Τι σημαίνει για τη Γηραιά Ήπειρο η νέα στρατηγική ασφάλειας του Τραμπ – Η Ευρώπη είναι μόνη της

Η νέα εθνική στρατηγική ασφάλειας της κυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ επιβεβαιώνει αυτό που πολλοί στην Ευρώπη φοβούνταν. Η αμερικανική ομπρέλα ασφαλείας αποσύρεται και η Γηραιά Ήπειρος μένει μόνη της να αντιμετωπίσει τις απειλές.
Η Ουάσιγκτον, σύμφωνα με το κείμενο που δημοσιεύτηκε την Παρασκευή, δε νοεί πλέον την Ευρώπη ως προέκταση της δικής της ασφάλειας, ούτε ως προνομιακό χώρο άσκησης επιρροής, αλλά κυρίως ως μια ήπειρο που πρέπει να φροντίσει μόνη για την άμυνά της και ως εν δυνάμει εμπόδιο στις αμερικανικές προτεραιότητες, όπως σημειώνουν σε άρθρο γνώμης στον Guardian οι Τζορτζ Ρίκελες και Βαργκ Φόλκμαν, αναλυτές της δεξαμενής σκέψης «European Policy Centre»
Το έγγραφο, που αποτυπώνει το όραμα της κυβέρνησης Τραμπ για τις ΗΠΑ και τον κόσμο, μιλά για κίνδυνο «πολιτισμικού αφανισμού» της Ευρώπης και για ευρωπαϊκές πολιτικές που υπονομεύουν την κυριαρχία. Η δραματική γλώσσα δεν είναι τυχαία, αποτυπώνει την ιδεολογική ροπή της νέας αμερικανικής ηγεσίας, η οποία βλέπει την ΕΕ όχι ως σύμμαχο αλλά ως διαταραχή στο δικό της πολιτικό και γεωοικονομικό αφήγημα.
Μια μακρόσυρτη μεταστροφή του γεωπολιτικού ενδιαφέροντος των ΗΠΑ που τώρα ολοκληρώνεται
Όσοι παρακολουθούν τις στρατηγικές συζητήσεις στις ΗΠΑ αναγνωρίζουν ότι η μετατόπιση αυτή δεν προέκυψε εν μια νυκτί. Από το 2011 και τη «στροφή προς την Ασία», η έννοια της αμερικανικής παγκόσμιας παρουσίας αποδιαρθρώνεται σταδιακά. Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν πλέον μια γεωπολιτική εξίσωση στην οποία ο ανταγωνισμός με την Κίνα υπερβαίνει σε σημασία κάθε άλλη πτυχή της εξωτερικής τους πολιτικής.
Οι ιδέες του Έλμπριτζ Κόλμπι, βασικού συμβούλου άμυνας και εξωτερικής πολιτικής στο Πεντάγωνο και άλλων θεωρητικών της «στρατηγικής ιεράρχησης» κωδικοποιούν αυτό που η Ουάσιγκτον εφαρμόζει πλέον ως πολιτική, ότι η Αμερική δεν διαθέτει τον επιχειρησιακό, οικονομικό ή πολιτικό χώρο για να διεξάγει ταυτόχρονα δύο μεγάλες αποτρεπτικές αντιπαραθέσεις, μία στην Ευρώπη και μία στην Ασία. Η επιλογή λοιπόν είναι αναπόφευκτη. Και η Ευρώπη δεν είναι η προτεραιότητα.
Αυτή η λογική γίνεται σήμερα ορατή σε όλες τις πτυχές της αμερικανικής δράσης, από τη συγκέντρωσε μεγάλων δυνάμεων του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού στην Καραϊβική έως την αυξανόμενη επιμονή για «ασφάλεια στο δυτικό ημισφαίριο». Σε έναν κόσμο περιορισμένων πόρων και αυξανόμενων εσωτερικών ρήξεων, η αμερικανική προσοχή στρέφεται προς τα εντός και τα πέριξ.
Ο ευρωπαϊκός εφησυχασμός και η αυταπάτη της εξάρτησης
Η Ευρώπη, αντίθετα, δυσκολεύτηκε να αποδεχθεί αυτό που πλέον βρίσκεται σε δημόσια θέα. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ενίσχυσε την πεποίθηση ότι η αμερικανική παρουσία παραμένει αναντικατάστατη και ότι η αμερικανική υποστήριξη δεν μπορεί παρά να συνεχιστεί. Όμως η αμερικανική απομάκρυνση από τη Γηραιά Ήπειρο δε συνδέεται με τις εξελίξεις στην Ουκρανία, έχει βαθύτερα συστημική αίτια.
Η ευρωπαϊκή επιχειρηματολογία, ότι μια αποχώρηση των ΗΠΑ θα προκαλούσε χάος στην Ανατολική Ευρώπη, δεν επαρκεί ως αντίβαρο σε μια Ουάσιγκτον που αξιολογεί τις προτεραιότητές της με εντελώς διαφορετικά κριτήρια: τι είναι ανεκτό για τις ΗΠΑ, όχι για την Ευρώπη. Γι’ αυτό και η νέα αμερικανική στρατηγική δεν αποκρύπτει το συμπέρασμα: το πιθανό χάος δεν αποτελεί λόγο να παραμείνει η Αμερική στην Ευρώπη. Αρκεί να μην απειλεί την ίδια.
Λιγότερη αμερικανική στρατιωτική παρουσία, περισσότερη γεωοικονομική πίεση
Η σταδιακή απομείωση της αμερικανικής στρατιωτικής δέσμευσης συνοδεύεται από μια αντίρροπη κίνηση: την ενίσχυση της οικονομικής, χρηματοπιστωτικής και ρυθμιστικής επιρροής Το κενό ασφαλείας δεν συνεπάγεται μετριασμό των απαιτήσεων έναντι της Ευρώπης, αλλά μεγαλύτερη πίεση.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ουάσιγκτον χρησιμοποιεί εργαλεία όπως δευτερογενείς κυρώσεις, εξαγωγικούς περιορισμούς, εμπορικές απαιτήσεις και παρεμβάσεις στη ρυθμιστική πολιτική της ΕΕ. Οι δηλώσεις του Αμερικανού υπουργού Εμπορίου Χάουαρντ Λούτνικ, υπέρ της άρσης βασικών ψηφιακών και κλιματικών εποπτικών κανόνων, είναι ενδεικτικές μιας επιθετικής διπλωματίας που επιχειρεί να «πλαισιώσει» την ευρωπαϊκή πολιτική εντός αμερικανικών προτεραιοτήτων.
Έτσι διαμορφώνεται μια ανισορροπία: η Ευρώπη λαμβάνει λιγότερη ασφάλεια, αλλά υπόκειται σε περισσότερη εξάρτηση. Και βρίσκεται εκτεθειμένη σε έναν ανταγωνισμό ΗΠΑ–Κίνας όπου διαδραματίζει ρόλο παράπλευρου θύματος, όχι αυτόνομου γεωπολιτικού παράγοντα.
Η αναγκαιότητα της στρατηγικής ανθεκτικότητας της Ευρώπης
Εάν η Ευρώπη θέλει να μετακινηθεί από την αμυντική αναδίπλωση στη στρατηγική αυτενέργεια, χρειάζεται κάτι περισσότερο από αύξηση των αμυντικών της δαπανών. Σύμφωνα με τους δύο αναλυτές χρειάζεται:
Συνοχή στην εφαρμογή αποτρεπτικών μέτρων απέναντι σε κάθε μορφή εξαναγκασμού — είτε προέρχεται από την Ουάσιγκτον είτε από το Πεκίνο.
Προθυμία για χρήση χωρίς δισταγμούς των νέων ευρωπαϊκών εργαλείων, όπως ο μηχανισμός κατά των εξαναγκασμών.
Διαμόρφωση ενός κοινού στρατηγικού πλαισίου, όπου τα κράτη-μέλη θα αναγνωρίζουν ότι η εξάρτηση από μία μόνο δύναμη εγκυμονεί κινδύνους.
Η πρόσφατη εμπορική συμφωνία της ΕΕ με τις ΗΠΑ, που προέκυψε υπό συνθήκες μονομερούς πίεσης, αποτελεί παράδειγμα των κινδύνων που δημιουργεί ο πολιτικός κατευνασμός. Όχι μόνο δεν απέφερε την προσδοκώμενη αμερικανική υποστήριξη, αλλά ενίσχυσε την αντίληψη ότι η Ευρώπη μπορεί να πιεστεί χωρίς κόστος.
Εάν μειώνεται η αμερικανική προστασία, πρέπει να μειώνεται και η αμερικανική επιρροή
Το ευρωπαϊκό μήνυμα προς την Ουάσιγκτον πρέπει να είναι σαφές: η απομείωση των στρατιωτικών εγγυήσεων δεν μπορεί να συνοδεύεται από διεύρυνση της πολιτικής επιρροής. Αυτό θα ήταν ένα δυσλειτουργικό, ίσως και μη βιώσιμο, σχήμα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και δημοκρατία.
Η Ευρώπη, καταλήγουν οι δύο αναλυτές, πρέπει να διαμορφώσει μια σχέση με τις ΗΠΑ που να αντανακλά τις νέες πραγματικότητες, όχι τις μεταπολεμικές αυταπάτες. Η μείωση της αμερικανικής παρουσίας πρέπει να συνοδεύεται από ενίσχυση της ευρωπαϊκής αυτονομίας – θεσμικής, αμυντικής και γεωοικονομικής.