Το απόστημα της διαφθοράς

Η είδηση της προσαγωγής της Φεντερίκα Μογκερίνι από τις βελγικές Αρχές, στο πλαίσιο έρευνας της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO), προκάλεσε σοκ στις Βρυξέλλες και πέρα από αυτές. Η πρώην Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και νυν πρύτανης του Κολεγίου της Ευρώπης βρέθηκε στο επίκεντρο μιας υπόθεσης που αφορά πιθανή απάτη, ευνοιοκρατία και σύγκρουση συμφερόντων στη διαχείριση ευρωπαϊκών κονδυλίων για εκπαιδευτικά προγράμματα διπλωματών την περίοδο 2021-2022. Μαζί της προσήχθησαν δύο ακόμη πρόσωπα, τα οποία αφέθηκαν ελεύθερα χωρίς να τους απαγγελθούν κατηγορίες μέχρι στιγμής.
Η εξέλιξη αυτή, όσο κι αν δημιουργεί εύλογα ερωτήματα για τη συμπεριφορά υψηλόβαθμων αξιωματούχων, δεν συνιστά πλήγμα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντιθέτως, αποτελεί απόδειξη ότι το σύστημα λειτουργεί. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, θεσμός που ιδρύθηκε το 2021, είναι ένα πραγματικό game changer για τη θεσμική λειτουργία της ΕΕ. Για πρώτη φορά υπάρχει ένας ανεξάρτητος μηχανισμός που ερευνά απάτες και παρατυπίες εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, χωρίς να διστάζει να αγγίξει πρόσωπα με ισχυρό πολιτικό παρελθόν.
Η προσαγωγή Μογκερίνι και άλλων δύο ατόμων δείχνει ότι κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου. Αυτό είναι το μήνυμα που πρέπει να περάσει στους Ευρωπαίους πολίτες: η διαφθορά ελέγχεται, οι θεσμοί έχουν τα εργαλεία να δράσουν και η διαφάνεια δεν είναι κενό γράμμα. Σε μια εποχή που η δυσπιστία απέναντι στις ελίτ και στους θεσμούς διογκώνεται, τέτοιες ενέργειες ενισχύουν την αξιοπιστία της ΕΕ και αποκαθιστούν την πίστη στο κράτος δικαίου.
Ας μην ξεχνάμε ότι η διαφθορά είναι σαν απόστημα: αν δεν το ανοίξεις θα μολύνει όλο τον οργανισμό. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία απέδειξε ότι είναι διατεθειμένη να το κάνει, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει προσωρινή αμηχανία για την Ένωση. Στην πραγματικότητα, αυτή η αμηχανία είναι υγιής. Δείχνει ότι οι θεσμοί δεν φοβούνται να ελέγξουν τους ισχυρούς και να προστατεύσουν το δημόσιο συμφέρον.
Η Κύπρος, με το δικό της ιστορικό σκανδάλων και υποθέσεων κακοδιαχείρισης, έχει πολλά να διδαχθεί από αυτή την εξέλιξη. Η δημιουργία ενός μηχανισμού αντίστοιχου της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας σε εθνικό επίπεδο ή η ενίσχυση της συνεργασίας με την EPPO θα μπορούσε να αποτελέσει ασπίδα κατά της διαφθοράς.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό και από το πολιτικό προσωπικό ότι η διαφάνεια δεν είναι πολυτέλεια αλλά προϋπόθεση για την αξιοπιστία του κράτους. Όσο οι έλεγχοι μένουν στα χαρτιά, η κοινωνία θα συνεχίσει να αισθάνεται ότι οι θεσμοί δεν λειτουργούν υπέρ του δημόσιου συμφέροντος.
Η πολιτική βούληση είναι το κλειδί: χωρίς αυτήν, κανένας θεσμός δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Η Κύπρος πρέπει να επενδύσει σε λογοδοσία και να στείλει το μήνυμα ότι «κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου» –όχι μόνο στα λόγια αλλά και στην πράξη.