Πόσο αποτελεσματικές είναι οι αναρτήσεις των Κύπριων πολιτικών - Ο παράγοντας Φειδίας

Τα τελευταία χρόνια οι Κύπριοι πολιτικοί ξοδεύουν όλο και περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο. Ανεβάζουν μηνύματα, ανταλλάζουν απόψεις και απαντούν στους ψηφοφόρους τους, μεταφέροντας φαινομενικά το καφενείο στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα του feed. Την ίδια ώρα οι έρευνες δείχνουν πως ενώ τα social media είναι πια κεντρικό πεδίο της καμπάνιας, η πραγματική τους πειθώ παραμένει περιορισμένη και απόλυτα εξαρτημένη από τους αλγόριθμους. Όταν αλλάζει ο αλγόριθμος του Facebook, αλλάζει και το τι ανεβάζουν τα Μέσα και οι υποψήφιοι. Το TikTok, με το προσωποποιημένο «For You», μπορεί να εγκλωβίσει τους νέους σε μια στενή πολιτική λωρίδα χωρίς να το καταλαβαίνουν. Σε μικρές χώρες όπως η Κύπρος, όπου λίγοι παίκτες κυριαρχούν στο ψηφιακό πεδίο, μια τέτοια στροφή μπορεί να απογειώσει έναν υποψήφιο ή να εξαφανίσει έναν άλλον. Και παρότι διεθνώς βλέπουμε μια κάποια «εμπορευματοποίηση» της ψηφιακής καμπάνιας, στην κυπριακή πραγματικότητα πολλές καμπάνιες παραμένουν ad hoc. Βασίζονται στο ένστικτο, στην ταχύτητα και στην εικόνα, όχι σε δεδομένα και στρατηγική. Με φόντο τις βουλευτικές εκλογές του 2026 οι πολιτικοί κάνουν ήδη σαφάρι αναρτήσεων, ωστόσο πόσο εξοικειωμένοι είναι με το τι… πιάνει το σκρολ;
Επικοινωνιακό... χάος
Ο Λεόντιος Φιλοθέου, επικεφαλής της καμπάνιας του υποψήφιου στις προεδρικές του 2023 Ανδρέα Μαυρογιάννη, περιγράφει μια εικόνα που παραπέμπει στα δεδομένα ερευνητών σχετικά με την απήχηση που μπορεί να έχει το «γνήσιο» περιεχόμενο. Αυτό που επεδίωξε η ομάδα Μαυρογιάννη ήταν να προβληθεί ο χαρακτήρας και η ιδιοσυγκρασία του υποψηφίου, σε συνάρτηση με τις θέσεις και το προεκλογικό πρόγραμμα. Για παράδειγμα, φωτογραφίες throwback που ανέβαιναν τις Κυριακές από τη ζωή του κ. Μαυρογιάννη, προσέδιδαν ανθρώπινο και προσωπικό χαρακτήρα στην καμπάνια. Στρατηγική, όπως εξήγησε, ήταν να χρησιμοποιήσουν τις πλατφόρμες, ώστε να εξοικειωθούν οι ακόλουθοί του με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του, καθώς απείχε από τα ΜΚΔ. «Στόχος ήταν το αληθινό», όπως λέει, πιστεύει όπως πως «σε αυτές τις εκλογές θα τα δούμε όλα», σχολιάζοντας το αναμενόμενο επικοινωνιακό χάος τους προσεχείς μήνες πριν τις βουλευτικές.
Το τοξικό «Χ»
Τα τελευταία χρόνια η πλατφόρμα του Elon Musk, πρώην twitter, έχει γίνει απίστευτα τοξική, σημείωσε ο κ. Φιλοθέου. «Δεν έχει πολιτικό αποτέλεσμα η αποδόμηση χαρακτήρων από ψεύτικα προφίλ, ούτε και απήχηση για τους ψηφοφόρους», εξήγησε. Το διαδικτυακό bullying που βιώνει ένας πολιτικός έχει ως στόχο την αποτροπή του από μελλοντικές δημοσιεύσεις και διάδοση του έργου του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα eco-chamber από πολύ λίγα άτομα που δεν εκπροσωπούν την πλειοψηφία των ψηφοφόρων ή τον τρόπο αντίληψης της πολιτικής επικαιρότητας. Στην ουσία, πολλές από τις πιο viral ειδήσεις που αφορούν έντονες διενέξεις εντός της πλατφόρμας, καταλήγουν να αναπαράγουν ένα τοξικό περιβάλλον που αφορά τους ενεργούς πολιτικούς στο «Χ», τους ελάχιστους σε σχέση με το εκλογικό σώμα ακόλουθούς τους, και τα ανώνυμα troll.
Η ουσία στο πολιτικό έργο
Παρόλο που η ίδια είναι ίσως η πιο ενεργή βουλεύτρια στο Χ, η Ειρήνη Χαραλαμπίδου δεν πιστεύει ότι η παρουσία της και ο σχολιασμός της στα social media φέρνουν πολιτικό κεφάλαιο. Η ενεργητικότητά της βασίζεται στον σκοπό της ενημέρωσης, όπως λέει. Επιδιώκει και θέτει ως προτεραιότητα να ξεκαθαρίζει την άποψή της στα κύρια θέματα που προκύπτουν, αλλά και να προωθεί δράσεις της, όπως καταγγελίες στον ΟΑΣΕ, ομιλίες στην Παγκόσμια Τράπεζα κ.ά. Δεν θεωρεί ότι τα social media συνέβαλαν στην ανάδειξή της ως πρώτης σε σταυρούς υποψήφια, και μάλιστα δύο φορές. Αντίθετα, η ίδια επικρίνει τους πολιτικούς που, όπως λέει, «στήνουν star systems γύρω από την εικόνα τους» χρησιμοποιώντας fake accounts και πληρωμένες καμπάνιες. Αναγνωρίζει ότι πολλές φορές δέχεται στοχευμένες επιθέσεις, ακόμα και σεξιστικές, όμως προβάλλει ως αντεπιχείρημα την ανάγκη για διαφάνεια και ελευθερία του λόγου. Προχώρησε πολλές φορές και σε καταγγελίες, προώθησε προτάσεις νόμου, ενώ απευθύνθηκε και σε διάφορους οργανισμούς για να προασπιστεί αυτό το δικαίωμα. «Επειδή προέρχομαι από τον χώρο της δημοσιογραφίας, νιώθω πολλές φορές ότι στερούμαι την πένα μου», ανέφερε χαρακτηριστικά, «γι’ αυτό και προσπαθώ να εκφράζομαι στα ΜΚΔ, ωστόσο για μένα έμφαση πρέπει να δίνεται στις εφημερίδες και τα δελτία τύπου. Εκεί είναι η ουσία, στο πολιτικό έργο».
Αμεσότητα, αλλά μετά τι;
Όπως σημειώνει πρώην κοινοβουλευτικός συνεργάτης που εργάστηκε στα ΜΚΔ την περίοδο προεκλογικής εκστρατείας την τελευταία τριετία, δεν υπήρχε προσχεδιασμένη και καθορισμένη στρατηγική με υπόβαθρο κάποια έρευνα ή στατιστικά στοιχεία, και αυτό είναι ένα κοινό μοτίβο σε πολλές καμπάνιες στην Κύπρο. Εκφράζοντας την εκτίμηση ότι η επικοινωνιακή πολιτική δεν έχει ωριμάσει ακόμα στα επίπεδα του εξωτερικού, σημειώνει ότι στη συγκεκριμένη εκστρατεία, στόχος ήταν τα βίντεο από τις επισκέψεις και τις διάφορες εκδηλώσεις να δημοσιεύονται άμεσα και μέσω των καναλιών του υποψηφίου. Αυτή η αμεσότητα θεωρήθηκε ότι «έφερε» σχεδόν 20.000 νέους ακόλουθους στο προφίλ του υποψηφίου.
Enter εκλογές 2026
Το τελευταίο διάστημα παρατηρούμε, σε συνάρτηση με τις επικείμενες βουλευτικές εκλογές, μια στροφή στη στρατηγική ΜΚΔ πολλών επίδοξων βουλευτών, αλλά και των επικοινωνιακών ομάδων των κομμάτων. Ο Ορέστης Μάτσας, ειδικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και υποψήφιος του ΑΚΕΛ Αριστερά - Κοινωνική Συμμαχία στην επαρχία Λευκωσίας τον ερχόμενο Μάιο, δηλώνει ενεργός σε όλες τις πλατφόρμες ΜΚΔ, αναγνωρίζοντας ότι η κάθε μία λειτουργεί διαφορετικά. Σε κάποια Μέσα, εξηγεί, ο αλγόριθμος δημιουργεί φούσκες επικοινωνίας, που δίνουν μια κάλπικη αίσθηση επιρροής στον πολιτικό. «Ο αλγόριθμος ευνοεί πολύ την επιφανειακή ανάλυση και αυτό έχει ως συνέπεια ατεκμηρίωτα και υποκινούμενα μηνύματα που φθείρουν τον δημόσιο λόγο, δεν είμαστε ζυμωμένοι στην πολιτική σκέψη». Αναφερόμενος στο φαινόμενο Φειδίας, αναγνωρίζει ότι η κυπριακή κοινωνία αναγκάστηκε να εναρμονιστεί με τη σημερινή πραγματικότητα των ΜΚΔ και τη δυνατότητά τους να εκλέξουν τον οποιονδήποτε. «Πραγματική πολιτική όμως, δεν μπορεί να παράγει κάποιος στα social media. Μπορείς εύκολα να ενημερώσεις το κοινό σου και σε περιπτώσεις να το μεγαλώσεις, αλλά το πολιτικό έργο δεν προκύπτει από τα posts», εξηγεί, συμπληρώνοντας, ωστόσο, ότι εάν αντιλαμβάνεσαι πώς ακριβώς λειτουργούν τα ΜΚΔ μπορείς να «παίξεις» το παιχνίδι της εικόνας. «Μπαίνουμε σε μία εποχή όπου αν κάποιος πολιτικός δεν χρησιμοποιεί τα social απλά θα χάνεται», τονίζει. Όπως εξήγησε θα κερδίσουν πολιτικό κεφάλαιο μόνο εκείνοι που είναι ήδη εδραιωμένοι στην κοινή σφαίρα ή αυτοί που θα εντάξουν εντελώς καινοτόμες στρατηγικές, όπως είδαμε στην προεκλογική της Νέας Υόρκης με τον Ζόραν Μαμντάνι. «Η καμπάνια του ήταν πρωτοποριακή, σύγχρονη αλλά και γνήσια. Βασίστηκε στο πολιτικό του μήνυμα, αλλά αφουγκράστηκε και τις τάσεις της εποχής και αυτό του έφερε τη νίκη», κατέληξε.
Στα τυφλά;
Η Χαρά Ζυμαρά, κοινοβουλευτική συνεργάτιδα της βουλεύτριας Αλεξάνδρας Ατταλίδου και ειδική σε θέματα επικοινωνίας, περιγράφει μια φαινομενικά κοινή εικόνα στην επικοινωνιακή στρατηγική των υποψηφίων. «Με τη σημερινή ταχύτητα των trends στα ΜΚΔ, ακόμα και η επιδίωξη συγκεκριμένης στρατηγικής θα σε βρίσκει ένα βήμα πίσω, καθώς ο αλγόριθμος αλλάζει συνεχώς». Επομένως, αυτό που προσπαθούν είναι, μέσω συνεργάτη, που παράγει το υλικό (π.χ. captions, infographics) να προωθεί το έργο του πολιτικού με τρόπο που να δημιουργεί momentum γύρω από πολιτικές δράσεις. Αυτό γίνεται όμως στη βάση ενός απλού μοντέλου, δηλαδή οι κινήσεις δεν ακολουθούν ένα εμπεριστατωμένο πλαίσιο ερευνών. «Εμείς χρησιμοποιούμε ένα πλέγμα επικοινωνιακών δράσεων», όπως η αποστολή δελτίων Τύπου ή άρθρων γνώμης στα Μέσα Ενημέρωσης. Τα ΜΚΔ», καταλήγει, «μπορούν να προσεγγίσουν πιο εύκολα τη νέα γενιά που δεν χρησιμοποιεί τα συμβατικά μέσα για την πολιτική της ενημέρωση».
Τι δείχνουν οι ακαδημαϊκές έρευνες - Ο παράγοντας Φειδίας
Σύμφωνα με μία νέα μελέτη των ακαδημαϊκών Βασιλική Τρίγκα και Νίκανδρου Ιωαννίδη για τις ευρωεκλογές του 2024 και την άνοδο του YouTuber Φειδία Παναγιώτου, που δημοσιεύτηκε διαδικτυακά στις 29 Σεπτεμβρίου 2025, η επιτυχία τού τότε 24χρονου δεν ήταν τυχαία. Ούτε απλώς «ένα αποτέλεσμα viral περιεχομένου». Οι ερευνητές καταγράφουν πως ο Φειδίας, με κοινό στα social media που ξεπερνούσε κατά πολύ τους εγγεγραμμένους ψηφοφόρους στην Κύπρο, κατάφερε να μετατρέψει τη διαδικτυακή του απήχηση σε πραγματική πολιτική δύναμη. Η μελέτη υπογραμμίζει ότι η περίπτωση Φειδία δεν είναι απλώς μια ιστορία «περίεργου υποψηφίου», αλλά ένα παράδειγμα τού πώς η προσωπικότητα, η αίσθηση αυθεντικότητας και η συνεχής παρουσία στα social media μπορούν, σε ένα περιβάλλον απαξίωσης των θεσμών, να αποδειχθούν πιο αποτελεσματικά από ολόκληρους κομματικούς μηχανισμούς.
Αν βάλουμε δίπλα στα πιο πάνω ευρήματα τη διεθνή βιβλιογραφία για τα social media στην πολιτική, το μήνυμα που προκύπτει είναι πως οι πιο «αποτελεσματικοί» λογαριασμοί δεν είναι εκείνοι με τα προσεγμένα σποτ ή τα περισσότερα νούμερα, αλλά όσοι καταφέρνουν να ενεργοποιήσουν συγκεκριμένα, συχνά αποστασιοποιημένα κομμάτια του εκλογικού σώματος. Απόδειξη η περίπτωση Φειδία που δείχνει πώς ένας δημιουργός περιεχομένου μπορεί, σε συγκυρία βαθιάς απογοήτευσης με τα παραδοσιακά κόμματα, να μετατρέψει τον ακόλουθό του σε ψήφο. Και υπενθυμίζει ότι για τους περισσότερους υποψήφιους της κυπριακής πραγματικότητας τα social media λειτουργούν κυρίως ως ενισχυτής, μιλούν σε υφιστάμενους πολιτικούς κύκλους, κρατούν ζωντανή τη σχέση με τους υποστηρικτές τους, βοηθούν στη διανομή μηνυμάτων, αλλά σπάνια αρκούν από μόνα τους για να αλλάξουν εκλογικό αποτέλεσμα.