Όλο και πιο πολλοί μαθητές σε σχολικούς ψυχολόγους. Οι αριθμοί, οι καταγγελίες και η παραδοχή ΥΠΑΝ

Αυξάνονται κάθε χρόνο οι μαθητές που παραπέμπονται σε εκπαιδευτικό ψυχολόγο – Οι αριθμοί την τελευταία 5ετία – Ένας ψυχολόγος ανά 1850 μαθητές – «Στην Ευρώπη 1 ΕΨ για κάθε 500 παιδιά», λέει ο Σύνδεσμος ΔΕΠΥ – Παραδέχεται ότι χρειάζεται επιπλέον στελέχωση το ΥΠΑΝ – Ο πιο κοινός λόγος παραπομπής – Καταγγελίες για απόρριψη εισηγήσεων ΕΨ για διευκόλυνση μαθητών – Η Προϊστάμενη της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας και η Πρόεδρος του Συνδέσμου Στήριξης Ατόμων με ΔΕΠΥ στη Cyprus Times
Σε μία εποχή όπου οι πιέσεις της σχολικής ζωής πολλαπλασιάζονται και οι ανάγκες των μαθητών γίνονται ολοένα και πιο σύνθετες, οι εκπαιδευτικοί ψυχολόγοι είναι ένα απαραίτητο κομμάτι στη σύνθεση ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος. Τα τελευταία χρόνια καταγράφεται σημαντική αύξηση στις παραπομπές μαθητών για αξιολόγηση και υποστήριξη, γεγονός που αποτυπώνει τις πραγματικές δυσκολίες που αναδύονται μέσα από το σχολικό περιβάλλον.
Σύνδεσμοι στήριξης ατόμων με διαταραχές καταγγέλλουν ότι το Υπουργείο Παιδείας δε δίδει το απαραίτητο βάρος στο θέμα, σημειώνοντας ότι οι πόρτες του Υπουργείου είναι ανοικτές ωστόσο τα αφτιά τους είναι κλειστά στις εισηγήσεις. Από την πλευρά της του το Υπουργείο διαμηνύει ότι γίνονται δράσεις προς την καλύτερη στελέχωση και αναβάθμιση της υπηρεσίας ενώ υπάρχει σχετική πρόταση για αύξηση του αριθμού των εκπαιδευτικών ψυχολόγων.
Ένας ψυχολόγος ανά 1850 μαθητές
Μιλώντας στη Cyprus Times, η Προϊστάμενη της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας Δρ. Ερνεστίνα Σισμάνη-Παπακώστα ανέφερε ότι στην υπηρεσία εργάζονται συνολικά 71 άτομα παγκύπρια. «Υπάρχουν 66 εκπαιδευτικοί ψυχολόγοι (ΕΨ) βάσης, 3 Ανώτεροι ΕΨ και 1 προϊστάμενη της Υπηρεσίας. Λειτουργούν τρία κεντρικά επαρχιακά γραφεία στις αστικές περιοχές της Λευκωσίας, της Λεμεσού και της Λάρνακας, τα οποία αποτελούν τους βασικούς κόμβους για την παροχή υπηρεσιών. Επιπρόσθετα, για την πληρέστερη ανταπόκριση στις τοπικές ανάγκες και τη διευκόλυνση της πρόσβασης, η ΥΕΨ διατηρεί κατά τόπους γραφεία στις επαρχίες Πάφου και Αμμοχώστου».
Κληθείσα να σχολιάσει πόσοι μαθητές αντιστοιχούν σε κάθε εκπαιδευτικό ψυχολόγο ανέφερε ότι η αναλογία ένας ψυχολόγος ανά περίπου 1850 μαθητές. Παράλληλα, σημείωσε, ότι προωθείται πρόταση αναβάθμισης της Υπηρεσίας και σημαντική αύξηση του προσωπικού της από το ΥΠΑΝ.
Συστηματική ετήσια αύξηση και ο πιο κοινός λόγος παραπομπής
Χρόνο με το χρόνο παρατηρείται αύξηση στον αριθμό των μαθητών που παραπέμπονται στην Υπηρεσία Εκπαιδευτικών Ψυχολόγων (ΥΕΨ). Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Παιδείας την τελευταία πενταετία η αύξηση ξεπερνάει τις τρεις χιλιάδες μαθητές
«Διαχρονικά υπάρχει συστηματική ετήσια αύξηση του αριθμού των παραπομπών στην ΥΕΨ από τα σχολεία και τις κατά τόπους Επαρχιακές Επιτροπές ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, τους γονείς και άλλους αρμόδιους φορείς».
Παρακάτω παρουσιάζεται ενδεικτικά ο πίνακας των παραπομπών προς την ΥΕΨ τα τελευταία 5 χρόνια
Πέραν της αύξησης του αριθμού, όπως ανέφερε η Δρ. Ερνεστίνα Σισμάνη-Παπακώστα, υπάρχει και διαφοροποίηση στην πολυπλοκότητα και τη φύση των περιστατικών που μας παραπέμπονται με πολλά προβλήματα και σοβαρές δυσκολίες, τραύματα, πόνο και απώλειες.
Ερωτηθείσα για το ποιος είναι ο πιο κοινός λόγος παραπομπής των μαθητών σε εκπαιδευτικό ψυχολόγο ανέφερε ότι είναι οι δυσκολίες προσαρμογής που συχνά συνοδεύονται από μαθησιακές δυσκολίες. Φυσικά, εξήγησε, ο λόγος παραπομπής μετά την αξιολόγηση από τον οικείο ΕΨ μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικός από την τελική διάγνωση.
«Στην Ευρώπη 1 ΕΨ για κάθε 500 παιδιά», λέει ο Σύνδεσμος ΔΕΠΥ. Η παραδοχή ΥΠΑΝ
Την ίδια ώρα ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Στήριξης Ατόμων με ΔΕΠΥ καταγγέλλει μη επαρκή αριθμό εκπαιδευτικό ψυχολόγων με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ορθή σχέση μεταξύ του ειδικού με το παιδί.
Μιλώντας στη Cyprus Times, η Πρόεδρος του Συνδέσμου Μαρίνα Γεωργίου ανέφερε ότι στην Ευρώπη υπάρχει ένας εκπαιδευτικός ψυχολόγος για κάθε 500 παιδιά και στην Κύπρο είναι ένας προς 1850. «Αντιλαμβάνεστε ότι είναι πάρα πολύ σοβαρό θέμα καθώς ο κάθε ψυχολόγος μπορεί να έχει υπό την ευθύνη του 12 σχολεία. Αυτοί οι ψυχολόγοι καλούνται να κάνουν τις αξιολογήσεις, να κάνουν διάφορες παρεμβάσεις όταν υπάρχουν θέματα μέσα στο σχολείο. Όταν δεν είναι αρκετοί, τα παιδιά δυστυχώς είτε ματαιώνονται είτε στιγματίζονται. Θα πρέπει να υπάρχει ένας εκπαιδευτικός ψυχολόγος, αν δεν είναι εφικτό σε κάθε σχολείο, σε αναλογία 500 παιδιών όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη».
Η ίδια εκτιμά ότι το θέμα δε είναι οικονομικό αλλά χρειάζεται πολιτική βούληση ώστε να λυθούν τα όσα συμβαίνουν στα σχολεία.
Πάντως σε σχετική ερώτηση προς την Προϊστάμενη της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας δεν αρνήθηκε ότι υπάρχει ζήτημα λέγοντας ότι ισχύει. «Σωστά ο Σύνδεσμος αναφέρεται στην ανάγκη για στελέχωση κάθε σχολείου με ένα ΕΨ. Όπως προανέφερα γίνονται δράσεις προς την καλύτερη στελέχωση και αναβάθμιση της υπηρεσίας με στόχο το καλώς νοούμενο συμφέρον των παιδιών».
Τόνισε δε ότι υπάρχει σχετική πρόταση για αύξηση του αριθμού των ΕΨ έτσι ώστε η αναλογία μαθητών/ΕΨ να είναι τουλάχιστον 800 μαθητές αντί 1850 που είναι σήμερα. «Ευελπιστούμε στην όσο το δυνατό σύντομη εφαρμογής της», ανέφερε.
Καταγγελίες για απόρριψη εισηγήσεων ΕΨ για διευκόλυνση μαθητών
Στο μεταξύ, η Πρόεδρος του Συνδέσμου Στήριξης Ατόμων με ΔΕΠΥ αναφέρθηκε σε ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα που φαίνεται να αντιμετωπίζουν μαθητές με διαταραχές.
«Ως Σύνδεσμος από το 2019 προσπαθούμε απεγνωσμένα να μεταφέρουμε στο ΥΠΑΝ ότι οι εύλογες προσαρμογές που δίδονται στα παιδιά μας, δεν είναι αρκετές και δεν προσβάσιμες. Δυστυχώς δεν το αντιλαμβάνονται. Για παράδειγμα η διαφοροποίηση του δοκιμίου του διαγωνίσματος ή του υλικού που καλείται να εισηγηθεί ο εκπαιδευτικός ψυχολόγος. Γίνεται μια εισήγηση η οποία, τις περισσότερες φορές, δεν εισακούεται από τις Επαρχιακές Επιτροπές. Έχουμε πολλές περιπτώσεις που έχουν αγνοηθεί οι εισηγήσεις των εκπαιδευτικών ψυχολόγων με αποτέλεσμα να μην έχουμε τη διαφοροποίηση. Ξεκαθαρίζουμε ότι με τη διαφοροποίηση ζητούμε απλά έναν άλλο τρόπο διατύπωσης του γραπτού. Όχι διαφορετικό γραπτό ή άλλη ύλη. Το ότι ένας εκπαιδευτικός ψυχολόγος το εισηγείται αλλά από την άλλη δεν το προσφέρεις σε ένα παιδί με ΔΕΠΥ ή κάποια άλλη αναπηρία είναι τραγικό. Δίνουν επιπρόσθετο χρόνο 10 λεπτών όπως και τη διευκόλυνση της επεξήγησης. Ωστόσο όταν εξηγήσεις το γραπτό από την αρχή μέχρι το τέλος σε ένα παιδί ΔΕΠΥ, αυτό επειδή έχει κενά μνήμης και δε μπορεί να συγκεντρωθεί, σίγουρα δε μπορείς να τα άρα αυτό σημαίνει δεν είναι προσβάσιμο το γραπτό. Οπότε τι του δίνεις και το έξτρα χρόνο. Παγκύπρια μόνο περίπου 20 παιδιά λαμβάνουν διαφοροποιημένο γραπτό και δίδεται σε εξαιρετικά σοβαρές περιπτώσεις απ’ όσο μας είπαν σε συνάντηση με την Υπουργό Παιδείας. Ακόμη κι αυτό πρέπει να επισημανθεί ότι είναι διάκριση ανάμεσα σε παιδιά με αναπηρία και παραβιάζει τη Σύμβαση για τα ∆ικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, η οποία λέει ότι δε μπορείς να κάνεις διάκριση ακόμη και μέσα στην αναπηρία».
Απαντώντας επ’ αυτού η Δρ. Ερνεστίνα Σισμάνη-Παπακώστα ανέφερε ότι οι σχετικές αποφάσεις από τις κατά τόπους Επαρχιακές Επιτροπές αφορούν πολυθεματική προσέγγιση και ομαδική δράση. Ο ΕΨ, όπως είπε, είναι ένα μέλος της ομάδας του οποίου οι εισηγήσεις συχνά λαμβάνονται σοβαρά υπόψη.
«Με τη διάγνωση ΔΕΠΥ δε βάζουμε ταμπέλα». Ζητούν υποχρεωτική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών
Σε ερώτηση προς την Πρόεδρο του Συνδέσμου Στήριξης Ατόμων με ΔΕΠΥ Μαρίνα Γεωργίου πόσοι μαθητές είναι διαγνωσμένοι με ΔΕΠΥ ανέφερε ότι σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε πρόσφατα το Υπουργείο υπάρχουν 1200 παιδιά σε Μέση και Δημοτική Εκπαίδευση. «Ωστόσο όταν στο παγκόσμιο μιλάμε για ένα ποσοστό 7 με 8% του μαθητικού πληθυσμού κι εμείς στην Κύπρο λέμε 1200 παιδιά, αντιλαμβανόμαστε ότι ο αριθμός αυτός δεν είναι σωστός. Άρα τα παιδιά που είναι στην Κύπρο είναι πολύ περισσότερα. Για να διαγνωσθεί όμως ένα παιδί με ΔΕΠΥ πρέπει να έχει ιδιωτική διάγνωση καθώς η εκπαιδευτική ψυχολογία δε θα το διαγνώσει με ΔΕΠΥ αλλά θα γράψει συμπτώματα διάσπασης, συγκέντρωσης, παρορμητικότητας, υπερκινητικότητας. Δε θα βάλει το ΔΕΠΥ, γιατί το θεωρεί ταμπέλα. Ίσως βάλει μαθησιακές δυσκολίες. Με τη διάγνωση ΔΕΠΥ δε βάζουμε ταμπέλα. Αλλά αν διαγνωσθεί με ΔΕΠΥ θα δούμε πως θα διαχειριστούμε τις ανάγκες του παιδιού. Τι πρέπει να του προφέρουμε, πώς θα το αντιμετωπίσουμε, πώς ένας εκπαιδευτικός θα διαχειριστεί τη συμπεριφορά του ή τη διάσπαση της προσοχής του. Υπάρχουν βαθμίδες ενώ επίσης ένα άτομο με ΔΕΠΥ δεν είναι ποτέ το ίδιο με άλλο. Όπως και σε άλλες διαταραχές».
Τόνισε όμως όταν ξέρουμε πώς να διαχειριστούμε μία διαταραχή αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό για το ίδιο το παιδί. «Δυστυχώς όμως δεν υπάρχει υποχρεωτική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Έχεις ένα παιδί με ΔΕΠΥ ή οποιαδήποτε άλλη αναπηρία οφείλει ο εκπαιδευτικός να γνωρίζει πώς να τον διαχειρίζεται. Όχι αν αργήσει πέντε λεπτά ένας μαθητής με ΔΕΠΥ να πάει στην τάξη γιατί έχει πρόβλημα διαχείρισης του χρόνου, του βάζει ο εκπαιδευτικός αποβολή. Υπάρχουν εξαιρετικοί εκπαιδευτικοί που ξέρουν και διαχειρίζονται τα παιδιά μας ή ζητούν επιμόρφωση γιατί δε ξέρουν. Υπάρχουν όμως κι αυτοί που δε θέλουν να καταλάβουν κάποια πράγματα. Ζητήσαμε υποχρεωτική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και η απάντηση που πήραμε από την Υπουργό ήταν ότι γίνεται επιμόρφωση αλλά εναπόκειται στον κάθε εκπαιδευτικό αν θα την παρακολουθήσει. Αν ήταν υποχρεωτική ή είχε κάποια οφέλη από αυτή επιμόρφωση ίσως είχαμε άλλα θετικότερα αποτελέσματα. Υπάρχουν πάγια ζητήματα τα οποία δεν τα προσφέρουν. Ανοικτές οι πόρτες του Υπουργείου αλλά κλειστά τα αφτιά τους».
Ο ουσιαστικός ρόλος του εκπαιδευτικού ψυχολόγου
Η Δρ. Ερνεστίνα Σισμάνη-Παπακώστα θέλησε να εξηγήσει τον πολυδιάστατο ρόλο του εκπαιδευτικού ψυχολόγου διευκρινίζοντας αρχικά ότι η Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας είναι ανεξάρτητη υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας και υπάγεται απευθείας στη Γενική Διεύθυνση του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας. «Είναι διατμηματική και οι υπηρεσίες των εκπαιδευτικών ψυχολόγων απευθύνονται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, δηλαδή την Προδημοτική, τη Δημοτική, τη Μέση και τη Μέση Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση».
Οι Εκπαιδευτικοί Ψυχολόγοι, όπως ανέφερε, παρέχουν τις υπηρεσίες τους μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα, στοχεύοντας στα παιδιά, στους νέους, στην οικογένεια και στην εκπαιδευτική διαδικασία. «Οι υπηρεσίες αυτές προσφέρονται είτε με τη μορφή εξατομικευμένης αντιμετώπισης για μαθητές/τριες με ανάγκες μαθησιακής στήριξης και σχολικής προσαρμογής, είτε με τη μορφή ευρύτερων προληπτικών παρεμβάσεων, εργαστηρίων και προγραμμάτων, απευθυνόμενες σε ολόκληρο τον σχολικό πληθυσμό. Η ΥΕΨ δίνει έμφαση στην παροχή υπηρεσιών σε όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας, καθώς θεωρεί την ψυχική υγεία ως μέρος της δημόσιας υγείας».
Η Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας (ΥΕΨ) στην Κύπρο, αναφέρει, επιδεικνύει μια πολυδιάστατη και ολοκληρωμένη προσέγγιση στην προαγωγή της ψυχικής υγείας και της ευημερίας στο εκπαιδευτικό σύστημα, κατανέμοντας τις δραστηριότητές της σε πέντε διακριτούς αλλά αλληλοσυμπληρούμενους τομείς. «Ο Τομέας Ατομικών Περιπτώσεων και Συμβουλευτικής αποτελεί τον πυρήνα της κλινικής παρέμβασης, εστιάζοντας στην ψυχοεκπαιδευτική αξιολόγηση, τη διάγνωση και την παροχή εξατομικευμένων υποστηρικτικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών σε μαθητές/μαθήτριες, γονείς και εκπαιδευτικούς που αντιμετωπίζουν ποικίλες ψυχοπαιδαγωγικές προκλήσεις. Στόχος ο προσδιορισμός των αναγκών των μαθητών/τριών και πολλές φορές ο εντοπισμός αυτών που χρειάζονται ειδική εκπαίδευση ή μαθησιακή στήριξη. Παράλληλα, ο Τομέας Προληπτικών Προγραμμάτων και Παρεμβάσεων εστιάζει στην ανάπτυξη και εφαρμογή συστηματικών παρεμβάσεων σε επίπεδο σχολικής μονάδας, με στόχο τόσο την προώθηση της ψυχικής ανθεκτικότητας στο σχολείο όσο και την πρόληψη προβλημάτων όπως η σχολική βία, της σχολικής αποτυχίας, καθώς και την προώθηση της κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης. Ο Τομέας Διαχείρισης Κρίσεων στο Σχολείο αναδεικνύει τον ενεργό ρόλο της ΥΕΨ στην παροχή άμεσης ψυχολογικής υποστήριξης σε καταστάσεις κρίσης και στην ανάπτυξη πρωτοκόλλων αντιμετώπισης έκτακτων και δυσχερών συμβάντων στο σχολικό περιβάλλον. Επιπροσθέτως, η εμπλοκή στον Τομέα Εκπαιδευτικής Πολιτικής υπογραμμίζει τη συμβολή της ΥΕΨ στη διαμόρφωση και την εφαρμογή πολιτικών που ευνοούν την ψυχική υγεία και την εκπαιδευτική και κοινωνική ένταξη στο ευρύτερο εκπαιδευτικό πλαίσιο. Τέλος, ο Τομέας Εποπτευόμενης Κλινικής Άσκησης Φοιτητών αναδεικνύει τη δέσμευση της ΥΕΨ στην εκπαίδευση και την επαγγελματική ανάπτυξη μελλοντικών επαγγελματιών ψυχικής υγείας και δη Εκπαιδευτικών Ψυχολόγων, προσφέροντας τους εποπτευόμενη πρακτική άσκηση».
Οι Εκπαιδευτικοί Ψυχολόγοι της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας (ΥΕΨ), σημείωσε, επιδεικνύουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων. «Διαδραματίζουν έναν κρίσιμο ρόλο ως φορείς επιμόρφωσης, ευαισθητοποίησης και κατάρτισης, στοχεύοντας στην ενδυνάμωση τόσο των επαγγελματιών του εκπαιδευτικού συστήματος όσο και της ευρύτερης κοινότητας. Συγκεκριμένα, οι ΕΨ αναλαμβάνουν επιπλέον την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και των γονέων σε θεμελιώδεις αρχές της εκπαιδευτικής ψυχολογίας, παρέχοντας τους απαραίτητα εργαλεία και γνώσεις για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ψυχοπαιδαγωγικών προκλήσεων. Επιπρόσθετα, συμβάλλουν στην ευαισθητοποίηση του κοινού σε σημαντικά θέματα όπως, οι μαθησιακές δυσκολίες, νευροαναπτυξιακές διαταραχές, βία και παραβατικότητα, σχολικός εκφοβισμός, συναισθηματικές διαταραχές, το θετικό σχολικό κλίμα, αποδοχή της διαφορετικότητας,κ.α».