«Όταν η εξουσία χάνει την αντοχή της στην κριτική» του Κυριάκου Κενεβέζου

Υπάρχουν στιγμές στη δημόσια ζωή που μια μόνο λέξη αρκεί για να αποκαλύψει ολόκληρη νοοτροπία.
Η λέξη "φαντασίωση", όπως χρησιμοποιήθηκε πρόσφατα από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για να αντικρούσει δημοσιογραφικές αναλύσεις, δεν είναι τυχαία. Δεν είναι απλώς ένας πρόχειρος χαρακτηρισμός ή ένα στιγμιαίο λεκτικό ολίσθημα. Είναι ίσως κάτι βαθύτερο, ένα σύμπτωμα αντίληψης εξουσίας.
Η "φαντασίωση" στη γλώσσα δηλώνει αποκοπή από την πραγματικότητα, μια ψυχική κατασκευή που δεν εδράζεται στα γεγονότα αλλά σε επιθυμίες ή αυταπάτες.
Όταν ο πρώτος πολίτης της χώρας, ο θεσμικός εκφραστής της Δημοκρατίας, την επιστρατεύει για να περιγράψει όσους τολμούν να αναλύσουν, να κρίνουν ή απλώς να ερμηνεύσουν την πολιτική του στάση, τότε η ίδια η Δημοκρατία συρρικνώνεται. Γιατί η Δημοκρατία προϋποθέτει όχι την απουσία κριτικής, αλλά την αντοχή απέναντί της.
Κανένας πολιτικός, κανένας Πρόεδρος, όσο ισχυρή και αν είναι η λαϊκή εντολή που φέρει, δεν έχει την πολυτέλεια να χαρακτηρίζει τη διαφωνία ως παραίσθηση. Η κριτική, ακόμη κι όταν είναι υπερβολική, εσφαλμένη ή κακόπιστη, είναι το τίμημα της ελευθερίας. Και το τίμημα αυτό οφείλει να το πληρώνει πρώτος εκείνος που επαγγέλλεται την αλλαγή, τη διαφάνεια και τη νέα πολιτική κουλτούρα.
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης εξελέγη προβάλλοντας ένα νέο ύφος εξουσίας. Μίλησε για ανοιχτό διάλογο, για σεβασμό στη διαφορετική άποψη, για μια νέα νοοτροπία συμμετοχής. Όμως, ο λόγος του σήμερα έρχεται σε αντίθεση με την υπόσχεση εκείνη. Γιατί ο πραγματικά προοδευτικός ηγέτης δεν μετριέται από την ευκολία με την οποία απαντά, αλλά από τη σιωπηλή αξιοπρέπεια με την οποία αντέχει να αμφισβητείται.
Η δημοκρατική ηγεσία δεν έχει ανάγκη από ειρωνεία. Έχει ανάγκη από ψυχραιμία, θεσμική γενναιοδωρία και βαθιά επίγνωση ότι η εξουσία είναι δανεική.
Όταν ο Πρόεδρος χαρακτηρίζει τις φωνές που διαφωνούν ως φαντασιώσεις, δεν προσβάλλει τους επικριτές του. Προσβάλλει τη θεσμική του υπόσταση. Γιατί σε κάθε κοινωνία, η εξουσία που θεωρεί ότι μόνο εκείνη έχει δικαίωμα στην αλήθεια, σύντομα καταλήγει να ζει μέσα στις δικές της φαντασιώσεις.
Η Δημοκρατία μας δεν κινδυνεύει από τη φαντασία των πολιτών, των δημοσιογράφων ή των αναλυτών. Κινδυνεύει από τη φαντασίωση της αυθεντίας, από την ψευδαίσθηση ότι η εξουσία μπορεί να παραμένει απρόσβλητη από την κριτική. Και αυτό είναι το πιο ανησυχητικό, ότι ένας Πρόεδρος, αντί να απαντήσει με επιχειρήματα, επιλέγει να ψυχολογήσει την αντίθετη άποψη.
Η φαντασίωση, λοιπόν, δεν είναι δική μας. Είναι εκείνη που καλλιεργείται όταν η εξουσία ξεχνά ότι η ελευθερία του λόγου, ακόμη κι όταν ενοχλεί, είναι ο καθρέφτης της Δημοκρατίας. Και ένας Πρόεδρος, πάνω απ’ όλα, οφείλει να στέκεται μπροστά σ’ αυτόν τον καθρέφτη, όχι να τον σπάει.
*Ο Δρ Κυριάκος Α. Κενεβέζος είναι τέως πρέσβης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Αθήνα