Ποιος γράφει τα τραγούδια

Στον πυρήνα της μουσικής βιομηχανίας υπήρχε πάντα ένα μικρό, σχεδόν αθώο ψέμα. Ότι ξέρουμε ποιος δημιουργεί τι και ότι οι φωνές έχουν πρόσωπο και τα πρόσωπα μια ιστορία που τα ακολουθεί. Ότι ένας καλλιτέχνης έχει ύφος που του ανήκει, ακόμη κι αν το ύφος αυτό περνάει από χέρια παραγωγών, συνθετών, συμβολαίων και στρατηγικών. Η άφιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης δεν δημιούργησε την κρίση, απλώς ανέδειξε το χάος.
Η υπόθεση του Blanco Brown είναι ακριβώς αυτό. Ένας μαύρος καλλιτέχνης, που μπορεί εμείς να μην γνωρίζουμε αλλά κάνει μεγάλη καριέρα στις ΗΠΑ, με ξεκάθαρη μουσική ταυτότητα country rapper, μια φωνή γεμάτη gospel, country, pop και χιλιάδες ώρες στο στούντιο. Ένας δημιουργός που έχει δουλέψει με τους μεγαλύτερους της ποπ κουλτούρας αλλά που χρειάστηκε να κάνει μεγάλη προσπάθεια για να πείσει τον χώρο της country ότι ανήκει εκεί.
Και ξαφνικά έρχεται ένα country τραγούδι από το πουθενά. Μια λευκή ψηφιακή φιγούρα με το όνομα Breaking Rust, μια φωνή που ακούγεται σαν τον Brown, μια χορωδιακή χροιά και ένα βάθος από «Negro spiritual», όπως είπε ο ίδιος. Και ένας καλλιτέχνης που δεν υπάρχει. Κυριολεκτικά. Ούτε βιογραφικό, ούτε ιστορία, ούτε εμπειρία. Ένα avatar. Ένας αλγόριθμος.
Κι όμως το κομμάτι σκαρφάλωσε στο Νο1. Σε μια βιομηχανία που συχνά δυσκολεύεται να σηκώσει μαύρους καλλιτέχνες στην κορυφή των country charts, ένα AI τραγούδι με μαύρη φωνή και λευκό avatar ανέβηκε χωρίς καμία δυσκολία. Η σιωπηλή παραδοχή της αγοράς δεν είναι απλώς ότι η AI μπορεί να γράψει τραγούδια. Είναι ότι μπορεί να τα γράψει πατώντας πάνω σε υπαρκτούς δημιουργούς χωρίς αυτοί να το γνωρίζουν και, ακόμη χειρότερα, χωρίς να τους χρειάζεται.
Η συζήτηση δεν είναι τεχνική. Δεν είναι καν νομική, αν και υπάρχει ένα τεράστιο κενό. Είναι πολιτισμική. Ποιος έχει δικαίωμα να χρησιμοποιήσει τη φωνή, το ύφος, τα μοτίβα, τον τρόπο που ανασαίνει ένας καλλιτέχνης όταν τραγουδάει; Ένα dataset που εκπαιδεύτηκε σε χιλιάδες κομμάτια μπορεί να παράγει μια φωνή που μοιάζει με τον Blanco Brown, αλλά το να μοιάζεις δεν σημαίνει ότι είσαι. Και το να δημιουργείς κάτι που «θυμίζει» έναν καλλιτέχνη χωρίς να του δίνεις χώρο, παρουσία, αναγνώριση ή αμοιβή δεν είναι τεχνολογική καινοτομία. Είναι απλώς η παλιά ιστορία της μουσικής βιομηχανίας που επαναλαμβάνεται σε ψηφιακή μορφή.
Ο Blanco Brown αντέδρασε γιατί είδε να επαναλαμβάνεται, με ψηφιακό τρόπο, αυτό που ζούσε επί χρόνια. Τα καινούργια υλικά της βιομηχανίας να χτίζονται με τα θεμέλια και τις φωνές καλλιτεχνών που συχνά μένουν στην άκρη.
Η AI αποκάλυψε την αλήθεια και μας έφερε μπροστά στο πιο ενοχλητικό ερώτημα. Αν η μουσική δημιουργία δεν συνδέεται πλέον με ένα σώμα, μια εμπειρία, μια διαδρομή, τότε ποιος γράφει τα τραγούδια; Και ακόμη πιο δύσκολα. Ποιος πληρώνεται γι' αυτά τα τραγούδια;
Κάποιες εταιρείες τρέχουν τώρα να υπογράψουν συμφωνίες με πλατφόρμες AI, ενώ άλλες προτιμούν τις μηνύσεις. Όμως η ουσία παραμένει. Το πρόβλημα δεν είναι ότι μια μηχανή μπορεί να γράψει ένα riff ή να μιμηθεί μια φωνή. Το πρόβλημα είναι ότι μπορεί να το κάνει χωρίς να δεσμεύεται από συνέπειες. Η AI δεν έχει κουλτούρα, δεν έχει βιώματα, δεν ξέρει τι σημαίνει να είσαι μαύρος στην country ή γυναίκα στην pop ή queer στο hip hop. Ξέρει μόνο στατιστικά μοτίβα. Και από αυτά γεννάει κάτι που μοιάζει με τέχνη αλλά δεν κουβαλάει το βάρος της.
Ο Blanco Brown είπε πως οι πραγματικοί καλλιτέχνες θα αντέξουν γιατί «ο σκοπός ζει εκεί όπου δεν μπορεί να ζήσει η απληστία». Ίσως να έχει δίκιο. Αλλά η πραγματικότητα είναι λίγο πιο περίπλοκη. Το θέμα δεν είναι αν θα αντέξουν. Είναι αν θα τους ανήκει ακόμη η δουλειά τους.
Και τελικά ποιος γράφει τα τραγούδια; Ο άνθρωπος, που χτίζει μια ζωή πάνω στις νότες, ή η μηχανή που χτίζει ένα τραγούδι πάνω στη φωνή του; Σήμερα η απάντηση είναι ακόμα θολή. Αύριο μπορεί να έχουμε δεχθεί πράγματα de facto χωρίς να το έχουμε πάρει χαμπάρι.