Πρόοδος χωρίς λύση στο εδαφικό στη συνάντηση Τραμπ–Ζελένσκι στη Φλόριντα – Αγκάθι παραμένει το Ντονμπάς

Σε θετικό κλίμα, αλλά χωρίς να υπάρξει οριστική συμφωνία στο πιο σύνθετο και ευαίσθητο κεφάλαιο του εδαφικού, ολοκληρώθηκαν οι συνομιλίες του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ με τον Ουκρανό ομόλογό του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στο Μαρ-α-Λάγκο, στη Φλόριντα.
Οι δύο ηγέτες έκαναν λόγο για «μεγάλη» και «ουσιαστική» πρόοδο προς μια συμφωνία που θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για τον τερματισμό του πολέμου, ωστόσο ο Τραμπ παραδέχθηκε ότι το ζήτημα της εδαφικής διευθέτησης παραμένει «άλυτο», περιγράφοντάς το ως ένα από τα «ένα ή δύο πολύ ακανθώδη ζητήματα» που εξακολουθούν να μπλοκάρουν την τελική κατάληξη.
Το «90%» του ειρηνευτικού σχεδίου και το «95%» των εγγυήσεων
Στις δηλώσεις τους μετά τη συνάντηση, ο Ζελένσκι υποστήριξε ότι έχει επιτευχθεί συμφωνία στο 90% ενός 20σέλιδου πλαισίου ειρήνης που συζητείται ανάμεσα στις αντιπροσωπείες. Από την πλευρά του, ο Τραμπ ανέφερε ότι οι εγγυήσεις ασφαλείας προς την Ουκρανία βρίσκονται «κοντά στο 95%», χωρίς ωστόσο να δεσμευτεί ρητά για το είδος της υποστήριξης που θα συνοδεύει τις εγγυήσεις αυτές, όπως για παράδειγμα λογιστική/υλικοτεχνική συνδρομή ή ανάπτυξη στρατευμάτων για την αποτροπή μελλοντικών επιθέσεων.
Ο Ζελένσκι, σε μεταγενέστερη ανάρτησή του στο Telegram, τόνισε ότι η συζήτηση ήταν «ουσιαστική σε όλα τα ζητήματα» και ότι το Κίεβο «εκτιμά ιδιαίτερα την πρόοδο» που σημείωσαν οι ουκρανικές και αμερικανικές ομάδες τις τελευταίες εβδομάδες, προαναγγέλλοντας ότι οι τεχνικές ομάδες των δύο χωρών θα συνεχίσουν εντατικά τη δουλειά.
Το εδαφικό αγκάθι: Ντονμπάς και αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη
Το κρισιμότερο σημείο τριβής παραμένει η τύχη των εδαφών στην ανατολική Ουκρανία και ειδικά το Ντονμπάς. Ο Τραμπ δήλωσε ότι η πρόταση να μετατραπεί η περιοχή σε αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη δεν έχει ακόμη συμφωνηθεί και χαρακτήρισε το θέμα «πολύ δύσκολο», υπογραμμίζοντας πάντως ότι «θα λυθεί».
Μετά τη συνάντηση, ο Αμερικανός πρόεδρος επέμεινε δημόσια ότι «κάποια από αυτή τη γη έχει καταληφθεί», ενώ πρόσθεσε πως «κάποια ίσως είναι προς διεκδίκηση», αφήνοντας να εννοηθεί ότι η εικόνα στο έδαφος μπορεί να επηρεαστεί και από την εξέλιξη των επιχειρήσεων τους επόμενους μήνες.
Στο υπόβαθρο των διαπραγματεύσεων βρίσκεται η πραγματικότητα ότι η Ρωσία ελέγχει σήμερα περίπου το 20% της ουκρανικής επικράτειας. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα δεδομένα που τέθηκαν στο πλαίσιο του ρεπορτάζ, η Μόσχα ελέγχει περίπου το 75% της περιφέρειας Ντονέτσκ και σχεδόν το 99% της γειτονικής Λουχάνσκ – οι δύο περιοχές που συγκροτούν συλλογικά το Ντονμπάς.
Οι αντικρουόμενες θέσεις: ρωσική απαίτηση – ουκρανική «κόκκινη γραμμή»
Η ρωσική πλευρά, όπως αποτυπώνεται στο διαπραγματευτικό σκηνικό, επιδιώκει η Ουκρανία να αποσυρθεί και από το μικρό τμήμα του Ντονμπάς που εξακολουθεί να ελέγχει, προκειμένου να κλείσει το ζήτημα με όρους πλήρους ρωσικής κυριαρχίας στην περιοχή.
Το Κίεβο, αντιθέτως, προβάλλει μια διαφορετική προσέγγιση: έχει τεθεί ως ιδέα η περιοχή να μπορούσε να λειτουργήσει ως ελεύθερη οικονομική ζώνη, με ουκρανικές δυνάμεις να έχουν ρόλο επιτήρησης/αστυνόμευσης. Η ουκρανική θέση, όπως υπογραμμίζεται, δεν ευθυγραμμίζεται με την απαίτηση της Μόσχας και το ζήτημα παραμένει ο πυρήνας της διαφωνίας που ο Τραμπ χαρακτήρισε «πολύ ακανθώδη».
Στο ίδιο πλαίσιο, αναφέρεται ότι ο Τραμπ έχει κατά καιρούς μεταβάλει τη δημόσια στάση του για τα «χαμένα» εδάφη της Ουκρανίας, καθώς σε προηγούμενο χρόνο είχε αφήσει να εννοηθεί ότι το Κίεβο θα μπορούσε να τα ανακτήσει, πριν αναδιπλωθεί αργότερα σε πιο επιφυλακτική θέση.
Επόμενα βήματα: τεχνικές συναντήσεις, πιθανός Ιανουάριος στον Λευκό Οίκο και «τριμερής» ιδέα
Ο Ζελένσκι ανακοίνωσε ότι την επόμενη εβδομάδα θα πραγματοποιηθεί νέος γύρος συνομιλιών μεταξύ αμερικανικών και ουκρανικών ομάδων, με στόχο να «κλειδώσουν» τα ανοιχτά ζητήματα και να χαραχθεί διαδρομή προς μια συνολική συμφωνία. Παράλληλα, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο οι επαφές να μεταφερθούν στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο, ενδεχομένως με συμμετοχή και Ευρωπαίων ηγετών, εφόσον οι αντιπροσωπείες πλησιάσουν στο τελικό κείμενο.
Από την πλευρά του, ο Τραμπ ανέφερε ότι θα μπορούσε να υπάρξει, «την κατάλληλη στιγμή», ακόμη και τριμερής διαδικασία ΗΠΑ–Ρωσίας–Ουκρανίας, ως πλαίσιο που θα διευκόλυνε τις τελικές αποφάσεις. Την ίδια ώρα, έστειλε και προειδοποιητικό μήνυμα: αν οι συνομιλίες «κολλήσουν» ή εξελιχθούν «πολύ άσχημα», τότε ο πόλεμος μπορεί να συνεχιστεί, χωρίς εγγύηση ότι η διπλωματία θα αποδώσει άμεσα.
Η τηλεφωνική επαφή Τραμπ – Πούτιν και το ευρωπαϊκό «σήμα» για εγγυήσεις από την πρώτη μέρα
Πριν από τη συνάντηση στο Μαρ-α-Λάγκο, ο Τραμπ είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο ίδιος δεν έδωσε πολλές λεπτομέρειες για το περιεχόμενο της συνομιλίας, υποστήριξε όμως ότι πιστεύει πως ο Ρώσος ηγέτης «θέλει να δει την Ουκρανία να πετυχαίνει». Ταυτόχρονα, αναγνώρισε ότι η Μόσχα δείχνει μικρό ενδιαφέρον για μια εκεχειρία που θα επέτρεπε στην Ουκρανία να προχωρήσει σε δημοψήφισμα, σχολιάζοντας ότι «καταλαβαίνει αυτή τη θέση».
Από τη ρωσική πλευρά, ο σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής Γιούρι Ουσάκοφ ανέφερε ότι η κλήση έγινε με πρωτοβουλία του Τραμπ και ότι στο επίκεντρο βρέθηκαν οι τελευταίες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ουκρανίας. Σύμφωνα με την ίδια γραμμή, εκτιμήθηκε ότι μια προσωρινή κατάπαυση πυρός, όπως αυτή που προτάθηκε από ευρωπαϊκούς και ουκρανικούς κύκλους, θα μπορούσε να παρατείνει τη σύγκρουση αντί να την τερματίσει.
Μετά τη συνάντηση της Φλόριντα, στην επικοινωνία με Ευρωπαίους συμμάχους, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν χαιρέτισε την «καλή πρόοδο», επιμένοντας όμως ότι η Ουκρανία πρέπει να λάβει «ακλόνητες εγγυήσεις ασφαλείας από την πρώτη ημέρα».
Το μήνυμα αυτό λειτουργεί ως καθαρή υπενθύμιση ότι, πέρα από το κείμενο μιας συμφωνίας, το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς θα διασφαλιστεί ότι οποιαδήποτε διευθέτηση δεν θα οδηγήσει σε νέο κύκλο επιθετικότητας στο μέλλον.
Στο μεταξύ, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε σήμερα την πρόθεσή του να οργανώσει σύνοδο συμμάχων του Κιέβου στο Παρίσι στις αρχές Ιανουαρίου, προκειμένου να συζητηθούν οι εγγυήσεις ασφαλείας που ζητεί η Ουκρανία, στο πλαίσιο πιθανής συμφωνίας ειρήνης με τη Ρωσία.
«Οι χώρες της συμμαχίας των προθύμων θα συγκεντρωθούμε στο Παρίσι στις αρχές Ιανουαρίου για να οριστικοποιήσουμε τη συγκεκριμένη συμβολή της καθεμιάς», ανέφερε ο κ. Μακρόν μέσω X, μετά τη συνομιλία που είχαν ο ίδιος και άλλοι ευρωπαίοι ηγέτες με τους ομολόγους του της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι και των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.