Σπάζοντας τη σιωπή για την ψυχική υγεία

Μπορεί η Ευρώπη να αγνοεί την ψυχική υγεία; Κάθε Οκτώβριο κάνουμε μια σύντομη παύση για να μιλήσουμε για αυτό το θέμα. Όμως, για εκατομμύρια Ευρωπαίους, δεν πρόκειται για ένα θέμα μίας ημέρας ευαισθητοποίσης. Πρόκειται για την καθημερινότητά τους. Πρόκειται για τη φοιτήτρια που φοβάται να βγει από το δωμάτιό της, για τον πατέρα που δεν έχει κοιμηθεί εδώ και εβδομάδες, για τη νοσηλεύτρια που προσφέρει φροντίδα αλλά διστάζει να τη ζητήσει για τον εαυτό της.
Το φετινό μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας , «η ψυχική υγεία είναι καθολικό ανθρώπινο δικαίωμα» δεν πρέπει απλώς να μας αγγίζει. Πρέπει να ηχήσει δυνατά ως καμπανάκι προειδοποίησης. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: Ένας στους οκτώ ανθρώπους παγκοσμίως ζει με κάποια ψυχική διαταραχή. Στην Ευρώπη, σχεδόν οι μισοί πολίτες (46%), σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο του Ιουνίου 2023, δηλώνουν ότι βίωσαν συναισθηματική ή ψυχολογική δυσφορία τον τελευταίο χρόνο. Κι από αυτούς, περισσότεροι από τους μισούς δεν έλαβαν καμία εξειδικευμένη βοήθεια.
Η πανδημία αποκάλυψε κάτι που πολλοί γνώριζαν ήδη: η απομόνωση, η οικονομική ανασφάλεια και ο φόβος δημιούργησαν μια τέλεια καταιγίδα. Όμως η καταιγίδα δεν πέρασε. Ακόμη και σήμερα, οι μεγάλες λίστες αναμονής, η υποχρηματοδότηση των υπηρεσιών και το κοινωνικό στίγμα εξακολουθούν να κρατούν τους ανθρώπους μακριά από τη φροντίδα που χρειάζονται.
Και το κόστος; Δεν είναι μόνο συναισθηματικό,είναι και οικονομικό. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, τα προβλήματα ψυχικής υγείας κοστίζουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση πάνω από 600 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, δηλαδή περισσότερο από το 4% του ΑΕΠ της. Αυτό σημαίνει χαμένη παραγωγικότητα, αναρρωτικές άδειες, και, το κυριότερο, ζωές που εκτροχιάζονται.
Σε ολόκληρη την ΕΕ, οι πολίτες υψώνουν τη φωνή τους. Διαβάζουμε όλο και πιο συχνά για νέους ανθρώπους σε όλη την Ευρώπη που παλεύουν με εξουθένωση, άγχος και κατάθλιψη. Πίσω από τα στατιστικά κρύβεται το ανθρώπινο κόστος, ο πόνος που δεν αποτυπώνεται στους πίνακες, αλλά στις ζωές που διακόπτονται και στα όνειρα που μπαίνουν σε αναμονή. Κι όμως, όσο κι αν αυξάνεται η ευαισθητοποίηση, το χάσμα ανάμεσα στην ανάγκη και στην πρόσβαση παραμένει τεράστιο.
Η ψυχική φροντίδα εξακολουθεί να εξαρτάται από τον… ταχυδρομικό κώδικα των ασθενών. Η γεωγραφία, το εισόδημα, ακόμη και η ηλικία, συχνά καθορίζουν αν κάποιος μπορεί να βρει βοήθεια ή όχι.
Γι’ αυτό η Ομάδα του ΕΛΚ προωθεί μια νέα προσέγγιση: να τοποθετήσουμε την ψυχική υγεία εκεί όπου πραγματικά ανήκει: στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Ήδη από το 2013, ζητήσαμε τη δημιουργία ειδικής επιτροπής για τη δημόσια υγεία. Αυτό ήταν μόνον η αρχή. Σήμερα, η επιτροπή αυτή συνεργάζεται στενά με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και κορυφαίους εμπειρογνώμονες για τη συλλογή δεδομένων, τη χάραξη στρατηγικής και τη διασφάλιση της λογοδοσίας των θεσμών.
Καλύτερα δεδομένα σημαίνουν έγκαιρη ανίχνευση. Και η έγκαιρη ανίχνευση σημαίνει καλύτερα αποτελέσματα. Όμως, δεν πρόκειται μόνο για αριθμούς. Πρόκειται για ανθρώπους, και ιδίως για τους νέους. Η ευρωπαϊκή νεολαία αντιμετωπίζει πρωτοφανή επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Η ομάδα του ΕΛΚ ζητά την ενσωμάτωση της εκπαίδευσης για την ψυχική υγεία στα σχολεία, περισσότερη στήριξη σε εκπαιδευτικούς και οικογένειες, καθώς και ταχεία πρόσβαση σε φροντίδα για τους νέους, εντός και εκτός του εκπαιδευτικού συστήματος.
Πιστεύουμε, επίσης, ότι οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας πρέπει να είναι προσιτές, οικονομικές και πρακτικές. Αυτό σημαίνει περισσότερες επενδύσεις, αλλά και εξυπνότερες επενδύσεις: στην εκπαίδευση, την έρευνα, την πρόληψη και τη διασυνοριακή συνεργασία. Κανείς δεν πρέπει να μένει πίσω επειδή ζει στη «λάθος» χώρα ή επειδή δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά τη βοήθεια που χρειάζεται.
Η πολιτική για την ψυχική υγεία δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως δευτερεύον ζήτημα. Είναι το θεμέλιο μιας υγιούς, παραγωγικής και ανθεκτικής Ευρώπης. Οπότε, μπορεί η Ευρώπη να αντέξει να επενδύσει στην ψυχική υγεία; Η αλήθεια είναι πως δεν θα αντέξει να μην το κάνει.
Μια ισχυρότερη Ευρώπη ξεκινά με υγιέστερα μυαλά.
Ας κάνουμε την ψυχική υγεία δικαίωμα, όχι μόνο στα λόγια, αλλά και στις πράξεις.
Υπογράφουν ευρωβουλευτές του ΕΛΚ:
Tomislav Sokol
Μιχάλης Χατζηπαντέλα