλακών, τότε, η εικόνα γίνεται ακόμα χειρότερη.
Δεν είναι απλώς κτήρια
Κανένα κράτος δικαίου δεν κρίνεται από τις διακηρύξεις του αλλά από τη λειτουργία των πιο σκοτεινών μηχανισμών του. Αν οι φυλακές λειτουργούν ως κέντρα επιχειρήσεων του εγκλήματος, τότε, η θεσμική ασφάλεια δεν είναι πραγματική αλλά προσχηματική.
Όταν άνθρωποι που έχουν καταδικαστεί για σοβαρά αδικήματα μπορούν:
• να απειλούν εκλεγμένους αξιωματούχους,
• να καθοδηγούν εγκληματικές ομάδες,
• να δίνουν εντολές δολοφονίας από το κελί τους,
τότε, αυτό δεν συνιστά απλώς «ελλιπή επιτήρηση». Είναι διάτρηση της κρατικής κυριαρχίας. Είναι ήττα.
«Παράλληλη εξουσία»
Το πιο ανησυχητικό δεν είναι ότι υπάρχουν εγκληματίες που προσπαθούν να επηρεάσουν το πολιτικό σύστημα. Αυτό είναι αναμενόμενο. Το σοκαριστικό είναι ότι βρίσκουν τους τρόπους να το κάνουν. Αυτό φανερώνει:
• θεσμικά κενά,
• πιθανή διαφθορά ή συνενοχή,
• ανικανότητα ελέγχου επικοινωνιών εντός Φυλακών,
• και ένα σύστημα που δείχνει να έχει χάσει την αυτοπεποίθηση της λειτουργίας του.
Όταν το έγκλημα φτάνει στο σημείο να θεωρεί πως μπορεί να εκφοβίσει υπουργούς είτε βουλευτές είτε τον ΒΓ Εισαγγελέα είτε την ηγεσία της Αστυνομίας, τότε, το πρόβλημα δεν είναι το έγκλημα. Είναι το κράτος, που δεν προστατεύει τον εαυτό του.
Η κρίση δεν είναι μόνο σωφρονιστική
Οι Κεντρικές Φυλακές, όπως κάθε φυλακή, είναι ένας θεσμός με έναν βασικό στόχο: να διαχωρίζει το έγκλημα από την κοινωνία. Όταν ο θεσμός αυτός αποτυγχάνει, το αποτέλεσμα δεν είναι απλώς λειτουργικό χάος, είναι θεσμική παρακμή.
Δείχνει ότι η Δημοκρατία έχει αφήσει κενά στα πιο επικίνδυνα σημεία της. Στις φυλακές η παρανομία πρέπει να καταπνίγεται, όχι να αναπτύσσεται.
Η απειλή κατά της ζωής πολιτικών, όποιοι κι αν είναι αυτοί, δεν είναι απειλή εναντίον προσώπων. Είναι απειλή εναντίον της ίδιας της δημοκρατικής τάξης. Κανένα κράτος δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι λειτουργεί σωστά όταν το οργανωμένο έγκλημα νιώθει αρκετά ισχυρό ώστε να τη διεκδικήσει.
Ποιος κυβερνά;
Οι αποκαλύψεις αυτές αφήνουν την κοινωνία μπροστά σε ένα κρίσιμο ερώτημα:
Αν το κράτος δεν μπορεί να ελέγξει τη φυλακή του, μπορεί άραγε να ελέγξει οτιδήποτε άλλο; Οι φυλακές είναι ο καθρέφτης της Δημοκρατίας. Όταν ο καθρέφτης σπάει, δεν φταίει το είδωλο. Φταίει εκείνος που άφησε το χτύπημα να συμβεί. Σε αυτή την περίπτωση, η ευθύνη βαραίνει θεσμούς, πολιτικές ηγεσίες και διοικήσεις που οφείλουν όχι να διαχειριστούν επικοινωνιακά την κρίση αλλά να την εξαλείψουν από τη ρίζα της. Γιατί όταν οι φυλακές λειτουργούν ως κέντρο εξουσίας, τότε, η Δημοκρατία λειτουργεί σαν σκιά. Και οι σκιές δεν κυβερνούν κράτη. Οι θεσμοί το κάνουν. Ή τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε.