Πυρηνικός τσαμπουκάς με ρίσκο για όλους μας

Του Πατριάρχη
Η Μόσχα εμφανίζει ξανά «θαυματουργά» όπλα που διαπερνούν κάθε άμυνα και ο Ντόναλντ Τραμπ ζητά άμεσα νέες δοκιμές πυρηνικών από το Πεντάγωνο. Αυτή η αλληλουχία δεν είναι θεωρία συνωμοσίας. Πρόκειται για χειρισμούς γοήτρου που δηλητηριάζουν το κλίμα ασφάλειας και τραβούν την υφήλιο πίσω σε ένα σκληρό σκηνικό ανταγωνισμού στρατιωτικής ισχύος. Οι πρόσφατες ρωσικές επιδείξεις του πυρηνοκίνητου πυραύλου Burevestnik και του υποβρύχιου συστήματος Poseidon, μαζί με την οδηγία Τραμπ για επανεκκίνηση δοκιμών, είναι σημάδια κλιμάκωσης της έντασης που δεν επιδέχονται παρερμηνείας.
Αν αυτό δεν είναι ψυχρός πόλεμος, είναι κάτι ακόμα πιο ύπουλο. Είναι ένας ανταγωνισμός με αληθινές πυρηνικές κεφαλές και ρίσκο για ανθρώπινα λάθη. Η ιστορία βρίθει από συμβάντα που έφτασαν στην κόψη της καταστροφής, εξαιτίας ενός χαλασμένου αισθητήρα ή μιας λανθασμένης ένδειξης ραντάρ. Όταν οι ηγεσίες δύο πυρηνικών δυνάμεων μιλούν για δοκιμές και «μη ανασχέσιμα» όπλα, αυξάνουν την πιθανότητα του ανεπιθύμητου και εκείνου που δεν σχεδιάστηκε αλλά γίνεται πραγματικότητα πριν προλάβουν να το μαζέψουν. Ακόμα και διεθνείς αντιδράσεις, από την Ευρώπη μέχρι τα Ηνωμένα Έθνη, δείχνουν πως οι πυρηνικές δοκιμές δεν είναι απλώς κακή ιδέα, αλλά είναι πρόκληση στην ίδια την έννοια της διεθνούς τάξης.
Όσο για το αφήγημα περί ΝΑΤΟ που δήθεν «πολιορκεί» τη Ρωσία, τα γεγονότα είναι ψυχρά. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία λειτούργησε ως επιταχυντής. Η Φινλανδία εντάχθηκε στη Συμμαχία στις 4 Απριλίου 2023 και η Σουηδία στις 7 Μαρτίου 2024. Η διεύρυνση έγινε όχι επειδή κάποιοι σκάρωσαν σενάρια στις Βρυξέλλες, αλλά επειδή οι σκανδιναβικές κοινωνίες, βλέποντας τον αναθεωρητισμό να γίνεται πράξη, ζήτησαν ασπίδα. Η γεωγραφία δεν άλλαξε. Άλλαξε η αντίληψη του κινδύνου.
Υπάρχει και το νομικό υπόβαθρο το οποίο έχει γίνει πια ένας σωρός από κουρελιασμένα χαρτιά. Η Συνθήκη για την Πλήρη Απαγόρευση Πυρηνικών Δοκιμών παραμένει ανενεργή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες την έχουν υπογράψει αλλά δεν την έχουν κυρώσει. Η Ρωσία πάλι, ανακάλεσε την κύρωσή της το 2023, επικαλούμενη «συμμετρία» με την Ουάσιγκτον. Όταν οι μεγάλες δυνάμεις ξεπερνούν τα ταμπού, στέλνουν λάθος μήνυμα στους υπόλοιπους. Η κανονικοποίηση της σκέψης πως «ίσως χρειαστεί να ξαναδοκιμάσουμε» είναι το πρώτο σκαλοπάτι στην κατηφόρα.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν παίζει στα ζάρια την παγκόσμια ειρήνη με απειλές και επιδείξεις ισχύος, νομίζοντας ότι θα λυγίσουν οι αντίπαλοι. Στην πράξη πετυχαίνει το αντίθετο. Ένωσε όσους ήθελαν να μείνουν ουδέτεροι, έδωσε νέα πνοή στην αποτροπή του ΝΑΤΟ και πυροδότησε αντανακλαστικά, που κανείς δεν ελέγχει πλήρως όταν μπαίνουν στη μέση τα πυρηνικά.
Η λογική της πυρηνικής εκβιαστικής υπεροψίας δεν παράγει σταθερότητα, αλλά αντιθέτως παράγει μόνιμη ένταση και λαθεμένες εκτιμήσεις.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για μικρά κράτη όπως η Κύπρος που ζουν σε ταραγμένη γειτονιά και θέλουν κανόνες για να αναπνέουν με ασφάλεια; Σημαίνουν ξεκάθαρη προσήλωση στην ευρωπαϊκή αποτροπή και στην ενίσχυση του διεθνούς δικαίου. Σημαίνουν φωνή υπέρ του ελέγχου των εξοπλισμών, όχι ως αφελής ευχή αλλά ως συμφέρον κάθε λαού. Η εποχή των πυρηνικών τσαμπουκάδων απαιτεί σοβαρότητα, ψυχραιμία και συμμαχίες που δεν αμφισβητούνται. Η ειρήνη δεν είναι σύνθημα. Είναι καθημερινή δουλειά που θέλει θεσμούς, συνθήκες και ηγέτες που καταλαβαίνουν ότι μερικά λάθη δεν διορθώνονται ποτέ.