Το «νέο δίκαιο» του Πούτιν και ο εφιάλτης για Κύπρο και Ευρώπη

Του Πατριάρχη
Το ρεπορτάζ του CBS για τις διαπραγματεύσεις ΗΠΑ, Ουκρανίας και Ρωσίας φωτίζει κάτι πολύ πιο βαθύ από ένα ακόμη παζάρι για σύνορα. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, ο Πούτιν δεν συζητά καμία συμφωνία αν δεν υπάρξει νομική διεθνής αναγνώριση ότι η Κριμαία και τέσσερις επαρχίες της Ουκρανίας είναι «ρωσικό έδαφος» και αν αυτό δεν καταγραφεί ρητά ως μέρος του διεθνούς δικαίου. Ο Ζελένσκι εξήγησε αυτή τη θέση ξάστερα. Ο Πούτιν θέλει νομική αναγνώριση όσων άρπαξε, θέλει να καταργήσε την αρχή της εδαφικής ακεραιότητας και της κυριαρχίας των κρατών.
Δεν πρόκειται για μια σκληρή διαπραγματευτική αφετηρία που θα μαλακώσει στην πορεία, αλλά για ευθεία απαίτηση αναθεώρησης του Διεθνούς Δικαίου όπως διαμορφώθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Χάρτης του ΟΗΕ απαγορεύει ρητά τη χρήση βίας ως μέσο για την απόκτηση εδαφών. Το ίδιο το σύστημα συλλογικής ασφάλειας στηρίζεται στην αρχή ότι καμία χώρα δεν μπορεί να επιβάλει αλλαγή συνόρων με τα όπλα και μετά να ζητά σφραγίδα νομιμότητας. Δεν είναι τυχαίο ότι η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ καταδίκασε τόσο την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 όσο και την παράνομη «προσάρτηση» των τεσσάρων ουκρανικών περιφερειών το 2022, επαναβεβαιώνοντας πως παραμένουν ουκρανικό έδαφος.
Ο Πούτιν ζητά κάτι περισσότερο από αναγνώριση τετελεσμένων. Ζητά να ξαναγραφτεί το Διεθνές Δίκαιο και να αναγνωρίζει ότι όταν ένας ισχυρός εισβάλλει, σκοτώνει, καταστρέφει και κρατά ένα κομμάτι γειτονικής χώρας, η διεθνής κοινότητα μπορεί να το νομιμοποιεί στο όνομα της «ειρήνης». Αυτό όμως δεν είναι ειρήνη. Είναι λόγος και για νέους πολέμους, από άλλους επίδοξους μιμητές του Ρώσου Προέδρου. Στην ουσία λέει σε κάθε όμοιο του, ότι αν αντέξει λίγα χρόνια κυρώσεων και πολέμου, στο τέλος μπορεί να καθίσει στο τραπέζι και να διαπραγματευτεί πόσο από το ξένο έδαφος θα κρατήσει, απαιτώντας και έδαφος που δεν έχει κατακτήσει.
Για την Κύπρο όλα αυτά δεν αποτελούν θεωρία. Έχουμε πίσω μας πενήντα χρόνια κατοχής από την Τουρκία και μπροστά μας μια Άγκυρα που μιλά ανοιχτά για δύο κράτη και οριστική διχοτόμηση. Αν ο πλανήτης αποδεχτεί ότι στη Ρωσία «χαρίζονται» εδάφη επειδή τα κατέλαβε με τη βία, ποιος θα εξηγήσει αύριο γιατί δεν μπορεί να γίνει το ίδιο στα κατεχόμενα; Πώς θα σταθούμε σε ένα διεθνές φόρουμ και θα επικαλούμαστε την εδαφική ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας, όταν οι ίδιοι οι ισχυροί θα έχουν υπογράψει ότι οι κανόνες είναι διαπραγματεύσιμοι ανάλογα με το μέγεθος του στρατού και του πυρηνικού οπλοστασίου;
Το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα, αλλά και για κάθε χώρα που έχει απέναντί της αναθεωρητικές δυνάμεις.
Η αποδοχή της ρωσικής απαίτησης θα σημαίνει ότι ανοιχτές διαφορές παντού, από τον Καύκασο μέχρι την Ανατολική Μεσόγειο και από την Ασία μέχρι την Αφρική, μπορούν να «λυθούν» με άρματα μάχης αντί με διπλωματία. Σήμερα είναι η Ουκρανία, αύριο μπορεί να είναι μια χώρα της Βαλτικής, η Μολδαβία, κάποια νησιά στο Αιγαίο ή μια περιοχή της Άπω Ανατολής.
Υπάρχει βέβαια η γνωστή σχολή σκέψης που λέει, «ας τελειώνει ο πόλεμος, ας δώσουν κάτι, δεν χάθηκε ο κόσμος». Είναι η ίδια λογική που κάποτε χειροκρότησε το Μόναχο και τις υποχωρήσεις απέναντι στον Χίτλερ στο όνομα μιας ψεύτικης ηρεμίας. Η Ιστορία έδειξε πόσο κοστίζει ο κατευνασμός.
Η Δύση, με όλα της τα λάθη, παραμένει το μοναδικό σύστημα που στηρίζεται ακόμη σε κανόνες και όχι σε ωμή ισχύ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ, οι δημοκρατίες της Ηπείρου έχουν ευθύνη να μην αφήσουν να παραβιαστεί η κόκκινη γραμμή. Καμία αναγνώριση εδαφικών κερδών από επιθετικό πόλεμο, ούτε στην Ουκρανία, ούτε πουθενά. Αν σπάσει αυτός το φράγμα οι πρώτοι που θα το πληρώσουν θα είναι τα μικρά κράτη, όπως η Κύπρος, που δεν έχουν πολεμικές μηχανές αλλά στηρίζονται στο διεθνές δίκαιο για να υπάρξουν.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι μακρινό μέτωπο για τηλεοπτικά δελτία. Είναι δοκιμασία για το αν ο πλανήτης θα συνεχίσει να ζει σε μια στοιχειωδώς με ηθικούς κανόνες ή αν θα επιστρέψει στον νόμο της ζούγκλας. Αν κερδίσει η λογική Πούτιν, αύριο κανείς δεν θα μπορεί να πει με βεβαιότητα ποια σύνορα είναι ασφαλή και τότε δεν θα κινδυνεύει μόνο η Ουκρανία, η Κύπρος ή η Ελλάδα. Θα κινδυνεύει η ίδια η ιδέα ότι το δίκαιο μπορεί να προστατεύει ακόμη τους αδύναμους.