Τι κοινό έχουν το κάπνισμα, το άτμισμα, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά;

Επιμέλεια: Κυριάκος Λοΐζου
Ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Δρ Λοΐζος Λοΐζου, εξηγεί μέσα από ένα διαδικτυακό βίντεο όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τις εξαρτήσεις. Όπως σημειώνει, όλα ξεκινούν από μία στιγμή ευχαρίστησης, με ουσίες που αλλάζουν τη χημεία του εγκεφάλου, ωστόσο σταδιακά καταλήγουν στην ίδια σκληρή πραγματικότητα, την εξάρτηση και την απώλεια ελέγχου. Η νικοτίνη στο τσιγάρο ή στο άτμισμα εθίζει πολύ γρήγορα, ενώ διεγείρει περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με την ευχαρίστηση. «Κάθε εισπνοή βλάπτει την καρδιά, τα αγγεία και τους πνεύμονες και σταδιακά αυξάνει τον κίνδυνο για έμφραγμα, εγκεφαλικό και καρκίνο», αναφέρει ο καθηγητής και κάνει λόγο για το άτμισμα, μια συνήθεια που εκτοξεύτηκε την τελευταία δεκαετία. Το άτμισμα, εξηγεί ο καθηγητής, πίσω από την παραπλανητική του εικόνα, κρύβει νικοτίνη, μέταλλα και τοξικά χημικά που βλάπτουν του πνεύμονες και την καρδιά, όπως και κάθε μορφή καπνίσματος.
Σε ό,τι αφορά το αλκοόλ, ο Δρ Λοΐζος Λοΐζου υπογραμμίζει πως μπορεί να φαινομενικά να είναι αθώο, ωστόσο βιολογικά πρόκειται για δηλητήριο. «Καταστρέφει σταδιακά το ήπαρ, αυξάνει το κίνδυνο καρκίνου του στόματος, του οισοφάγου και του μαστού, προκαλεί διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη και επιθετικότητα. Αυτό που αρχίζει ως χαλάρωση ή διασκέδαση, μπορεί να μετατραπεί σε φυλακή εξάρτησης», λέει και υπογραμμίζει πως τα ναρκωτικά, μαλακά ή σκληρά, δρουν στα ίδια μέρη του εγκεφάλου, δίνουν ψεύτικη ευφορία, οδηγούν σε αστάθεια και απώλεια κρίσης, κατάθλιψη, ψύχωση, εξάντληση. Καταστρέφουν σώμα, σχέσεις, αξιοπρέπεια και συχνά την ίδια τη ζωή.
Ο καθηγητής τονίζει ότι πίσω από κάθε εξάρτηση υπάρχει ένας άνθρωπος που πονά. Συχνά, εξηγεί, ξεκινά από μοναξιά, πίεση ή φόβο, από την ανάγκη να ανήκουμε ή να ξεφύγουμε και να νιώσουμε καλύτερα. «Η πρόληψη δεν είναι απαγόρευση, είναι παιδεία, επικοινωνία, ενσυναίσθηση και φροντίδα. Είναι το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να ζει ελεύθερος, σωματικά και ψυχικά, ενώ η απελευθέρωση από εξαρτήσεις, δεν είναι εύκολη, αλλά δυνατή. Ξεκινά με επίγνωση, πίστη και μικρές επιλογές κάθε μέρα», εξηγεί καταληκτικά ο καθηγητής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
Ναρκωτικά στην ΕΕ
Η πιο πρόσφατη ανάλυση του EUDA για το φαινόμενο των ναρκωτικών στην Ευρώπη αποκαλύπτει μια αγορά ναρκωτικών η οποία αφενός επιδεικνύει ανθεκτικότητα στις εξελίξεις που παρατηρούνται σε διεθνές επίπεδο και, αφετέρου, επηρεάζεται από αυτές. Τα συνεχιζόμενα προβλήματα υγείας και ασφάλειας που προκαλούν οι καθιερωμένες και οι νεότερες παράνομες ουσίες, καθώς και η αυξανόμενη αλληλεπίδρασή τους, δημιουργούν ένα σύνθετο πλαίσιο πολιτικής όσον αφορά τη διαμόρφωση και την υλοποίηση αποτελεσματικών παρεμβάσεων για την αντιμετώπισή τους. Η ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά 2025 αποτυπώνει την κατάσταση των ναρκωτικών στην Ευρώπη βάσει των πιο πρόσφατων διαθέσιμων στοιχείων.
Σήμερα στην Ευρώπη είναι πιθανότερο να σημειωθούν ξαφνικές αλλαγές στις ουσίες που διατίθενται στις τοπικές αγορές ναρκωτικών απ’ ό,τι στο παρελθόν, γεγονός που οδηγεί σε μεγαλύτερη αβεβαιότητα σχετικά με τις βλάβες στις οποίες ενδέχεται να εκτεθούν όσοι τις παίρνουν. Οι νέες ουσίες ενσωματώνονται ολοένα και περισσότερο στην ευρωπαϊκή αγορά παράνομων ναρκωτικών, στοχεύοντας σε ένα ευρύ φάσμα χρηστών, από τους περιστασιακούς και κοινωνικά ενταγμένους χρήστες μέχρι εκείνους που παρουσιάζουν προβληματικά πρότυπα χρήσης και βιώνουν κοινωνική περιθωριοποίηση.
Μετά τη μετατροπή του ΕΚΠΝΤ σε EUDA τον Ιούλιο του 2024, ο Οργανισμός είναι καλύτερα εξοπλισμένος για να ανταποκριθεί σε αυτές τις προκλήσεις. Ενδυναμώνεται ο προορατικός του ρόλος και ενισχύεται η αποστολή του να στηρίζει την ετοιμότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών-μελών της με ένα υψηλής ποιότητας φάσμα υπηρεσιών με επίκεντρο τον πελάτη. Στο πλαίσιο της νέας εντολής του, ο EUDA θα χρησιμοποιήσει αναλύσεις εμπειρογνωμόνων για να στηρίξει εκτιμήσεις και τρόπους αντιμετώπισης, σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, των αναδυόμενων προβλημάτων που σχετίζονται με τα ναρκωτικά, είτε πρόκειται για απειλές από νέες ουσίες, πρόδρομες ουσίες ή παγκόσμια συνδεδεμένες αγορές ναρκωτικών και τεχνολογικές προκλήσεις.
Καθώς νέα ισχυρά συνθετικά οπιοειδή, όπως οι νιταζίνες, είναι διαθέσιμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, είναι απαραίτητο να βελτιωθεί η ικανότητα της Ευρώπης να εντοπίζει νέες ουσίες, να προσδιορίζει την καθαρότητα των ναρκωτικών και να καταρτίζει φαρμακολογικό προφίλ για να αποσαφηνίσει ποιες ουσίες πωλούνται. Για το σκοπό αυτό, ο EUDA αναπτύσσει ένα δίκτυο εθνικών εγκληματολογικών και τοξικολογικών εργαστηρίων, υποστηρίζοντας την ανάπτυξη προτύπων ποιότητας σε αυτόν τον σημαντικό τομέα.
Τα κρούσματα δηλητηρίασης μπορούν να κλιμακωθούν γρήγορα, όπως έχει παρατηρηθεί με τα συνθετικά κανναβινοειδή και τα οπιοειδή νιταζίνες. Το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ για τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες παραμένει ουσιαστικό βοήθημα για την ευαισθητοποίηση και την αντιμετώπιση των νέων και ελεγχόμενων ναρκωτικών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Διασφαλίζει την ανταλλαγή πληροφοριών, παρέχει συμβουλές, ειδοποιήσεις, έγκαιρες προειδοποιήσεις και εκτιμήσεις κινδύνου. Συμπληρωματικά, το ευρωπαϊκό σύστημα ειδοποίησης για ναρκωτικά θα στηρίξει τις ενωσιακές και εθνικές δραστηριότητες ετοιμότητας και αντίδρασης σε σοβαρούς κινδύνους που σχετίζονται με τα ναρκωτικά μέσω της ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών, στοχευμένων ειδοποιήσεων και άλλων κοινοποιήσεων σχετικά με τους κινδύνους.
Το σύστημα αξιολόγησης απειλών για την υγεία και την ασφάλεια του EUDA βρίσκεται επί του παρόντος υπό ανάπτυξη ως νέο μέσο στήριξης της ετοιμότητας και της στρατηγικής δράσης, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι αναδυόμενες απειλές που σχετίζονται με τα ναρκωτικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στα τέλη του 2024, ο Οργανισμός ολοκλήρωσε μια πιλοτική αξιολόγηση απειλών, η οποία επικεντρώθηκε στα συνθετικά οπιοειδή υψηλής δραστικότητας στην περιοχή της Βαλτικής. Οι αξιολογήσεις απειλών αναπτύσσονται σε στενή συνεργασία με τους εθνικούς εμπειρογνώμονες και βασίζονται σε πολλαπλές πηγές δεδομένων και πολυεπιστημονικές συνεισφορές. Παρέχουν δομημένη ανάλυση της κατάστασης και προτείνουν επιλογές κλιμακωτής αντίδρασης που θα συμβάλουν στο μετριασμό της απειλής τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο.