Το εγχείρημα της φορολογικής μεταρρύθμισης

Η προωθούμενη φορολογική μεταρρύθμιση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα οικονομικά εγχειρήματα των τελευταίων δεκαετιών, θέτοντας τις βάσεις για ένα σύγχρονο, δίκαιο και αποτελεσματικό φορολογικό πλαίσιο. Μετά από εικοσιδύο χρόνια αμετάβλητης φορολογικής πολιτικής, η κυβέρνηση προχωρεί σε μια βαθιά αναδιάρθρωση του συστήματος, με στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης, την τόνωση της παραγωγικότητας, την προσέλκυση επενδύσεων και την περαιτέρω ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Η μεταρρύθμιση φιλοδοξεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες της σύγχρονης οικονομίας και στις απαιτήσεις των πολιτών και των επιχειρήσεων, ενώ παράλληλα διασφαλίζει τη δημοσιονομική σταθερότητα και ανθεκτικότητα.
Η φιλοσοφία της μεταρρύθμισης στηρίζεται στην αναδιανομή των φορολογικών βαρών προς όφελος των πολιτών με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, στη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης για τις υγιείς επιχειρήσεις που στηρίζουν την ανάπτυξη και την απασχόληση, καθώς και στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου η φορολογική συμμόρφωση γίνεται πιο απλή και συμφέρουσα σε σχέση με την παραβατικότητα. Σημαντική θέση στη νέα πολιτική καταλαμβάνει η ενίσχυση των φορολογικών κινήτρων για οικογένειες, επενδύσεις, πράσινες δράσεις και καινοτομικές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες. Η κυβέρνηση επιδιώκει να δημιουργήσει ένα σύστημα στο οποίο η συνέπεια και η παραγωγή ανταμείβονται, ενώ η φοροδιαφυγή περιορίζεται μέσα από σύγχρονα εργαλεία και μηχανισμούς ελέγχου.
Πριν την κατάθεση των έξι νομοσχεδίων στη Βουλή, η κυβέρνηση προχώρησε σε ευρύ κοινωνικό διάλογο με επαγγελματικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς φορείς, σε συνεργασία με τον έφορο Φορολογίας, καταλήγοντας σε 33 σημαντικές τροποποιήσεις που ενισχύουν τον ρεαλισμό και τη δικαιοσύνη της μεταρρύθμισης. Οι παρεμβάσεις αυτές περιλαμβάνουν τόσο προσθήκες όσο και διαγραφές αρχικών προνοιών που κρίθηκαν λειτουργικά ή κοινωνικά προβληματικές, αντανακλώντας την πρόθεση του κράτους να προχωρήσει σε μια μεταρρύθμιση με συναίνεση και κοινωνική αποδοχή.
Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, η μεταρρύθμιση παραμένει δημοσιονομικά ουδέτερη. Οι φορολογικές ελαφρύνσεις και τα ευνοϊκά μέτρα για νοικοκυριά και επιχειρήσεις εξισορροπούνται από δράσεις για την ενίσχυση της εισπραξιμότητας, την πάταξη της φοροδιαφυγής και τον εξορθολογισμό του πλαισίου εφαρμογής των φόρων. Η ισορροπία αυτή αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης των αγορών και των ευρωπαϊκών θεσμών, καθώς και για την απρόσκοπτη συνέχιση των επενδυτικών και κοινωνικών προγραμμάτων.
Η νέα φορολογική πολιτική για τα φυσικά πρόσωπα θέτει ως επίκεντρο την οικογένεια και τις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες. Το αφορολόγητο εισόδημα αυξάνεται σημαντικά και διαμορφώνεται στα €20.500, παρέχοντας ουσιαστική ανάσα στα νοικοκυριά. Επιπλέον, οι φορολογικές κλίμακες αναθεωρούνται ώστε να επιτυγχάνεται δικαιότερη κατανομή των επιβαρύνσεων και να διασφαλίζεται ότι οι πολίτες με υψηλότερα εισοδήματα συνεισφέρουν αναλογικότερα. Νέα οριζόντια και στοχευμένα κίνητρα θεσπίζονται για τη στήριξη των οικογενειών, των μονογονεϊκών νοικοκυριών, των φοιτητών και των νέων εργαζομένων, ενώ ιδιαίτερη μέριμνα λαμβάνεται για πολύτεκνες οικογένειες, των οποίων το εισοδηματικό όριο ανεβαίνει στις €100.000 για τη χορήγηση φορολογικών ελαφρύνσεων.
Ενδεικτικά, θεσπίζεται έκπτωση €1.000 ανά εξαρτώμενο τέκνο και φοιτητή ανά σύζυγο ή συμβίο, ενώ οι μονογονεϊκές οικογένειες θα λαμβάνουν €2.000 ετησίως. Προβλέπονται επίσης εκπτώσεις για τόκους στεγαστικών δανείων ή ενοίκιο πρώτης κατοικίας, καθώς και για πράσινες επενδύσεις όπως η ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών και η αγορά ηλεκτρικών οχημάτων, μέτρα που συντείνουν στη διττή στόχευση της κοινωνικής προστασίας και της πράσινης ανάπτυξης.
Στον τομέα των επιχειρήσεων, η μεταρρύθμιση διαμορφώνει ένα πιο σύγχρονο και ανταγωνιστικό περιβάλλον. Καταργείται ο μηχανισμός λογιζόμενης διανομής μερισμάτων από το 2026, ενώ από την ίδια χρονιά τα πραγματικά μερίσματα θα φορολογούνται με συντελεστή 5%. Παράλληλα, ο εταιρικός φόρος αυξάνεται στο 15%, προσεγγίζοντας τα ευρωπαϊκά πρότυπα και ευθυγραμμίζοντας τη χώρα με τις διεθνείς φορολογικές εξελίξεις. Η αύξηση αυτή συνοδεύεται από μέτρα διευκόλυνσης των επιχειρήσεων, όπως η επέκταση της δυνατότητας μεταφοράς ζημιών από 5 σε 7 χρόνια και η απλοποίηση των διαδικασιών φορολόγησης σε ειδικούς τομείς, όπως τα δικαιώματα προαίρεσης μετοχών και οι συναλλαγές σε κρυπτοστοιχεία.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η διατήρηση του καθεστώτος Non-Domicile, με σταθερό ορίζοντα 17 ετών και δυνατότητα επέκτασης με καθορισμένο τίμημα, στοιχείο που συμβάλλει στη σταθερότητα του επενδυτικού περιβάλλοντος. Παράλληλα, απλοποιούνται διαδικασίες στο χαρτόσημο και αναθεωρούνται προς τα πάνω οι απαλλαγές κεφαλαιουχικών κερδών, ενισχύοντας την κινητικότητα στην αγορά ακινήτων και την επιχειρηματική δραστηριότητα.
Από το αρχικό κείμενο των νομοσχεδίων αφαιρέθηκαν ορισμένες πρόνοιες που προκάλεσαν ανησυχία ή θεωρήθηκαν πως ενδέχεται να δημιουργήσουν αβεβαιότητα στη φορολογική διοίκηση και στην επιχειρηματική κοινότητα. Μεταξύ αυτών, η αυτόματη θεώρηση φορολογικής κατοικίας για άτομα με επιχειρηματικά συμφέροντα στη χώρα ανεξαρτήτως παρουσίας, καθώς και διατάξεις σχετικές με την υποχρεωτική προσαρμογή αμοιβών διευθυντικών στελεχών ή τον περιορισμό εκπεσιμότητας δαπανών. Οι τροποποιήσεις αυτές υπογραμμίζουν τη σημασία του ισορροπημένου σχεδιασμού που επιδιώκει η κυβέρνηση, αποφεύγοντας μέτρα που θα μπορούσαν να πλήξουν την οικονομική δραστηριότητα ή να οδηγήσουν σε γραφειοκρατική επιβάρυνση.
Περαιτέρω αλλαγές ενισχύουν την αποτελεσματικότητα και τη δικαιοσύνη της μεταρρύθμισης. Καθιερώνονται τρεις γραπτές ειδοποιήσεις πριν από την αναστολή λειτουργίας επιχειρήσεων με φορολογικές εκκρεμότητες, αυξάνονται τα αφορολόγητα όρια για χαριστικές πληρωμές και αποζημιώσεις, επεκτείνεται η έκπτωση ασφαλίστρων σε περιπτώσεις μόνιμης ή μερικής αναπηρίας, ενώ θεσπίζεται έκπτωση ασφαλίστρων έναντι φυσικών καταστροφών, αντανακλώντας την ανάγκη ενίσχυσης της ανθεκτικότητας απέναντι σε κλιματικούς κινδύνους.
Η μεταρρύθμιση, ωστόσο, εισέρχεται στην πλέον απαιτητική φάση της: τη θεσμική μάχη στο Κοινοβούλιο. Η κυβέρνηση επιδιώκει την πλήρη και ενιαία ψήφιση του νομοθετικού πακέτου εντός Δεκεμβρίου, προκειμένου να εφαρμοστεί ομοιόμορφα και χωρίς καθυστερήσεις. Ορισμένα κόμματα προτείνουν διμερές στάδιο ψήφισης, ανησυχώντας για το χρονοδιάγραμμα και την ανάγκη διεξοδικής εξέτασης, ωστόσο η εκτελεστική εξουσία επιμένει ότι η ενότητα του πλαισίου αποτελεί θεμέλιο για την αποτελεσματική εφαρμογή του. Οι επόμενες εβδομάδες αναμένεται να είναι καθοριστικές, με εντατικές συζητήσεις στην Επιτροπή Οικονομικών και ευρεία διαβούλευση ώστε να υπάρξει η απαραίτητη κοινοβουλευτική συναίνεση.