Χριστούγεννα στο δοκιμαζόμενο Κίεβο που αντιστέκεται

Η δημοσιογραφική μοίρα έταξε αυτή την εβδομάδα σε μια ολιγομελή ομάδα συναδέλφων να μεταβεί στην εμπόλεμη Ουκρανία μέσω Πολωνίας, στο πλαίσιο της συνάντησης Χριστοδουλίδη–Ζελένσκι. Μια ιστορική επίσκεψη σε μια κρίσιμη γεωπολιτική συγκυρία, καθώς ο τελευταίος Πρόεδρος που επισκέφτηκε την Ουκρανία ήταν ο Νίκος Αναστασιάδης τον Δεκέμβριο του 2015.
ΒράδυΤετάρτης, δημοσιογράφοι και διπλωματική αποστολή, μαζί με τον ΠτΔ, έφτασαν στον σκοτεινό σιδηροδρομικό σταθμό Μεντίκα της Πολωνίας, παρουσία στρατού και ανιχνευτικών σκύλων των δυνάμεων ασφαλείας. Μετά από εξονυχιστικό έλεγχο, ξεκίνησε ένα μαραθώνιο ταξίδι δέκα ωρών με το ειδικό τρένο ασφαλείας, για να φτάσουμε ξημερώματα Πέμπτης στο παγωμένο και παραδομένο στην ομίχλη Κίεβο.
Οι υπεύθυνοι ασφαλείας της αποστολής ενημέρωσαν από πριν για τη σοβαρότητα της κατάστασης. Αν και «μακριά» από την πρώτη γραμμή των συγκρούσεων, βρισκόμασταν πλέον σε εμπόλεμη ζώνη. Στη διαδρομή είδαμε τις πληγές της ρωσικής εισβολής, συναντήσαμε στρατιωτικά μπλόκα, αστυνομία, κτήρια με αμμόσακους στα παράθυρα που προστατεύουν τους κατοίκους σε περίπτωση ρωσικών επιδρομών. Όσοι επιθυμούσαν, μπορούσαν να κατεβάσουν ειδικές εφαρμογές που προειδοποιούν για πιθανά ρωσικά χτυπήματα.
Το περιεχόμενο της επίσκεψης εργασίας του Προέδρου Χριστοδουλίδη με τον Ζελένσκι ήταν γνωστό: ανάληψη πρωτοβουλιών για στήριξη της Ουκρανίας εκ μέρους της Κύπρου ενόψει της ανάληψης της Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ τον Ιανουάριο του 2026. Σημεία-κλειδιά ήταν η επίσπευση του ανοίγματος κεφαλαίων για την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ και η υιοθέτηση νέου πακέτου κυρώσεων απέναντι στη Ρωσία, με έμφαση στα ενεργειακά.
Με ειδικά βαν και υπό δρακόντεια μέτρα ασφαλείας μεταβαίνουμε στο Μέγαρο Μαριίνσκι, την επίσημη τελετουργική κατοικία του Προέδρου της Ουκρανίας, ένα από τα πιο εμβληματικά μπαρόκ κτίρια του Κιέβου. Χτισμένο τον 18ο αιώνα με εντολή της αυτοκράτειρας Ελισάβετας της Ρωσίας, ξεχωρίζει για την εντυπωσιακή γαλαζοπράσινη πρόσοψη και τους περίτεχνους κήπους του.
Μετά την κατάθεση στεφάνου στον Τοίχο των Ηρώων της Ουκρανίας ακολουθεί η επίσημη υποδοχή του ΠτΔ από τον Ζελένσκι στο Μαριίνσκι. Εκεί ξεκινά μια διαφορετική δημοσιογραφική κάλυψη της συνάντησης. Εξαιτίας των αυστηρών μέτρων ασφαλείας της χώρας, γίνεται κατάσχεση των κινητών όλων των δημοσιογράφων από την Προεδρική Φρουρά. Οι εντολές ήταν σαφείς, επαναλαμβανόμενες και ίσως φορτικές. Κανένα περιθώριο διαπραγμάτευσης ή ελαστικότητας.
Επιστρέφουμε σε πιο «παραδοσιακές» εποχές δημοσιογραφίας: με χαρτί και τετράδιο που μας παρασχέθηκε, προσπαθούμε να κρατήσουμε χρήσιμες πληροφορίες. Ακολουθεί η διάσκεψη Τύπου των δύο Προέδρων. Αναμενόμενη η σιωπή Ζελένσκι για την Τουρκία, παρά τον εύστοχο παραλληλισμό του ΠτΔ για τα κοινά βιώματα της Ουκρανίας και της ημικατεχόμενης εδώ και 50 χρόνια Κύπρου από την Τουρκία.
Παρά τους στενούς δεσμούς Πούτιν–Ερντογάν, ο Ουκρανός Πρόεδρος αποφεύγει να κατηγορήσει ανοικτά την Τουρκία. Ο λόγος είναι ότι η Άγκυρα αποτελεί κρίσιμο μεσολαβητή στη συμφωνία για τα σιτηρά και στη λειτουργία των θαλάσσιων διαδρόμων από τη Μαύρη Θάλασσα. Χωρίς την Τουρκία, η εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών –ζωτικής σημασίας για τα έσοδα της χώρας, περίπου 40%– θα ήταν αδύνατη. Η ουκρανική κυβέρνηση ουσιαστικά υποχωρεί μπροστά στον βωμό της ανάγκης για οικονομική επιβίωση εν μέσω ρωσικής εισβολής, κλείνοντας τα μάτια σε θεμελιώδεις αρχές του Διεθνούς Δικαίου που αγγίζουν και την Κύπρο.
Το μεγάλο όμως διακύβευμα δεν θα έπρεπε να είναι οι δηλώσεις ή οι μη δηλώσεις Ζελένσκι για την Τουρκία. Ο ουσιώδης προβληματισμός είναι ο εξής:
Τι θα σήμαινε για το Κυπριακό και για την ΕΕ μια τυχόν συνθηκολόγηση του Ζελένσκι που θα προέβλεπε απώλεια εθνικής–εδαφικής κυριαρχίας, εν μέσω μάλιστα Προεδρίας της ΕΕ από την Κυπριακή Δημοκρατία;
Αυτό το σενάριο μοιάζει απομακρυσμένο, καθώς θα σήμαινε το πολιτικό τέλος του Ζελένσκι, που ήδη βρίσκεται υπό πίεση λόγω κατηγοριών για σκάνδαλα διαφθοράς. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ουκρανίας (Άρθρο 73), οποιαδήποτε αλλαγή στο εδαφικό καθεστώς ή παραχώρηση εθνικής κυριαρχίας δεν μπορεί να γίνει ούτε από τον Πρόεδρο ούτε από την κυβέρνηση.
Η τροποποίηση των συνόρων ή η παραίτηση από ουκρανικό έδαφος επιτρέπεται μόνο μέσω πανουκρανικού δημοψηφίσματος, δηλαδή με άμεση έγκριση του λαού.
Σε αυτό το σημείο αναδεικνύεται και ο ρόλος του δοκιμαζόμενου ουκρανικού λαού, που βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση από το 2022 και αγωνίζεται για να αντέξει. Ένας λαός του οποίου η συλλογική μνήμη δεν επιτρέπει μια νέα σοβιετικού τύπου κατοχή και υποταγή στις αυτοκρατορικές επιδιώξεις του Πούτιν. Η αντίσταση των Ουκρανών θα έπρεπε να εμπνέει και να δίνει δύναμη στον δοκιμαζόμενο κυπριακό λαό απέναντι στον τουρκικό και νεοοθωμανικό αναθεωρητισμό.
Λίγο πριν τις 11 το βράδυ, οι δρόμοι στο Κίεβο άρχισαν σιγά σιγά να αδειάζουν εξαιτίας της νυχτερινής απαγόρευσης κυκλοφορίας. Κάποιες γειτονιές «τόλμησαν» να στολιστούν χριστουγεννιάτικα. Οι ορθόδοξοι Ουκρανοί περιμένουν και αυτοί τη γέννηση του Ιησού Χριστού, ελπίζοντας να γεννηθεί μαζί της και ένα καλύτερο αύριο.
Νέοι, γυναίκες και ηλικιωμένοι άνθρωποι, σκυθρωποί και κουρασμένοι, με βλέμμα σκοτεινό, ανήσυχο αλλά άγρυπνο, επιστρέφουν στα σπίτια τους προσπαθώντας να συνεχίσουν τη ζωή τους. Σέρνουν το βήμα τους αργό αλλά αποφασιστικό — όπως ο ήχος από τις καμπάνες της εκκλησίας του Αγίου Μιχαήλ στην Πλατεία Ελευθερίας, που μας καληνύχτισε πριν την αποχώρηση.