Πώς αξιοποιείται η Τεχνητή Νοημοσύνη για να αποφευχθούν κίνδυνοι – Κείμενο πολιτικής του υπουργείου Παιδείας προς γονείς και μαθητές

Οι ραγδαίες εξελίξεις γύρω από την ανάπτυξη και χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), την έχει καταστήσει πλέον μέρος της καθημερινότητάς μας. Με βάση αυτό το πεδίο που αναπτύσσεται, η ΤΝ δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει και την Εκπαίδευση. Ωστόσο, πέραν από τις ευκαιρίες και δυνατότητες που μπορεί να φέρει, συνοδεύεται και από αρκετές προκλήσεις αλλά και εγκυμονεί κινδύνους, οι οποίοι για να αποφευχθούν θα πρέπει να υπάρχει γνώση και καταρτισμός σε όλους τους εμπλεκόμενους στην παιδαγωγική διαδικασία: Σε εκπαιδευτικούς, μαθητές, καθώς και γονείς ή και φροντιστές παιδιών.
Αυτό επιδιώκει το υπουργείο Παιδείας, το οποίο μέσα από ένα Κείμενο Πολιτικής και Κατευθυντήριων Γραμμών για Υπεύθυνη και Δεοντολογική Αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης στη Δημοτική και Μέση Εκπαίδευση, σπεύδει να δώσει βασικές αρχές και κατευθυντήριες γραμμές στους πιο πάνω φορείς, ούτως ώστε να θέσει το πλαίσιο για αξιοποίηση της ΤΝ, εξασφαλίζοντας ότι αυτή θα συμβάλει θετικά στην εκπαιδευτική διαδικασία για το καλώς νοούμενο συμφέρον και την ευημερία των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των γονέων, κηδεμόνων και φροντιστών των παιδιών.
Όπως επισημαίνει το Υπουργείο, η ΤΝ ενδέχεται να προσφέρει ευκαιρίες για νέες μαθησιακές εμπειρίες, ενισχύοντας τη δημιουργικότητα και αυτοματοποιώντας διοικητικές διαδικασίες, παράλληλα εγείρει σοβαρούς προβληματισμούς. Για παράδειγμα, πώς διασφαλίζεται η ιδιωτικότητα των δεδομένων των μαθητών; Πώς αποφεύγονται οι προκαταλήψεις που, ενδεχομένως, να είναι ενσωματωμένες στους αλγόριθμους; Πώς προστατεύονται τα παιδιά από τον κίνδυνο της υπερβολικής εξάρτησης από την τεχνολογία και της κοινωνικής απομόνωσης;
Ως ευκαιρία, η ΤΝ μπορεί να λειτουργήσει υποστηρικτικά για τους εκπαιδευτικούς, προσφέροντας εργαλεία για την αξιολόγηση, την προσαρμογή του μαθησιακού υλικού στις ανάγκες κάθε μαθητή και την ανάπτυξη νέων παιδαγωγικών μεθόδων. Παράλληλα, οι μαθητές μπορούν να αποκτήσουν κριτική σκέψη και ψηφιακές δεξιότητες, ενώ ως πρόκληση, η ΤΝ απαιτεί από τους εκπαιδευτικούς να επανεξετάσουν τους παραδοσιακούς τους ρόλους, να ενημερώνονται συνεχώς και να λειτουργήσουν ως καθοδηγητές και μέντορες.
«Απαιτείται μία ισορροπημένη προσέγγιση ώστε η τεχνολογία να μην αντικαταστήσει τη διαπροσωπική σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή αλλά να προσφέρει ευκαιρίες ενδυνάμωσης», τονίζει το Κείμενο του υπουργείο Παιδείας, το οποίο ξεκαθαρίζει μία ιδιαίτερα σημαντική αρχή: «Ο εκπαιδευτικός διατηρεί τον κεντρικό ρόλο στην καθοδήγηση των μαθητών, αξιοποιώντας την ΤΝ για να εμπλουτίσει και όχι να αντικαταστήσει την ανθρώπινη αλληλεπίδραση και την κριτική σκέψη».
Πέραν όμως των πιο πάνω, η χρήση και αξιοποίηση της ΤΝ στην εκπαιδευτική διαδικασία θέτει και άλλα ζητήματα, όπως είναι οι ηλικιακοί περιορισμοί στη χρήση των εργαλείων ΤΝ, η ισότητα στην πρόσβαση στην τεχνολογία, καθώς πρέπει να διασφαλιστεί ότι κανένας μαθητής δεν θα εκτεθεί σε κινδύνους, και, παράλληλα, δεν θα μείνει πίσω.
Το Κείμενο Πολιτικής ξεκαθαρίζει, επίσης, πως τα συστήματα ΤΝ θα πρέπει να αξιοποιούνται με γνώμονα τη δικαιοσύνη, τη δεοντολογία, την υπευθυνότητα, με ευαισθητοποίηση για την προστασία του περιβάλλοντος και χωρίς να προωθείται η εμπορικοποίηση της εκπαίδευσης.
Ο Γραμματισμός στην ΤΝ θα ενταχθεί στο Αναλυτικό Πρόγραμμα
Αξίζει να σημειωθεί ότι η αξιοποίηση της ΤΝ από τους εκπαιδευτικούς, δεν κρίνεται υποχρεωτική, καθώς η ανεξάρτητη έρευνα για τα παιδαγωγικά της οφέλη και την ασφαλή της χρήση βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη.
Εντούτοις, γνωστοποιείται πως προωθείται η ένταξη στο Αναλυτικό Πρόγραμμα του Γραμματισμού στην ΤΝ, κάτι που συνεπάγεται την ανάπτυξη ικανοτήτων μέσα από τις οποίες θα επιδιώκεται: Η καλλιέργεια στάσεων που αφορούν στη δεοντολογική και υπεύθυνη εφαρμογή των γνώσεων και δεξιοτήτων για την ΤΝ, η απόκτηση γνώσεων για την ΤΝ συμπεριλαμβανομένων της ιστορικής της εξέλιξης, των επιπτώσεών της στον άνθρωπο, στο περιβάλλον και στο εργασιακό πεδίο και η ανάπτυξη δεξιοτήτων χρήσης ή και ανάπτυξης συστημάτων ΤΝ, με απώτερο σκοπό την ομαλή μετάβαση στον σύνθετο ψηφιακό κόσμο, διασφαλίζοντας, ταυτόχρονα, τη διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ευημερίας.
Θεμελιώδεις αρχές της πολιτικής του ΥΠΑΝ
Οι θεμελιώδεις αρχές που διέπουν την πολιτική του υπουργείου Παιδείας σε σχέση με τα συστήματα ΤΝ είναι:
>> Ανθρωποκεντρική προσέγγιση: Τα συστήματα ΤΝ είναι τεχνολογίες που πρέπει να σχεδιάζονται, ώστε να υποστηρίζουν τον άνθρωπο, τις δραστηριότητές του ή και τις ανάγκες του, χωρίς αποκλεισμούς και με ίση πρόσβαση για όλους.
>> Γραμματισμός και Κριτική Σκέψη: Απαραίτητη προϋπόθεση για την υπεύθυνη, δεοντολογική και αποτελεσματική αξιοποίησή της ΤΝ από εκπαιδευτικούς και μαθητές.
>> Παιδαγωγική Αξιοποίηση: Τα συστήματα ΤΝ στην εκπαίδευση, σε περίπτωση που αξιοποιηθούν, θα πρέπει να συνάδουν με το Αναλυτικό Πρόγραμμα, καθώς επίσης και με αρχές και οδηγίες που διέπουν την ανάπτυξη και χρήση Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας και τεκμηριώνουν την παιδαγωγική προσθετική τους αξία.
>> Ανθρώπινη συνεισφορά: Τα δεδομένα και η εμπειρία από τη δραστηριότητα των χρηστών, με βασική προϋπόθεση τη συναίνεσή τους, ανατροφοδοτούν διαρκώς τα συστήματα ΤΝ.
>> Δεοντολογία, Συμμόρφωση και Προστασία: Η αξιοποίηση συστημάτων ΤΝ στην εκπαίδευση πρέπει να εναρμονίζεται με συστάσεις και κανονισμούς, ώστε να διασφαλίζει τόσο την ποιοτική εκπαίδευση όσο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, την προστασία των προσωπικών δεδομένων, την ιδιωτικότητα, την προστασία από κάθε είδους διάκριση και αποκλεισμό, καθώς και την αειφορία.