Συμπεριληπτικές υπηρεσίες φροντίδας υγείας προς ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα

Η ανάγκη για την δημιουργία του Οδηγού επαγγελματιών υγείας και οι ανάγκες των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων
Μια επίσκεψη σε ένα επαγγελματία υγείας μπορεί να προκαλέσει άγχος σε ορισμένα άτομα. Κάποια άτομα μπορεί να μην νιώθουν άνετα να αποκαλύπτουν ευαίσθητες και εμπιστευτικές πληροφορίες σε επαγγελματίες υγείας που τις χρειάζονται για την παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών. Κάποια άλλα άτομα το βρίσκουν δύσκολο να μιλούν για ιδιωτικά ζητήματα υγείας.
Οι διαφορετικές υπό-ομάδες μέσα στην κοινότητα όπως οι Λεσβίες, Ομοφυλόφιλοι, Αμφισεξουαλικοί, Τρανς, Κουήρ, Ίντερσεξ (ΛΟΑΤΚΙ+) αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις, ανισότητες και αυξημένα ρίσκα στην υγεία και ζητήματα στην πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας, σε σχέση με τον σις, ετεροφυλόφιλο πληθυσμό.
Οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να είναι σε θέση να κατανοήσουν πως η ταυτότητα (ή καλύτερα η διασύνδεση πολλαπλών ταυτοτήτων και παραγόντων ευαλωτότητας), οι βιωμένες εμπειρίες και οι σχέσεις των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων με τον κόσμο γύρω τους μπορεί συνδυαστικά να επηρεάσουν την υγεία τους.
Για την καταγραφή και περαιτέρω κατανόηση των εμπειριών και των αναγκών των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων κατά την πρόσβαση σε θεραπεία και υπηρεσίες φροντίδας υγείας στην Κύπρο, το έργο Safe-R υλοποίησε την πρώτη για την Κύπρο σχετική έρευνα με τίτλο: ‘’Κατανοώντας τις ανάγκες των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων κατά την πρόσβαση σε θεραπεία και υπηρεσίες φροντίδας υγείας στην Κύπρο’’[1]. Η έρευνα, υπέδειξε ότι ποσοστό 27% των συμμετεχόντων/ουσών, έχουν αναφέρει ότι απέφυγαν ή καθυστέρησαν την επίσκεψη σε επαγγελματίες υγείας λόγω προηγούμενων αρνητικών εμπειριών, φόβο ή κριτική ή απουσία ΛΟΑΤΚΙ+ συμπεριληπτικών υπηρεσιών φροντίδας υγείας. Τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα που συμμετείχαν στην έρευνα, τόνισαν στην πλειοψηφία τους ότι για αποφυγή άβολων καταστάσεων και για τη δημιουργία αίσθησης ασφάλειας, στηρίζονται σε άτυπα δίκτυα και συστάσεις από την κοινότητα, όταν επιλέγουν επαγγελματίες υγείας.
[1] Safe-R (prepared by IMR/ University of Nicosia, 2025). State of the Art Report on Understanding the needs of LGBTIQ+ people when accessing treatment and healthcare services. https://safer.cy/results/
[1] Το έργο Safe-R αξιοποιεί την εκτεταμένη εμπειρία και γνώσεις των εταίρων της Κοινοπραξίας στην
προώθηση των σεξουαλικών και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων και υγείας, της ισότητας των φύλων, της
διεκδίκησης δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων καθώς και στην έρευνα και υλοποίηση επικοινωνιακών
στρατηγικών. Οι εταίροι είναι οι εξής:
■ Κυπριακός Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού (ΚΣΟΠ) – συντονιστής του έργου,
■ Κίνηση Συμπαράστασης για το AIDS (Κίνηση),
■ Accept - ΛΟΑΤΙ Κύπρου (Accept),
Ο νέος Οδηγός αυτός, για την συγγραφή του οποίου έχουν συμβάλει οι εξής εταίροι του έργου Safeguarding LGBTQI+ People’s Right to Health (Safe-R)[2]: Κίνηση Συμπαράστασης για το AIDS (Κίνηση), Κυπριακός Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού (ΚΣΟΠ) και Accept – ΛΟΑΤΙ Κύπρου, έρχεται να καλύψει ένα κενό σε ανάγκες για σχετικές οδηγίες και εκπαίδευση των ίδιων των επαγγελματιών υγείας, όπως έχουν μοιραστεί και στο πλαίσιο της έρευνας του Safe-R (2025) και δίνει τις βάσεις για παροχή υπηρεσιών φροντίδας υγείας που είναι επιβεβαιωτική ως προς το φύλο, ολιστική, συμπεριληπτική και βασίζεται στα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων χωρίς διακρίσεις.
Αυτός ο Οδηγός, πλαισιωμένος θεσμικά με τις κύριες διεθνείς αναφορές, συστάσεις, έγγραφα, νομοθεσίες και πολιτικές γύρω από τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και υγεία, έχει δημιουργηθεί με σκοπό να βοηθήσει τους επαγγελματίες υγείας κάθε ιατρικής ειδικότητας περιλαμβανομένων και Ψυχολόγων, αλλά και τα μέλη προσωπικού (διοικητικό, νοσηλευτικό, παραϊατρικό, βοηθητικό προσωπικό κλπ) που απαρτίζουν μια υπηρεσία και το περιβάλλον φροντίδας υγείας. Δίνει εργαλεία, πρακτικά βήματα και οδηγίες, για να παρέχουν οι υπηρεσίες φροντίδας υγείας ένα συμπεριληπτικό περιβάλλον, χωρίς διακρίσεις στην Κύπρο. Μια σημαντική σημείωση, κατά την εφαρμογή των οδηγιών αυτών είναι απαραίτητο να λαμβάνεται υπόψιν το εκάστοτε νομικό πλαίσιο και οι αρχές του πολιτικού φορέα (Υπουργείο Υγείας) στον οποίο υπάγεται ο κάθε οργανισμός και υπηρεσία, εντός της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Συμπεριληπτικές υπηρεσίες φροντίδας υγείας, ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και ο ρόλος των επαγγελματιών υγείας
Η δημιουργία ενός περιβάλλοντος, όπου το πλαίσιο επικοινωνίας είναι πιο άνετο, ασφαλές και οικείο για το ωφελούμενο άτομο, θα έπρεπε να είναι σημαντικός στόχος για όλους τους επαγγελματίες υγείας. Οι υπηρεσίες φροντίδας υγείας οφείλουν να είναι προσβάσιμες για όλα τα άτομα, και οι επαγγελματίες υγείας να είναι προετοιμασμένοι για παροχή φροντίδας υγείας σε κάθε άτομο χωρίς διακρίσεις, ανεξάρτητα από ηλικία, εθνικότητα, αναπηρία, θρησκεία, μεταναστευτικό υπόβαθρο, φύλο, σεξουαλικό προσανατολισμό κλπ.
Εάν τα άτομα, έχουν αρνητικές εμπειρίες με ένα επαγγελματία υγείας λόγω κάποιας ταυτότητας τους (ή αντιληπτής ταυτότητας), μπορεί να αποκρύπτουν σημαντικές πληροφορίες που να έχουν να κάνουν με την υγεία τους ή και μπορεί να μην επιστρέψουν ξανά ή να επιστρέψουν με μεγάλη δυσκολία και καθυστέρηση όταν έχουν ανάγκη φροντίδας, με συνέπεια επιπτώσεις στην υγεία τους.
■ Ερευνητικό Ίδρυμα του Πανεπιστημίου Λευκωσίας,
■ Εκδοτικός οίκος ΔΙΑΣ.
Στόχος του έργου είναι η εντοπισμός και η γεφύρωση υφιστάμενων κενών γύρω από την παροχή
υπηρεσιών φροντίδας υγείας για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στην Κύπρο και η αντιμετώπιση υπαρχόντων
ανισοτήτων στη βάση του φύλου και της σεξουαλικότητας. Ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί με την παροχή
εξειδικευμένης εκπαίδευσης σε επαγγελματίες υγείας γύρω από τις πολύπλευρες προκλήσεις που
αντιμετωπίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στην πρόσβαση ποιοτικής και χωρίς αποκλεισμούς φροντίδας υγείας. Περισσότερα για το έργο εδώ: https://safer.cy/
Οι συμπεριληπτικές υπηρεσίες φροντίδας υγείας ειδικότερα για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, αναφέρονται σε μια σειρά υπηρεσιών που έχουν σχεδιαστεί για να παρέχουν φροντίδα υγείας χωρίς διακρίσεις και ανισότητες, προσαρμοσμένη στις συγκεκριμένες ανάγκες φροντίδας υγείας της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Οι υπηρεσίες στο πλαίσιο αυτό, λαμβάνουν υπόψη τον σεξουαλικό προσανατολισμό, το φύλο, την ταυτότητα και έκφραση φύλου καθώς και τα χαρακτηριστικά φύλου και περιλαμβάνουν πολιτικές κατά των διακρίσεων. Έτσι λαμβάνονται θεσμικά μέτρα για νομοθεσίες, πολιτικές και οδηγίες για εξάλειψη των διακρίσεων που βιώνουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στην υγεία, μέσω αντίστοιχων συμπεριληπτικών υπηρεσιών φροντίδας.
Τι περιλαμβάνει πιο αναλυτικά ο Οδηγός αυτός
Η πρώτη ενότητα του Οδηγού παρέχει μια εισαγωγή στις συμπεριληπτικές υπηρεσίες φροντίδας υγείας και την αναγκαιότητα αυτών ειδικά για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επίσης παρέχει μια επισκόπηση σε δεδομένα γύρω από την υγεία των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων σε διεθνές και τοπικό επίπεδο και τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα κατά την πρόσβαση τους σε υπηρεσίες φροντίδας υγείας. Η πρώτη ενότητα, ολοκληρώνεται με την θεσμική πλαισίωση, διεθνή, ευρωπαϊκή και τοπική σε πολιτικές, έγγραφα, συμβάσεις και νομοθεσίες που αφορούν την υγεία των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Η δεύτερη ενότητα, περιλαμβάνει βασικές έννοιες και ορολογίες γύρω από φύλο, χαρακτηριστικά, ταυτότητα και έκφραση φύλου καθώς και σεξουαλικό προσανατολισμό.
Η τρίτη ενότητα, περιέχει οδηγίες για τη δημιουργία ενός συμπεριληπτικού περιβάλλοντος φροντίδας υγείας για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα μέσα από εισηγήσεις για δημιουργία ασφαλών πλαισίων με σεβασμό στο κάθε άτομο (πχ στο όνομα, τις αντωνυμίες, μορφές σχέσεων, ερωτικών/ σεξουαλικών πρακτικών, οικογένειας κλπ), συμπεριληπτική χρήση εγκαταστάσεων (όπως οι τουαλέτες), προώθηση ορατότητας (πχ με τοποθέτηση ΛΟΑΤΚΙ+ σχετικών αφισών ή άλλων αντικειμένων που να δημιουργούν ορατότητα και πλαίσιο ασφάλειας), ανάπτυξη δεξιοτήτων, οικοδόμηση εμπιστοσύνης & διασφάλισης του απορρήτου και δημιουργία συμπεριληπτικών εντύπων (όπως έντυπα για την λήψη ιστορικού αλλά και άλλου υλικού και εντύπων που να έχουν συμπεριληπτική προσέγγιση σε όλα τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, λαμβάνοντας υπόψη διάφορες ανάγκες). Οι οδηγίες στην ενότητα αυτή, αφορούν τόσο τους επαγγελματίες υγείας αλλά και τα μέλη προσωπικού (διοικητικό, νοσηλευτικό, ιατρικό κλπ) που έχουν ευθύνη και συμβολή για ένα συμπεριληπτικό περιβάλλον φροντίδας υγείας.
Η τέταρτη ενότητα, συμπεριλαμβάνει οδηγίες προς τους επαγγελματίες υγείας για παροχή συμπεριληπτικών υπηρεσιών φροντίδας υγείας σε μη ετερόφυλα άτομα, τρανς και ίντερσεξ άτομα. Επίσης, παρέχει συγκεκριμένες οδηγίες για παροχή υπηρεσιών σε υπό-ομάδες της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, όπως νεαρά άτομα, άτομα ηλικίας 50+, άτομα που ζουν με τον HIV, άτομα που κάνουν χρήση ουσιών ή/και εμπλέκονται με Chemsex. Τέλος, παρέχει οδηγίες σε ειδικούς ψυχικής υγείας και κοινωνικών υπηρεσιών, οδηγίες για τη σεξουαλική υγεία των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και ολοκληρώνεται με χρήσιμες πληροφορίες για παραπομπές.
Οι τελευταίες ενότητες περιλαμβάνουν, βιβλιογραφικές πηγές και χρήσιμες αναφορές σε φορείς διεθνείς, ευρωπαϊκούς και τοπικούς γύρω από ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα και υγεία και η έβδομη το παράρτημα με αποσαφήνιση όρων γύρω από ΛΟΑΤΚΙ+ υγεία.
Τι μπορεί να προσφέρει ο Οδηγός για την υγεία των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και επερχόμενες δράσεις του Safe-R
Για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, όπως τόνισαν και μέσα από την έρευνα του Safe-R, είναι σημαντικό να μπορούν να βρουν συμπεριληπτικές υπηρεσίες φροντίδας υγείας όπου θα νιώθουν αποδοχή, οικειότητα, σεβασμό, εμπιστευτικότητα. Χρειάζονται ένα περιβάλλον όπου δεν θα αντιμετωπίζονται με δυσπιστία, διακρίσεις, υποτίμηση. Για την εφαρμογή προσεγγίσεων ενός συμπεριληπτικού περιβάλλοντος φροντίδας υγείας, όλα τα μέλη προσωπικού, από τον φύλακα ασφαλείας, τον υπάλληλο υποδοχής, το νοσηλευτικό προσωπικό και κάθε επαγγελματία υγείας, έχουν ρόλο και ευθύνη για εφαρμογή οδηγιών και πολιτικών κατά των διακρίσεων.
Το έργο Safe-R, μέσα από τις δράσεις του, πιστεύουμε μπορεί να συμβάλει ως προς το να οικοδομηθεί ένα πραγματικά συμπεριληπτικό σύστημα φροντίδας υγείας, προς τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, τόσο στο επίπεδο της σωματικής υγείας όσο και της ψυχικής και συναισθηματικής τους ευημερίας, όπου δεν θα χρειάζονται άτυπα δίκτυα και συστάσεις σε επαγγελματίες υγείας για την πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας υγείας. Αντιμετωπίζοντας αυτές τις ανισότητες και ακολουθώντας τα πρακτικά βήματα που περιγράφονται στον νέο αυτό Οδηγό, αλλά και με ενεργό συμμετοχή σε σχετικές εκπαιδεύσεις για επαγγελματίες υγείας και φοιτητές αντίστοιχων πεδίων υγείας (περιλαμβανομένων ιατρικών σχολών, νοσηλευτικής και ψυχολογίας) που συμπεριλαμβάνονται και στις μετέπειτα δράσεις του έργου Safe-R, στις αρχές του 2026, οι επαγγελματίες υγείας, μπορούν να διασφαλίσουν ότι τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα λαμβάνουν τις υπηρεσίες φροντίδας υγείας, την στήριξη και το σεβασμό που τους αξίζει, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς, σε ένα ασφαλέστερο και μη επικριτικό περιβάλλον που να καλύπτει τις πολλαπλές ανάγκες τους.
Τον Οδηγό για Συμπεριληπτικές υπηρεσίες φροντίδας υγείας προς ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, για επαγγελματίες υγείας, μπορείτε να τον βρείτε σε τρεις γλώσσες (ελληνικά, αγγλικά και τούρκικα), στην ιστοσελίδα του έργου εδώ: https://safer.cy/results/
Δέσποινα Μιχαηλίδου, Κοινωνιολόγος με ειδίκευση σε σπουδές Φύλου.
Υπεύθυνη Έργου στη Κίνηση Συμπαράστασης για το AIDS (Κίνηση) : https://www.asmcyprus.org/ /Cy Checkpoint (FB & Instagram), για το έργο Safe-R (FB & Instagram). Περαιτέρω πληροφορίες στην ιστοσελίδα του έργου: www.safer.cy.
Το ‘Εργο «Safeguarding LGBTIQ+ People’s Right to Health» (ακρωνύμιο έργου: Safe-R· Αριθμός Έργου: 101144580), είναι χρηματοδοτημένο από το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής “Citizens, Equality, Rights and Values Programme (CERV)”.