Σ. Χαραλάμπους σε συνέντευξη στη «Χ»: Oι εργαζόμενοι δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν, η δύναμη είναι στην ενότητα

Η ΓΓ της ΠΕΟ, Σωτηρούλλα Χαραλάμπους, σε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη στη Χαραυγή, μιλά όλα τα μεγάλα μέτωπα: Την ΑΤΑ, τη συρρίκνωση της συνδικαλιστικής συμμετοχής, τις πιέσεις στους εργαζομένους, τις κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις και τις προτεραιότητες της ΠΕΟ για την επόμενη περίοδο.
Υπογραμμίζει ότι η ΑΤΑ διασφαλίστηκε ως μόνιμος μηχανισμός προστασίας της αγοραστικής δύναμης και εντάχθηκε στον κατώτατο μισθό – ένα βήμα που, όπως τονίζει, ανοίγει τον δρόμο για κάλυψη όλων των εργαζομένων. Παράλληλα εξηγεί γιατί συρρικνώθηκε η συνδικαλιστική συμμετοχή, παρουσιάζει τον Μηχανισμό Στήριξης Ευάλωτων Εργαζομένων και αποκαλύπτει παραδείγματα παράνομων προσωπικών συμβολαίων που επιβάλλονται στην αγορά εργασίας.
Ασκεί κριτική στην κυβέρνηση για καθυστερήσεις, ασάφειες και μη ολοκληρωμένο σχεδιασμό — τόσο στη φορολογική μεταρρύθμιση όσο και στα εργασιακά θέματα. Καταθέτει τις βασικές θέσεις της ΠΕΟ για τον εθνικό κατώτατο μισθό και τονίζει ότι η ενίσχυση των συλλογικών συμβάσεων είναι κρίσιμη για την προστασία των εργαζομένων.
Στέλνει μήνυμα ενότητας: Οργανωμένοι και μη οργανωμένοι εργαζόμενοι «δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν», επισημαίνοντας ότι μόνο με συλλογική δράση μπορούν να διεκδικήσουν καλύτερους όρους και ένα δικαιότερο μέλλον.
Στο δεύτερο μέρος της συνέντευξης, που θα δημοσιευτεί αύριο, η Σωτηρούλλα Χαραλάμπους τοποθετείται για τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, το πέναλτι 12%, τη φορολόγηση των Ταμείων Προνοίας, το κοινωνικό κράτος και τα επιδόματα, το ΓΕΣΥ και το Κυπριακό.
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Ζαχαρίου
Ερώτηση:
Να ξεκινήσουμε με τον μεγάλο αγώνα του τελευταίου εξαμήνου για την ΑΤΑ. Τι κερδήθηκε, τι έμεινε πίσω και ποια είναι τα επόμενα βήματα της ΠΕΟ;
Απάντηση:
Ο αγώνας για την ΑΤΑ δεν περιορίζεται στο τελευταίο εξάμηνο. Τα προηγούμενα χρόνια ο θεσμός δέχθηκε έντονες επιθέσεις από τις εργοδοτικές οργανώσεις, οι οποίες άλλοτε τον χαρακτήριζαν «αναχρονιστικό» και άλλοτε ζητούσαν την κατάργησή του. Στην περίοδο της οικονομικής κρίσης υπήρξε μια ευρύτερη σύμπλευση εργοδοτικών φορέων, διεθνών οργανισμών και πολιτικών δυνάμεων που στόχευε στην αποδυνάμωσή του.
Παρά τις πιέσεις, το συνδικαλιστικό κίνημα κατάφερε το 2017 να επαναφέρει τον θεσμό. Ήταν μια κομβική στιγμή, γιατί κατέρριψε τη θεωρία ότι η ΑΤΑ είχε τελειώσει οριστικά.
Από τον πρόσφατο αγώνα κρατούμε δύο κρίσιμα στοιχεία.
Πρώτον, έχουμε πλέον μια μόνιμη συμφωνία που διασφαλίζει ότι η ΑΤΑ παραμένει ενεργή. Συνεχίζει να λειτουργεί ως μηχανισμός αναπλήρωσης της αγοραστικής δύναμης του μισθού και αποτελεί μέρος των όρων απασχόλησης μέσα από τη συλλογική διαπραγμάτευση.
Δεύτερον, έκλεισε οριστικά η συζήτηση για τον τρόπο και τον χρόνο απόδοσης της ΑΤΑ και για τα στοιχεία που τη συνοδεύουν. Οι εργοδοτικές οργανώσεις είχαν προσπαθήσει να επιβάλουν ρυθμίσεις που δεν συμβάδιζαν με τη φιλοσοφία του θεσμού, ώστε να τον αποδυναμώσουν. Με συστηματικό αγώνα, όμως, διατηρήθηκε η ουσία και ο ρόλος της ΑΤΑ.
Ερώτηση:
Ωστόσο, η συμφωνία δεν καλύπτει τους εργαζόμενους που δεν έχουν συλλογικές συμβάσεις…
Απάντηση:
Η ΑΤΑ ήταν πάντα συνδεδεμένη με τις συλλογικές συμβάσεις. Ο λόγος που στο παρελθόν κάλυπτε περισσότερους εργαζόμενους, είναι επειδή τότε η συλλογική κάλυψη ήταν πολύ μεγαλύτερη.
Στον πρόσφατο αγώνα έγινε προσπάθεια από ορισμένους κύκλους να δημιουργηθεί αντιπαράθεση ανάμεσα στους εργαζόμενους. Από τη μια, σε όσους είναι οργανωμένοι σε συνδικάτα και, από την άλλη, σε όσους δεν είναι.
Η αλήθεια, όμως, είναι ότι τον αγώνα τον έδωσαν κυρίως οι οργανωμένοι εργαζόμενοι. Και τον έδωσαν για όλους, χωρίς καμία διάκριση.
Με αυτόν τον αγώνα καταφέραμε κάτι πολύ σημαντικό: Να ενταχθεί η ΑΤΑ στον κατώτατο μισθό. Έτσι καλύπτονται πλέον χιλιάδες εργαζόμενοι, κυρίως νέοι και νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας. Είναι ένα βήμα που μας φέρνει πιο κοντά στον στόχο να επεκταθεί η ΑΤΑ σε όλους τους εργαζόμενους.
Όσο για τη συνέχεια, η πορεία είναι ξεκάθαρη. Στον διάλογο ο οποίος; Προηγήθηκε καταθέσαμε συγκεκριμένες εισηγήσεις για εφαρμογή της Αρχής ΑΤΑ για όλους στο 100%. Σ’ αυτή την κατεύθυνση θα συνεχίσουμε. Παράλληλα, εργαζόμαστε για την αύξηση της κάλυψης των συλλογικών συμβάσεων ώστε να διασφαλιστούν αξιοπρεπείς όροι εργασίας για όλους.
Ερώτηση:
Πού οφείλεται η συρρίκνωση της συνδικαλιστικής συμμετοχής — ιδιαίτερα στους νέους — και ποιες πρωτοβουλίες εξετάζει η ΠΕΟ για αύξηση της κάλυψης και της οργανωμένης διεκδίκησης;
Απάντηση:
Η μείωση της συνδικαλιστικής συμμετοχής οφείλεται σε πολλούς λόγους.
Ο πιο βασικός είναι ότι η κυπριακή οικονομία μετατράπηκε πολύ γρήγορα σε οικονομία υπηρεσιών. Κάποιοι κύκλοι εκμεταλλεύτηκαν αυτή την αλλαγή και προσπάθησαν να απομακρύνουν τους εργαζόμενους από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις. Έτσι καλλιεργήθηκε η λανθασμένη εικόνα ότι ο συνδικαλισμός αφορά μόνο χειρωνακτικά επαγγέλματα.
Ένας δεύτερος παράγοντας αφορά τη στάση πολλών εργοδοτών μετά την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Χρησιμοποίησαν εργαζομένους από άλλες χώρες της ΕΕ για να πιέσουν προς τα κάτω τους μισθούς και να μειώσουν την κάλυψη των συλλογικών συμβάσεων. Η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε την περίοδο της οικονομικής κρίσης, όταν η ανασφάλεια των εργαζομένων έκανε πιο εύκολο για τους εργοδότες να επιβάλουν προσωπικά συμβόλαια.
Παρόμοιο φαινόμενο βλέπουμε και σήμερα με τις άδειες απασχόλησης εργαζομένων από τρίτες χώρες. Η ΠΕΟ έχει καταθέσει ξεκάθαρες εισηγήσεις ώστε να προστατεύονται τόσο οι Κύπριοι εργαζόμενοι όσο και οι εργαζόμενοι από τρίτες χώρες. Για εμάς δεν υπάρχουν διαχωρισμοί. Μεταξύ άλλων προτείνουμε οι άδειες να δίνονται μόνο σε εργοδότες που εφαρμόζουν συλλογικές συμβάσεις.
Για τον σκοπό αυτό ετοιμάσαμε πρότυπες συλλογικές συμβάσεις σε όλους τους τομείς όπου ζητούνται άδειες. Σύντομα θα ζητήσουμε συνάντηση με τον Υπουργό Εργασίας, για να επανεξεταστεί η κρατική στρατηγική και οι επιπτώσεις της στην αγορά εργασίας. Πιστεύουμε ότι οι πρότυπες συμβάσεις πρέπει να αποτελούν το βασικό κριτήριο για την παραχώρηση αδειών.
Παράλληλα, αναγνωρίζουμε ότι μέρος της ευθύνης για τη μείωση της συμμετοχής ανήκει και στο ίδιο το συνδικαλιστικό κίνημα. Η ΠΕΟ έχει μελετήσει σε βάθος το θέμα και έχει πραγματοποιήσει έρευνες τόσο σε οργανωμένους όσο και σε μη οργανωμένους εργαζόμενους. Με βάση τα ευρήματα, σχεδιάσαμε μια σειρά από πρωτοβουλίες που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους.
Ένα σημαντικό παράδειγμα είναι ο Μηχανισμός Στήριξης Ευάλωτων Εργαζομένων, η παγκύπρια τηλεφωνική γραμμή 77771941. Στόχος της είναι να στηρίζει όλους όσοι αντιμετωπίζουν πιέσεις, ασαφείς όρους εργασίας, άτυπες μορφές απασχόλησης ή προσωπικά συμβόλαια που δεν είναι δίκαια. Απευθύνεται κυρίως σε εργαζόμενους που δεν καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις.
Ερώτηση:
Τι αφορούν αυτά τα συμβόλαια;
Απάντηση:
Συναντήσαμε συμβόλαια με όρους εντελώς απαράδεκτους και παράνομους. Για παράδειγμα, συμβόλαια που αναφέρουν ότι ο εργοδότης μπορεί να απολύσει έναν εργαζόμενο αν αρρωστήσει ή ότι ο εργαζόμενος δεν δικαιούται αποζημίωση σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος. Αυτές οι πρακτικές παραβιάζουν ξεκάθαρα τη νομοθεσία.
Μέσα από τον Μηχανισμό Στήριξης Ευάλωτων Εργαζομένων και την παγκύπρια γραμμή 77771941, καλούμε κάθε εργαζόμενο που αντιμετωπίζει τέτοιες καταστάσεις να επικοινωνήσει μαζί μας. Η υποστήριξη είναι δωρεάν και στόχος μας είναι να παρέχουμε καθοδήγηση και προστασία.
Αυτό είναι ένα από τα σημαντικά βήματα που προωθεί η ΠΕΟ, ώστε να ενισχυθεί η προστασία των εργαζομένων και να αυξηθεί η συμμετοχή στην οργανωμένη διεκδίκηση.
Ερώτηση:
Μπορούν να προωθηθούν θεσμικά ή άλλα εργαλεία από την Πολιτεία προς αυτή την κατεύθυνση;
Απάντηση:
Παρότι το δικαίωμα της συνδικαλιστικής δράσης κατοχυρώνεται από τη νομοθεσία, στην πράξη υπάρχουν σοβαρά εμπόδια. Είχαμε επιχειρήσεις που απαγόρευσαν στους συνδικαλιστές να μπουν στον χώρο εργασίας, ακόμη και σε κλάδους με συλλογικές συμβάσεις. Σε άλλες περιπτώσεις, εργοδότες έβαλαν φρουρούς για να παρακολουθούν τις συναντήσεις εργαζομένων και συνδικαλιστών.
Γι’ αυτό πιστεύουμε ότι η νομοθεσία πρέπει να ενισχυθεί και να προβλέπει αυστηρές ποινές για όσους παραβιάζουν τα δικαιώματα των εργαζομένων.
Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις πρέπει επίσης να μπορούν να εισέρχονται σε κάθε χώρο εργασίας και να ενημερώνουν τους εργαζόμενους, ακόμη κι αν εκεί δεν υπάρχουν οργανωμένα μέλη.
Επιπλέον, πρέπει να δοθεί πρόσβαση στα συνδικάτα και στα πανεπιστήμια, ώστε οι φοιτητές — οι αυριανοί εργαζόμενοι — να γνωρίζουν τα βασικά εργασιακά δικαιώματα. Σήμερα υπάρχει μεγάλο κενό ενημέρωσης, το οποίο αξιοποιούν πολλοί εργοδότες.
Παράλληλα, η Πολιτεία έχει μπροστά της εισηγήσεις για σειρά μέτρων που μπορεί να εφαρμόσει. Η ΠΕΟ έχει καταθέσει συγκεκριμένες εισηγήσεις, ειδικά τώρα που η Κύπρος οφείλει να υλοποιήσει την ευρωπαϊκή οδηγία για αύξηση της κάλυψης των συλλογικών συμβάσεων και για επαρκείς μισθούς.
Πρώτο βήμα είναι να αναγνωριστεί ότι η κρίση και οι πολιτικές προηγούμενων ετών ανέτρεψαν ισορροπίες στην αγορά εργασίας. Αυτό οδήγησε στη μείωση των συλλογικών συμβάσεων και της συνδικαλιστικής συμμετοχής — δύο φαινόμενα άμεσα συνδεδεμένα. Το ΙΝΕΚ έχει δείξει ότι περίπου 7 ποσοστιαίες μονάδες εισοδήματος μετακινήθηκαν από την εργασία προς το κεφάλαιο. Η Κύπρος είναι πλέον μία από τις τέσσερις χώρες της ΕΕ όπου το μερίδιο της εργασίας βρίσκεται κάτω από 50%.
Γι’ αυτό δεν αρκεί η γενική αναφορά ότι «στηρίζουμε τη μεσαία τάξη». Χρειάζονται συγκεκριμένες πολιτικές.
Η ΠΕΟ εισηγείται μέτρα ώστε, όπου υπάρχουν κλαδικές συλλογικές συμβάσεις, οι όροι τους να εφαρμόζονται από όλους τους εργοδότες του κλάδου. Για παράδειγμα, στον χώρο των δημοσιογράφων υπάρχει συλλογική σύμβαση, αλλά δεν εφαρμόζεται παντού, δημιουργώντας άνισο ανταγωνισμό. Το κράτος πρέπει να διασφαλίσει την καθολική εφαρμογή.
Επιπλέον, πρέπει να διασφαλιστεί ότι στους κλάδους με συλλογικές συμβάσεις εφαρμόζεται ο κλαδικός κατώτατος μισθός, που συνήθως είναι υψηλότερος από τον εθνικό κατώτατο μισθό. Αυτό συνδέεται και με τον στόχο μας για ΑΤΑ για όλους.
Προτείνουμε επίσης η εφαρμογή συλλογικών συμβάσεων να συνδέεται με τις δημόσιες συμβάσεις και τα έργα του κράτους. Στους διαγωνισμούς, για παράδειγμα, μπορεί να δίνεται πλεονέκτημα στους εργοδότες που εφαρμόζουν συλλογικές συμβάσεις.
Υπάρχουν πολλά μέτρα που μπορεί να προωθήσει η Πολιτεία. Το κρίσιμο είναι να υπάρχει πολιτική βούληση.
Ερώτηση:
Η κυβέρνηση μίλησε για φορολογικά και άλλα κίνητρα προς τους εργοδότες για να επεκταθούν οι συλλογικές συμβάσεις και η ΑΤΑ. Ωστόσο δεν ανακοινώθηκε κάτι. Τι εξετάζεται;
Απάντηση:
Δεν γνωρίζουμε τι έχει συζητηθεί ανάμεσα στην κυβέρνηση και τις εργοδοτικές οργανώσεις, ούτε αν θα δοθούν κίνητρα και ποια θα είναι αυτά.
Σε γενικές γραμμές, δεν μπορεί κάθε φορά που συζητούνται δίκαια αιτήματα των εργαζομένων — για το μερίδιο που δικαιούνται από την οικονομική ανάπτυξη — οι εργοδότες να ζητούν ανταλλάγματα.
Να ξεκαθαρίσω ότι δεν είμαστε αντίθετοι σε φορολογικά κίνητρα, χορηγίες ή άλλα μέτρα. Όμως πρέπει να υπάρχει μια βασική προϋπόθεση: Όποιος παίρνει κίνητρα πρέπει να εφαρμόζει συλλογικές συμβάσεις.
Έτσι άλλωστε θα εξυπηρετηθεί και η υποχρέωση της χώρας για εφαρμογή της ευρωπαϊκής οδηγίας για αύξηση της κάλυψης των συλλογικών συμβάσεων.
Με το σημερινό σύστημα, όπου τα κίνητρα δεν συνδέονται με την εφαρμογή συλλογικών συμβάσεων, δημιουργείται μια κακή πρακτική. Και θύματα αυτής της πρακτικής δεν είναι μόνο οι εργαζόμενοι, αλλά και οι εργοδότες που λειτουργούν με συνέπεια και κοινωνική ευθύνη και τελικά αντιμετωπίζουν άνιση μεταχείριση.
Ερώτηση:
Έχει ξεκινήσει ο διάλογος για τον εθνικό κατώτατο μισθό; Ποιες θέσεις καταθέτει η ΠΕΟ;
Απάντηση:
Πρώτα από όλα, διεκδικούμε ουσιαστική αύξηση του κατώτατου μισθού.
Με τον αγώνα για την ΑΤΑ διασφαλίσαμε ότι θα ενσωματωθεί η τιμαριθμική αναπροσαρμογή των δύο τελευταίων ετών και ότι πλέον η ΑΤΑ θα αποτελεί μέρος του εθνικού κατώτατου μισθού. Θα επιμείνουμε ώστε η ΑΤΑ να αποδίδεται κάθε χρόνο.
Παρ’ όλα αυτά, θεωρούμε ότι δεν αρκεί μόνο η τιμαριθμική αύξηση· χρειάζεται μεγαλύτερη συνολική αναπροσαρμογή.
Δεύτερη προτεραιότητα είναι να ρυθμιστεί η ωριαία απόδοση του κατώτατου μισθού. Δεν γίνεται να αμείβεται το ίδιο κάποιος που εργάζεται 38 ώρες την εβδομάδα με κάποιον που εργάζεται 48.
Τρίτος στόχος μας είναι να συζητηθούν ξανά οι εξαιρέσεις από τον κατώτατο μισθό.
Υπάρχουν επίσης άλλα θέματα που πρέπει να ρυθμιστούν όπως οι υπερωρίες, η εργασία σε Κυριακές και αργίες, οι άδειες, ο 13ος μισθός και η κατοχύρωση Ταμείου Προνοίας.
Η ΠΕΟ είναι έτοιμη για αυτό τον διάλογο, με στόχο να διασφαλιστούν αξιοπρεπείς όροι εργασίας για όλους.