Όταν οι εργαζόμενοι παζαρεύουν την ίδια τους την αξιοπρέπεια

Της Ελένης Κωνσταντίνου
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ολοένα πιο έντονη τάση στην αγορά εργασίας. Κάθε φορά που οι εργαζόμενοι διεκδικούν κάτι αυτονόητο, ένα δικαίωμα, μια βελτίωση στις συνθήκες εργασίας, μια αύξηση που να ανταποκρίνεται στο κόστος ζωής, έρχονται αντιμέτωποι με την ίδια απάντηση. Οι εργοδότες, ή τουλάχιστον ένα σημαντικό μέρος τους, ζητούν «ανταλλάγματα». Σαν οι εργαζόμενοι να οφείλουν να αποδείξουν ότι δικαιούνται να ζουν αξιοπρεπώς. Σαν η βασική ευημερία τους να αποτελεί διαπραγματευτικό χαρτί.
Αυτό το μοντέλο, όχι μόνο αναχρονιστικό αλλά και κοινωνικά μη βιώσιμο, πρέπει να τελειώσει. Δεν μπορεί η πρόοδος μιας οικονομίας να ορίζεται αποκλειστικά από επιδόσεις, κέρδη και δείκτες ανάπτυξης. Γιατί η πραγματική πρόοδος δεν μετριέται μόνο με νούμερα της οικονομίας, αλλά με την ευημερία της κοινωνίας. Με το κατά πόσο οι άνθρωποι νιώθουν ασφαλείς, σεβαστοί και ικανοποιημένοι από τον εργασιακό τους χώρο.
Όταν η εργασία αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως κόστος και όχι ως δημιουργία αξίας, τότε το σύστημα αναπόφευκτα φθείρεται.
Ένας εργαζόμενος που αισθάνεται πιεσμένος, υποτιμημένος ή εγκλωβισμένος, δεν μπορεί να αποδώσει ούτε στο μέγιστο των δυνατοτήτων του, ούτε με την απαιτούμενη αφοσίωση. Αντίθετα, ένας εργαζόμενος που νιώθει ασφάλεια, εμπιστοσύνη και αναγνώριση, αποτελεί πηγή παραγωγικότητας, σταθερότητας και δημιουργίας.
Υπάρχει λοιπόν ένα παράδοξο: την ώρα που πολλοί εργοδότες επιμένουν να βλέπουν τους εργαζομένους ως «κόστος», η ίδια η εμπειρία δείχνει πως η επένδυση στον άνθρωπο είναι η πιο αποδοτική επιλογή. Συστήματα αγοράς εργασίας που βασίζονται στο σεβασμό των δικαιωμάτων και σε δίκαιες αμοιβές παράγουν κοινωνίες πιο συνεκτικές και οικονομίες πιο ανθεκτικές.
Το να ζητούνται ανταλλάγματα για κάθε διεκδίκηση δεν είναι απλώς μια λανθασμένη πρακτική, είναι μια νοοτροπία που διχάζει, υπονομεύει την εμπιστοσύνη και τελικά φθείρει τον ίδιο τον θεσμό της εργασίας. Αν οι εργαζόμενοι πρέπει να «ξεπληρώσουν» το δικαίωμα να ζουν αξιοπρεπώς, τότε δεν μιλάμε για κοινωνική πρόοδο, αλλά για οπισθοδρόμηση.
Η αλλαγή αυτού του μοντέλου δεν είναι πολυτέλεια. Είναι αναγκαιότητα. Απαιτείται μια νέα αντίληψη που να θέτει στο επίκεντρο τον άνθρωπο, τον εργαζόμενο και, ταυτόχρονα, τον πολίτη.
Μια αντίληψη που θα εμπνέει ανοικτό διάλογο, διαφάνεια, συλλογικές λύσεις και αμοιβαίο όφελος.
Γιατί στο τέλος της ημέρας, η οικονομία υπάρχει για την κοινωνία. Και μια κοινωνία δεν μπορεί να ευημερεί όταν όσοι τη στηρίζουν καθημερινά νιώθουν ότι πρέπει να παζαρέψουν την ίδια τους την αξιοπρέπεια.