Στεγαστική κρίση: Ανάμεσα στα ευρωπαϊκά σχέδια και την κοινωνική πραγματικότητα

Του
Κωστή Πιτσιλλούδη
Η στεγαστική κρίση στα κράτη-μέλη της ΕΕ και ιδιαίτερα σε αυτά του Νότου, καλπάζει φέρνοντας αλυσιδωτές κοινωνικές επιπτώσεις στους πολίτες. Για χιλιάδες νοικοκυριά, η αναζήτηση ενός αξιοπρεπούς σπιτιού έχει μετατραπεί σε αγώνα επιβίωσης, καθώς τα ενοίκια και το κόστος αγοράς αυξάνονται ανεξέλεγκτα, ενώ οι μισθοί μένουν καθηλωμένοι στα ίδια επίπεδα. Όπως αναγνωρίζει η ίδια η Κομισιόν, οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί κατά μέσο όρο περισσότερο από 60% και τα ενοίκια πάνω από 20% την τελευταία δεκαετία, με εκατομμύρια Ευρωπαίους να δυσκολεύονται πλέον να βρουν σπίτι που να μπορούν να αντέξουν οικονομικά. Σε αυτό το πλαίσιο, η Κομισιόν παρουσίασε την προηγούμενη εβδομάδα το ευρωπαϊκό σχέδιο για την οικονομικά προσιτή στέγαση, το οποίο, όπως επισημαίνει, στοχεύει στη διασφάλιση πρόσβασης σε προσιτή, βιώσιμη και ποιοτική κατοικία.
Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό περιβάλλον, η ευρωβουλευτής του ελληνικού κόμματος Πλεύση Ελευθερίας, Μαρία Ζαχαρία και ο ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ, Γιώργος Γεωργίου, μιλούν στη «Χ», αναλύοντας τις ευρωπαϊκές πολιτικές για τη στέγη, αλλά και τις υπάρχουσες συνθήκες σε Ελλάδα και Κύπρο.
Γ. Γεωργίου: Η στέγαση συνιστά αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα
Ο Γ. Γεωργίου υπογράμμισε ότι η στέγαση συνιστά αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα, προσθέτοντας πως τα υψηλά ενοίκια και οι εκποιήσεις στον τόπο μας έχουν εξελιχθεί σε μάστιγα γιατί, δυστυχώς, δεν υπάρχει ολοκληρωμένη στεγαστική πολιτική που να προστατεύει τις οικογένειες, οι οποίες χάνουν το σπίτι τους. Τόνισε ότι δεν υπάρχει ούτε πολιτική βούληση από τους κυβερνώντες για ανάπτυξη μίας ολοκληρωμένης και κοινωνικά δίκαιης στεγαστικής πολιτικής που να κατοχυρώνει στην πράξη το δικαίωμα στη στέγη για όλους. Αναφερόμενος στα δύο στεγαστικά σχέδια που εξήγγειλε την υστάτη η κυβέρνηση, υπογράμμισε ότι μπορεί μεν να αποτελέσουν, ίσως θετικά βήματα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν απαντούν στο πρόβλημα. Κρίσιμο ζήτημα, δε, συμπλήρωσε ο ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ παραμένει το χρονοδιάγραμμα της υλοποίησής τους. Υπενθύμισε την εξαγγελία της «Νέας Στεγαστικής Πολιτικής» (2023), όπου τα μέχρι σήμερα αποτελέσματά της, κατά γενική παραδοχή, δεν είναι καθόλου ικανοποιητικά.
Ο Γ. Γεωργίου σημείωσε ότι το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο για τους δανειολήπτες υπηρετεί πλήρως τις τράπεζες και δεν προστατεύει τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού που έχουν μειωμένα έως μηδαμινά εισοδήματα. «Επίσης, δεν διασφαλίζει το αυτονόητο δικαίωμα κάθε πολίτη να μπορεί να διεκδικεί την αναστολή της εκποίησης, μέχρις ότου αποφασιστεί από το δικαστήριο εάν είναι νόμιμο ή όχι το σύνολο του διεκδικούμενου ποσού», συμπλήρωσε. Παράλληλα, τόνισε ότι, η κατ’ εξακολούθηση παραβίαση των ευρωπαϊκών Οδηγιών, εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και εκ μέρους των δικαστηρίων, είναι δεδομένη, όπως και η συγκάλυψη από πολλά κόμματα στην Κύπρο. Επεσήμανε ότι το ΑΚΕΛ από το 2019 υπέβαλε 20 ερωτήσεις στην Κομισιόν για το εν λόγω ζήτημα, καθώς και ένα υπόμνημα 50 δανειοληπτών που κατήγγελλαν με αποδείξεις τη μη εφαρμογή των ευρωπαϊκών Οδηγιών. Ο Γ. Γεωργίου γνωστοποίησε ότι παρ’ όλο που η Κομισιόν αποκάλυψε πως από το 2013 έχει ενεργοποιήσει διαδικασία επί παραβάσει εναντίον της Κύπρου, καθώς δεν έχει εναρμονιστεί με τις ευρωπαϊκές Οδηγίες για τα δικαιώματα των δανειοληπτών, εντούτοις μέχρι και σήμερα δεν έχουν προβεί σε καμία ουσιαστική ενέργεια για να τερματιστεί το έγκλημα εις βάρος των δανειοληπτών. Πρόσθεσε πως παρά τις διακηρυγμένες ευρωπαϊκές αξίες, στην Κύπρο επικρατεί η λογική της αγοράς που αντιμετωπίζει την κατοικία ως εμπόρευμα, σημειώνοντας ότι το ΑΚΕΛ κατέθεσε συγκεκριμένη πρόταση να υπάρξει διερευνητική αποστολή στην Κύπρο για να δει η Επιτροπή Αναφορών επιτόπου τις παραβιάσεις που συμβαίνουν και να ζητήσουν από την Κομισιόν να λάβει μέτρα.
Κάλεσμα για υπεράσπιση του δικαιώματος στη στέγη
Ως ΑΚΕΛ, συνέχισε ο Γ. Γεωργίου, καλούμε τον κάθε άνθρωπο που πιστεύει στην ανάγκη προστασίας του δικαιώματος στη στέγη να συνταχθεί στον αγώνα μας, ενισχύοντας τη μάχη που δίνουμε, ώστε να προστατεύσουμε την πρώτη κατοικία, αλλά και τη μικρή επαγγελματική στέγη. «Να διεκδικήσουμε πραγματική προστασία της κύριας κατοικίας, ρύθμιση των δανείων με κοινωνικά κριτήρια και ένα σύστημα που να βάζει στο κέντρο τον άνθρωπο», ανέφερε. Καταλήγοντας τόνισε πως πρέπει να αγωνιστούμε μαζί για επέκταση και αναβάθμιση των υφιστάμενων στεγαστικών σχεδίων, ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικές οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες, για επιδότηση ενοικίου στη βάση κοινωνικο-οικονομικών κριτηρίων, καθώς και για τη δημιουργία ειδικού ταμείου για τη χρηματοδότηση με χαμηλό επιτόκιο, των νέων ζευγαριών που πληρούν τα κριτήρια δανειοδότησης, πλην όμως δεν έχουν τα ίδια κεφάλαια που απαιτούνται για τη δανειοδότηση.
Μ. Ζαχαρία: Επενδυτικό σχέδιο και όχι μία ολοκληρωμένη στρατηγική
Από την πλευρά της, η ευρωβουλευτής Μαρία Ζαχαρία, αναφερόμενη στο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Οικονομικά Προσιτής Στέγασης, τόνισε πως είναι ένα σχέδιο που προβλέπει κινητοποίηση έως και 375 δισ. ευρώ μέχρι το 2029. Η βασική του στόχευση, συνέχισε η κα Ζαχαρία, είναι η αύξηση της προσφοράς κατοικιών μέσω επενδύσεων, η απλούστευση αδειοδοτήσεων και η ενεργοποίηση δημοσίων και ιδιωτικών κεφαλαίων, κυρίως μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και ειδικών επενδυτικών πλατφορμών. Παράλληλα, σημείωσε, προαναγγέλλονται νομοθετικές παρεμβάσεις για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, καθώς και αλλαγές στους κανόνες κρατικών ενισχύσεων ώστε τα κράτη-μέλη να μπορούν ευκολότερα να χρηματοδοτούν έργα κοινωνικής και προσιτής στέγασης.
Ωστόσο, όπως επεσήμανε και στην ομιλία της στο Ευρωκοινοβούλιο, πρόκειται κυρίως για ένα επενδυτικό σχέδιο και όχι για μία ολοκληρωμένη στρατηγική κατοχύρωσης του δικαιώματος στη στέγη. Τόνισε ότι η Κομισιόν αναγνωρίζει το πρόβλημα, αλλά επιλέγει να το προσεγγίσει πρωτίστως μέσα από την αγορά.
Ερωτηθείσα τι συγκεκριμένα μέτρα εξετάζονται από την ΕΕ για να στηριχθούν τα κράτη-μέλη στην ενίσχυση της κοινωνικής και προσιτής στέγασης, η κα Ζαχαρία απάντησε πως η Ένωση δίνει έμφαση στη χρηματοδότηση μέσω υφιστάμενων και νέων εργαλείων: Ταμεία Συνοχής, InvestEU, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, καθώς και στη δημιουργία μίας πανευρωπαϊκής επενδυτικής πλατφόρμας για κοινωνική και «προσιτή» στέγαση. Παράλληλα, πρόσθεσε, η αναθεώρηση των κανόνων κρατικών ενισχύσεων επιτρέπει στα κράτη-μέλη μεγαλύτερη ευελιξία στη χρηματοδότηση σχετικών έργων.
Η στέγη δεν είναι χρηματοπιστωτικό προϊόν
Ως τακτικό μέλος της Επιτροπής Στέγασης του Ευρωκοινοβουλίου, η κα Ζαχαρία κατέθεσε πάνω από 25 τροπολογίες, «ακριβώς γιατί θεωρώ ότι αυτά τα μέτρα δεν αρκούν». Τόνισε ότι η πρόσβαση σε αξιοπρεπή και προσιτή στέγη αποτελεί θεμελιώδες κοινωνικό δικαίωμα και ζήτησε μία Ευρωπαϊκή Στρατηγική για το Δικαίωμα στη Στέγη, με δεσμευτικούς στόχους για τη μείωση της στεγαστικής ανασφάλειας, την αύξηση του αποθέματος κοινωνικής κατοικίας και τη δημιουργία ειδικού ευρωπαϊκού ταμείου κοινωνικής και προσιτής στέγασης. Πρόσθεσε πως η κοινωνική κατοικία δεν μπορεί να εξαρτάται από τη διάθεση των αγορών ή των επενδυτών. Απαιτεί δημόσιο σχεδιασμό, σταθερή χρηματοδότηση και κοινωνικό έλεγχο. Αναφερόμενη στην υπάρχουσα κατάσταση στην Ελλάδα για το εν λόγω ζήτημα, η κα Ζαχαρία τόνισε πως έχει ιδιαίτερα σκληρά χαρακτηριστικά.
Εξήγησε ότι τα ενοίκια και οι τιμές κατοικίας έχουν εκτοξευθεί, ενώ δεν υπάρχει ουσιαστική πολιτική κοινωνικής κατοικίας. Την ίδια στιγμή, σημείωσε, οι πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας συνεχίζονται, τράπεζες και funds συσσωρεύουν ακίνητα και χιλιάδες πολίτες, όπως οι δανειολήπτες του ελβετικού φράγκου παραμένουν εγκλωβισμένοι σε καταχρηστικά και άδικα δάνεια. Κατά την ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου κατήγγειλε ότι οι πλειστηριασμοί, οι πρακτικές των τραπεζών και η ασυδοσία των funds αποτελούν κεντρικό πυρήνα της στεγαστικής κρίσης.
«Για αυτό και στις τροπολογίες μας ζητήσαμε προστασία της πρώτης κατοικίας, αποτροπή εξώσεων, περιορισμό των χρυσών βιζών και ουσιαστικό έλεγχο των βραχυχρόνιων μισθώσεων», συμπλήρωσε. Τόνισε ότι οι ευρωπαϊκές πολιτικές μπορούν να βοηθήσουν μόνο αν αλλάξουν προσανατολισμό, δηλαδή από την προστασία των αγορών στην προστασία των ανθρώπων. «Η στέγη δεν είναι χρηματοπιστωτικό προϊόν. Είναι κοινωνικό δικαίωμα και θεμέλιο κοινωνικής συνοχής», κατέληξε.