Το πραγματικό σχήμα της σχέσης ΗΠΑ-Κίνας

Η πρόσφατη περίοδος επαναπροσέγγισης ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα προβάλλεται από ορισμένους ως επιστροφή σε ένα σχήμα «G2»· ως μια υποτιθέμενη διευθυντική δυαρχία που θα αναλάβει την καθοδήγηση της παγκόσμιας οικονομίας και ασφάλειας. Αυτός ο ισχυρισμός όμως, όσο εντυπωσιακός και αν ακούγεται στο επίπεδο των συμβολισμών, δεν ανταποκρίνεται στις πραγματικές παραμέτρους ισχύος των δύο πλευρών.
Η σημερινή σχέση Ουάσινγκτον-Πεκίνου δεν έχει κοινό όραμα. Πρόκειται για μια αναγκαστική συνδιαχείριση της αλληλεξάρτησης. Ένας μόνιμος ανταγωνισμός που δεν μπορεί να μετατραπεί σε ανοιχτή σύγκρουση χωρίς να προκαλέσει παγκόσμια αναταραχή. Η επίκληση της «G2» λειτουργεί κυρίως ως πολιτική επικοινωνία: για τις ΗΠΑ, ότι εξακολουθούν να καθορίζουν τις εξελίξεις και για την Κίνα, ως επιβεβαίωση της θέσης του αναπόφευκτου συνομιλητή.
Το καθοριστικό στοιχείο που διαμορφώνει το τραπέζι διαπραγμάτευσης είναι κυρίως η μεταβολή στη δομή της παγκόσμιας παραγωγής. Η Κίνα έχει αναδειχθεί σε κρίσιμο κόμβο για τις σπάνιες γαίες, τις μεταλλικές πρώτες ύλες που αποτελούν θεμέλιο για σχεδόν όλη την προηγμένη τεχνολογία: μικροτσίπ, ηλεκτρικά οχήματα, δίκτυα τηλεπικοινωνιών, συστήματα πλοήγησης και αμυντικούς μηχανισμούς.
Ο έλεγχος του 90% της παγκόσμιας επεξεργασίας αυτών των υλικών μπορεί να επηρεάσει την ταχύτητα της τεχνολογικής ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο. Και σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία είναι η νέα μορφή ισχύος, αυτό σημαίνει ικανότητα καθορισμού του ρυθμού της ιστορίας.
Αυτή η πραγματικότητα διαφοροποιεί την τρέχουσα φάση από τις δεκαετίες του ‘70 ή του ‘80, όπου οι αντίπαλοι των ΗΠΑ είχαν συγκυριακά εργαλεία πίεσης όπως πετρέλαιο, εξαγωγικά πλεονάσματα, χαμηλό κόστος παραγωγής. Σήμερα, η Κίνα κατέχει το νεύρο του σύγχρονου παραγωγικού κόσμου.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται μπροστά σε ένα δίλημμα: είτε θα αποδεχθούν ότι η διατήρηση της τεχνολογικής τους υπεροχής απαιτεί ανασυγκρότηση εσωτερικής βιομηχανικής βάσης, είτε θα προσπαθήσουν να καθυστερήσουν την κινεζική άνοδο μέσω περιορισμών, δασμών και αποκλεισμών. Και οι δύο επιλογές έχουν κόστος. Η πρώτη απαιτεί χρόνο και κοινωνική πολιτική συναίνεση και η δεύτερη απειλεί να διασπάσει τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και να οδηγήσει σε ύφεση.
Γι’ αυτό και το αμερικανικό αφήγημα περί «G2» δηλώνει κυρίως αναγνώριση ότι καμία πλευρά δεν έχει συμφέρον σε ανεξέλεγκτη σύγκρουση.
Η κινεζική στρατηγική μάλλον δεν επιδιώκει συνεξάρτηση ούτε κοινό θεσμικό πλαίσιο άσκησης πολιτικής. Το Πεκίνο προωθεί σταθερά ένα πολυκεντρικό διεθνές σύστημα: πολλαπλά κέντρα επιρροής, διαφοροποίηση νομισματικών και εμπορικών ροών, συνεργασίες χωρίς ιδεολογική συνθήκη νομιμοποίησης.
Η «G2» θα σήμαινε ισοτιμία. Και οι ΗΠΑ δεν είναι διατεθειμένες να παραχωρήσουν την πρωτοκαθεδρία.
Αντιστοίχως, η Κίνα δεν θα δεχόταν να νομιμοποιήσει έναν μηχανισμό όπου θα έπρεπε να ευθυγραμμίζεται με αμερικανικές επιταγές.
Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη: Ο κόσμος γίνεται πολυκεντρικός. Οι ισορροπίες δεν είναι σταθερές, αλλά διαρκώς επαναδιαπραγματεύσιμες.
Και το ποιος δίνει τον ρυθμό θα κριθεί, από το ποιος ελέγχει τις τεχνολογικές, ενεργειακές και παραγωγικές βάσεις του 21ου αιώνα.
*Δημοσιογράφος