Φταίω εγώ και για την αντιβίωση

Φέτος, η Ευρωπαϊκή Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τα Αντιβιοτικά (EAAD) προβάλλει το θέμα «Από την Αντίσταση στην Ανθεκτικότητα: οι εργαζόμενοι στην υγειονομική περίθαλψη ηγούνται της αλλαγής», αναδεικνύοντας τις σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι νοσηλευτές, οι φροντιστές και το προσωπικό των νοσοκομείων στην αντιμετώπιση σοβαρών που προκαλούνται από μικροοργανισμούς ανθεκτικούς στα αντιβιοτικά. Ευγενής ακούγεται ο σκοπός, όμως η ιδέα ότι οι εργαζόμενοι θα «ηγηθούν της αλλαγής» ακούγεται κάπως τραβηγμένη. Διότι, στην πράξη, οι συστημικές πιέσεις, οι περιορισμένοι πόροι και οι υπάρχουσες πρακτικές στα νοσοκομεία περιορίζουν όσα μπορούν να επιτύχουν ακόμη και οι πιο αφοσιωμένοι εργαζόμενοι.
Στον μικρόκοσμό μας, την Κύπρο, μια χώρα που οι «μεγάλοι» βλέπουν μέσα από ένα μικροσκόπιο σαν ένα ανυπάκουο, ανθεκτικό μικρόβιο, η εκστρατεία παίρνει μια ακόμη πιο παράλογη στροφή. Το μήνυμά της, «Η διατήρηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών είναι ευθύνη όλων», φορτώνει και πάλι την ευθύνη… σε εμάς. «Να είστε υπεύθυνοι», «σταματήστε την κακή χρήση των αντιβιοτικών» και «αλλάξτε συμπεριφορά», είναι τα κύρια μηνύματα, ωσάν η εξαιρετικά υψηλή κατανάλωση αντιβιοτικών στο νησί μας να προέρχεται από τη δημόσια ανευθυνότητα και όχι από βαθιά ριζωμένες αδυναμίες στην υγειονομική περίθαλψη.
Το πρόβλημα με αυτή τη θεώρηση είναι ότι οι ασθενείς δεν συνταγογραφούν αντιβιοτικά. Ούτε τα ζητούν. Τούς δίδονται, τακτικά, εύκολα και χωρίς κιχ. Η εποχή που τα φαρμακεία μπορούσαν να τα δίνουν σε πελάτες τους χωρίς συνταγή ή επαρκή έλεγχο πέρασε. Και είναι επίσης αυτονόητο ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες επωφελούνται. Οι γιατροί, λειτουργώντας σε ένα σύστημα χωρίς ολιστική υποστήριξη και με μεγάλο φόρτο ασθενών, στρέφονται στα αντιβιοτικά ως το ταχύτερο και πιο βολικό εργαλείο.
Όποιος είναι εξοικειωμένος με τη μακροχρόνια φροντίδα στην Κύπρο γνωρίζει πολύ καλά το μοτίβο. Αφήνεις έναν ηλικιωμένο ασθενή σε νοσοκομείο ή οίκο ευγηρίας για περισσότερες από μια βδομάδα και πιθανότατα θα αναπτύξει μια νοσοκομειακή λοίμωξη, συνήθως από τα ανθεκτικά βακτήρια που κυκλοφορούν σε αυτές τις δομές. Για τους ευάλωτους ασθενείς, αυτές οι λοιμώξεις συχνά γίνονται η επιπλοκή που τελικά οδηγεί στον θάνατο.
Όσοι έχουν παρακολουθήσει την ταχεία επιδείνωση της υγείας ενός ηλικιωμένου λόγω ουρολοίμωξης καταλαβαίνουν πόσο καταστροφικό μπορεί να είναι, με παραλήρημα, σύγχυση και ξαφνική αδυναμία. Αντιμέτωποι με αυτό, τι συνταγογραφούν οι γιατροί σε ένα σύστημα χωρίς κατάλληλη γηριατρική φροντίδα, ολοκληρωμένο έλεγχο λοιμώξεων ή προληπτική υποστήριξη σε νοσοκομεία και οίκους ευγηρίας; Αντιβιοτικά. Συχνά τα ισχυρότερα. Όχι επειδή οι κλινήρεις ασθενείς τα ζήτησαν αλλά επειδή το σύστημα αφήνει στους γιατρούς πολύ λίγες εναλλακτικές πρακτικές.
Ίδιες καμπάνιες παντού. Εκστρατείες καλούν τους οδηγούς να «οδηγούν λιγότερο» όταν δεν υπάρχει αξιόπιστη συγκοινωνία, να περπατούν ενώ δεν υπάρχουν πεζοδρόμια. Προτρέπουν τη νεολαία να ενταχθεί στο προσωπικό υγειονομικής περίθαλψης, ενώ οι μισθοί και τα ωράρια είναι γελοία. Οι ασθενείς επιπλήττονται για «κακή χρήση του συστήματος υγείας» επειδή κατάφεραν κι αυτοί να κάνουν μια μαγνητική ή μια κολονοσκόπηση χωρίς να κάνουν δάνειο.
Αρκετά λοιπόν με το αφήγημα της ευθύνης. Η ενημέρωση έχει σημασία, ναι, αλλά η είδηση ότι τα αντιβιοτικά δεν είναι παυσίπονα και δεν πρέπει ποτέ να λαμβάνονται χωρίς συνταγή είναι παλιά. Αυτό που παραμένει πεισματικά άλυτο και πολύ πιο επικίνδυνο είναι η σχεδόν πλήρης απουσία συστημικής λογοδοσίας, το πιο ανθεκτικό «υπερμικρόβιο» όλων. Καμία εκστρατεία δεν μπορεί να το θεραπεύσει.