Το «μερίδιο κόστους» για την Ουκρανία και το ερώτημα του ΑΚΕΛ

Του Πατριάρχη
Όταν ο ΓΓ του ΑΚΕΛ ζητάει από τον Υπουργό Οικονομικών ενημέρωση, «για το μερίδιο του κόστους που θ’ αναλάβει η Κύπρος για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της Ουκρανίας», δεν κάνει μια ουδέτερη τεχνικής φύσεως ερώτηση. Ουσιαστικά στήνει πολιτικό χαλί, με προαποφασισμένη κατάληξη: «Θα πληρώσει ο Κύπριος φορολογούμενος για έναν πόλεμο που δεν είναι δικός του».
Το ερώτημα είναι αν η πραγματικότητα το στηρίζει αυτή την κατάληξη ή αν απλώς εξυπηρετεί μια παλιά εξάρτηση Μόσχας – ΑΚΕΛ, ντυμένη με λογιστικούς όρους.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είναι συγκεκριμένη. Η ΕΕ συμφώνησε σε δάνειο προς την Ουκρανία ύψους €90 δισ. Για τη διετία 2026 – 2027, το οποίο θα δοθεί με δανεισμό της ΕΕ από τις αγορές και θα στηρίζεται στο «περιθώριο» εγγύησης του προϋπολογισμού της ΕΕ. Αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει κανένας «λογαριασμός» που έχει σταλεί στη Λευκωσία για να κόψουμε επιταγή από τον κρατικό προϋπολογισμό αύριο το πρωί. Το χρέος εκδίδεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και η εγγύηση είναι ο προϋπολογισμός της Ένωσης.
Θεωρητικά, υπάρχει δυνητικό ρίσκο για τα κράτη μέλη, μόνο αν συνωμοτήσει το σύμπαν να πάνε όλα στραβά. Δηλαδή να μην αποπληρωθεί το δάνειο όπως προβλέπεται, να μην αξιοποιηθούν οι μηχανισμοί που συνδέονται με τα ρωσικά δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία και να χρειαστεί τελικά να ενεργοποιηθεί η εγγύηση του προϋπολογισμού με τρόπο που να απαιτεί πρόσθετες εισφορές από τα κράτη μέλη ή ανακατανομή δαπανών. Το ίδιο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, πάντως, έχει προβλέψει στην απόφαση του, το σενάριο πως προνοεί πως το δάνειο «θα αποπληρωθεί από την Ουκρανία, μόνο όταν η Ρωσία αποζημιώσει για τις ζημιές που προκάλεσε η εισβολή». Ως τότε τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα παραμείνουν δεσμευμένα, με την ΕΕ να διατηρεί το δικαίωμα να τα χρησιμοποιήσει για αποπληρωμή, στην βάση του διεθνούς δικαίου.
Για το ποσό που αναλογεί στην Κύπρο, δεν υπάρχει επίσημος τιμοκατάλογος ανά κράτος, για το χειρότερο υποθετικό σενάριο. Καλό όμως θα ήταν να μην βλέπει κάποιος το συγκεκριμένο θέμα αποσπασματικά, αφού η οικονομική μας σχέση με την ΕΕ δεν περιορίζεται στη συμμετοχή για την χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Η Κύπρος με τα διαθέσιμα στοιχεία που έχουν δημοσιοποιηθεί, το 2023 είχε συνεισφορά περίπου €149,4 εκ, στο σύνολο των €96,6 δις που εισφέρουν τα 27 κράτη μέλη στο ενωσιακό προϋπολογισμό. Τα €149,4 εκ αντιστοιχούν στο 0,155%. Αν κάνουμε λοιπόν μια παράλληλη αναγωγή στα €90δις που θα δοθούν στην Ουκρανία, αντιστοιχούν €139 εκ ως θεωρητικό μερίδιο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό μόνο, αν μιλάμε για το χειρότερο σενάριο που δεν είναι το επικρατέστερο.
Υπάρχει όμως και συνέχεια. Αν υποθέσουμε ότι στο τέλος θα κληθούμε να καταβάλλουμε περίπου €150 εκ για το δάνειο στην Ουκρανία, θα πρέπει να δούμε την εξίσωση που είναι άκρως αποκαλυπτική.
Η Κύπρος, ως κράτος μέλος, δεν είναι καθαρός χρηματοδότης της ΕΕ. Με βάση στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2023, καταβάλαμε €259 εκ και να πήραμε €393 εκ, δηλαδή + €134 εκ. από τις τσέπες των φορολογούμενων των άλλων 26 χωρών μελών. Αυτό το ποσό αφορά μόνο τον ετήσιο προϋπολογισμό και όχι τα μεγάλα πολυετή προγράμματα στήριξης. Η Κύπρος έχει εγκεκριμένη χρηματοδότηση από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ύψους €1,22 δις με €1,02 δισ σε επιχορηγήσεις και μόνο €200 εκ σε δάνεια. Στον τομέα της αγροτικής στήριξης, το εγκεκριμένο συνολικό κονδύλι για την τετραετία 2023 – 2027 που αφορά την Κύπρο ανέρχεται στα €373 εκ. Ακόμα θα εισπράξουμε εκατοντάδες εκατομμύρια το πλαίσιο συγχρηματοδότησης έργων για την περίοδο 2021 – 2027, από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕΠ), ενώ τρέχει και το πρόγραμμα SAFE, για τον αμυντικό τομέα, με δανειοδότηση €1,2 δις και άλλα προγράμματα από τα οποία επωφελούμαστε πολύ σημαντικά ποσά.
Συνεπώς όποιος θέλει να μιλήσει για «λογαριασμό» οφείλει κάνει ταμείο, με όλα τα ποσά και όχι με ένα απομονωμένο νούμερο.
Γιατί, λοιπόν, το ΑΚΕΛ ρωτάει «ποιος πληρώνει»; Γιατί είναι εύκολο το αντιευρωπαϊκό αφήγημα σε προεκλογική περίοδο, όταν επιδιώκεις την συσπείρωση ψηφοφόρων που γαλουχήθηκαν με απέχθεια στη Δύση.
Το παράδοξο είναι ότι το ίδιο αφήγημα, με μικρές παραλλαγές, το ακούμε και από τον Φειδία και από διάφορα ακροδεξιά κόμματα σε όλη την Ευρώπη, που θέλουν να πείσουν ότι οι φορολογούμενο πληρώνουν για την Ουκρανία και όχι τις χώρες τους. Όταν αριστερά και ακροδεξιά καταλήγουν στο ίδιο αφήγημα, δεν έχει σημασία η ταμπέλα είναι κόκκινη ή μαύρη. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο και είναι η εργολαβική υπονόμευση της ευρωπαϊκής συνοχής και η πολιτική συμπόρευση που ευνοεί εκείνον που ξεκίνησε τον πόλεμο.
Το θέμα δεν είναι να κάνουμε πως δεν υπάρχει κόστος σε τίποτα, αλλά να μην βαφτίζουμε την άμυνα της Ευρώπης «σπατάλη» και να μη δίνουμε στους πολίτες την εντύπωση ότι η μόνη σοβαρή πολιτική είναι η αριθμητική του λαϊκισμού και του φόβου. Οι ευρωπαϊκές αποφάσεις έχουν νομικό και δημοσιονομικό σχεδιασμό, έχουν δικλείδες ασφαλείας, έχουν όμως πρωτίστως ηθική ραχοκοκαλιά. Αν το ΑΚΕΛ θέλει να τοποθετηθεί στο κεντρικό ζήτημα, ας το κάνει επί της ουσίας. Θέλει η Ουκρανία να κρατηθεί όρθια ή προτιμά να μετράμε ευρώ, ενώ η Μόσχα μετρά κατεχόμενα εδάφη άλλων χωρών;
Το ΑΚΕΛ φαίνεται να έχει δώσει στίγμα, από τότε που ζητούσε ψηφίσματα για άρση των κυρώσεων στη Ρωσία αδιαφορώντας (ή επικροτώντας) την κατάληψη της Κριμαίας το 2014, από τα ρωσικά στρατεύματα κατοχής.