Χαμένοι στη... μετάφραση των καιρικών προειδοποιήσεων

Με αφορμή τα έντονα καιρικά φαινόμενα των τελευταίων ημερών και την παρερμηνεία των προειδοποιήσεων της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας που παρατηρείται, ο «Π» εξετάζει τον τρόπο που οι διάφορες προειδοποιήσεις... αποκόπτονται από το πραγματικό τους περιεχόμενο, ενώ ο κάθε πολίτης καλείται να αποκωδικοποιήσει αντικρουόμενα μηνύματα. Η επαγρύπνηση φαίνεται να υποχωρεί, όχι επειδή ο κίνδυνος δεν υπάρχει, αλλά επειδή η εμπιστοσύνη στις προγνώσεις φθείρεται ολοένα και περισσότερο.
Το σύστημα της Μετεωρολογίας
Ο δρ Φίλιππος Τύμβιος, διευθυντής του Τμήματος Μετεωρολογίας, σημειώνει ότι υπάρχει πρακτικό όριο στον αριθμό και τον βαθμό εξειδίκευσης των προειδοποιήσεων που μπορούν να σταλούν. Η Κύπρος είναι μικρό νησί και, όπως λέει, το σύστημα που χρησιμοποιείται σήμερα έχει εμβέλεια για ολόκληρη την Κύπρο, καθώς το Meteoalarm «βλέπει» την Κύπρο ως μία ενιαία περιοχή. Το ενδεχόμενο αναβάθμισης του συστήματος εξετάζεται, αλλά δεν είναι κάτι που μπορεί να γίνει άμεσα.
Όπως εξηγεί, όταν η αναβάθμιση από κίτρινη σε πορτοκαλί, όπως συνέβη κατά την επέλαση της κακοκαιρίας Byron, δικαιολογείται όταν τα δεδομένα και η εικόνα της πρόγνωσης την ώρα που αξιολογείται η αναβάθμιση το υποστηρίζουν. Όπως λέει, όταν ένα μοντέλο που χρησιμοποιεί το Τμήμα φαίνεται να λειτουργεί σωστά στη δεδομένη στιγμή, τότε τείνει να το εμπιστεύεται και για το άμεσο μέλλον, ώστε να εκδοθεί η πρόγνωση. Το πρόβλημα, όμως, δεν σταματά στην πρόγνωση. Έχει να κάνει με το πώς «φτάνει» στον πολίτη.
Το Τμήμα Μετεωρολογίας, πάντως, έχει θεσμοθετημένα κριτήρια για κάθε χρώμα πρειδοποίησης. Ο κ. Τύμβιος υπενθυμίζει ότι την περίοδο 2004-2005 το Τμήμα διεξήγαγε έρευνα και οριοθέτησε τα κριτήρια με βάση τα κυπριακά κλιματολογικά δεδομένα, ανά είδος φαινομένου και βαθμίδα προειδοποίησης. Εξηγεί, για παράδειγμα, ότι τα όρια για πολύ υψηλές θερμοκρασίες είναι υψηλότερα από ό,τι στη βόρεια Ευρώπη επειδή στην Κύπρο οι υψηλές θερμοκρασίες είναι συχνότερες. Στο άμεσο μέλλον, όπως σημειώνει, εξετάζεται προσπάθεια αναθεώρησης των κριτηρίων, ακριβώς επειδή η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει σταδιακά τα δεδομένα πάνω στα οποία στήθηκαν τα υφιστάμενα όρια.
Γιατί μπερδεύονται;
Οι επίσημες οδηγίες που συνοδεύουν το σύστημα προειδοποιήσεων είναι συγκεκριμένες ως προς τη φιλοσοφία τους: Η κίτρινη προειδοποιεί για «δυνητικά επικίνδυνο» καιρό, η πορτοκαλί για «επικίνδυνες» καιρικές συνθήκες με ασυνήθιστα φαινόμενα και πιθανότητα ζημιών, η κόκκινη για «εξαιρετικά επικίνδυνες» καιρικές συνθήκες.
Ο δρ Τύμβιος το ερμηνεύει μέσα από αυτό που ο ίδιος περιγράφει ως εποχή υπερπληροφόρησης. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ακολουθούν διαφορετικές προσεγγίσεις, με αποτέλεσμα ο πολίτης να μένει σε ένα «μεταίχμιο σύγχυσης» για το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Αναγνωρίζει ότι τα περισσότερα έγκυρα Μέσα αντλούν πληροφορίες από το Τμήμα Μετεωρολογίας, αλλά εφιστά την προσοχή σε ένα κυπριακό φαινόμενο που, όπως λέει, είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο. «Ερασιτέχνες» στα κοινωνικά δίκτυα που αναγγέλλουν προειδοποιήσεις χωρίς θεσμοθετημένο πλαίσιο, καθώς και clickbait από ιστοσελίδες που «παραφουσκώνουν» ειδήσεις και αναρτήσεις για να τραβήξουν προσοχή. Σε αυτό το περιβάλλον, προσθέτει, πλατφόρμες όπως το Facebook δεν ελέγχονται ουσιαστικά, ούτε αποδίδονται ευθύνες εκεί όπου χρειάζεται.
Η οπτική του KitasWeather
Ο Έρικ Κίτας, μετεωρολόγος και ιδρυτής της πλατφόρμας KitasWeather, συμφωνεί ότι ένα μεγάλο κομμάτι της παρερμηνείας δεν οφείλεται μόνο στη γλώσσα των προειδοποιήσεων, αλλά και στην ίδια τη φύση των φαινομένων.
Στην εξήγησή του επιμένει σε κάτι που συχνά χάνεται στον δημόσιο διάλογο. Όπως εξηγεί, μια κίτρινη προειδοποίηση έχει πιθανολογικό χαρακτήρα. Σε αναλυτικό του άρθρο για τις προειδοποιήσεις, σημειώνει ότι «κίτρινο» σημαίνει πως ο καιρός είναι δυνητικά επικίνδυνος, ότι τα προβλεπόμενα φαινόμενα δεν είναι ασυνήθιστα, και ότι υπάρχει περίπτωση τα φαινόμενα να μην εμφανιστούν ή να είναι σαφώς ηπιότερα. Με άλλα λόγια, η κίτρινη δεν είναι «σήμα καταστροφής», αλλά ενημερωτικό επίπεδο επαγρύπνησης, ιδίως για δραστηριότητες εκτός σπιτιού.
Όπως εξηγεί, όταν η προειδοποίηση αφορά ισχυρούς ανέμους, ο καθένας μπορεί να το διαπιστώσει σχεδόν όπου κι αν βρίσκεται μέσα στη ζώνη προειδοποίησης. Όταν, όμως, αφορά μεμονωμένες καταιγίδες που κινούνται μέσα στην περιοχή, είναι απολύτως πιθανό σε ένα σημείο να βρέχει δυνατά και λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα να μην βρέχει καθόλου. Τότε, ο πολίτης εύκολα το εκλαμβάνει ως λανθασμένη ή υπερβολική προειδοποίηση.
Ο ίδιος αναφέρεται και στη γεωγραφική ακρίβεια για κάθε φαινόμενο, εξηγώντας ότι το KitasWeather έχει διαχωρίσει το νησί σε τμήματα, σε ορεινά και παράλιες περιοχές, με ελαφρώς αυστηρότερα κριτήρια εκεί όπου μορφολογία και υποδομές αυξάνουν τον κίνδυνο. Τονίζει, επίσης, ότι ο καιρός μεταβάλλεται συχνά και η πρόγνωση εμπεριέχει αβεβαιότητα, κάτι που «ο καθένας πρέπει να λογαριάζει. Ο καιρός δεν είναι άσπρο-μαύρο», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Το 112 στα κινητά το πρώτο εξάμηνο του 2026
Ο Παναγιώτης Λαμπριανίδης, εκπρόσωπος Τύπου της Πολιτικής Άμυνας, δήλωσε στον «Π» ότι έχει ήδη υπογραφεί συμβόλαιο για την ένταξη συστήματος μαζικής προειδοποίησης στα κινητά τηλέφωνα όσων βρίσκονται εντός της Κυπριακής Δημοκρατίας, με στόχο να τεθεί σε λειτουργία εντός του πρώτου μισού του 2026. Σύμφωνα με την περιγραφή του, οι ειδοποιήσεις θα ενεργοποιούνται ανάλογα με το είδος του φαινομένου ή της απειλής (σεισμός, φωτιά, έντονα καιρικά φαινόμενα κ.ά.) και θα βασίζονται στην τοποθεσία του κινητού, ώστε τα μηνύματα να φτάνουν άμεσα στις επηρεαζόμενες ζώνες. Τα προειδοποιητικά μηνύματα (SMS) του ενιαίου ευρωπαϊκού αριθμού 112 θα αποστέλλονται στα ελληνικά και στα αγγλικά, ώστε να καλύπτουν και τους επισκέπτες του νησιού.