Παιχνίδι με τους S-400 της Τουρκίας: Οι δηλώσεις Μπάρακ, ο ρόλος του Ισραήλ και τα κλειδιά για τους F-35

Οι δηλώσεις του Αμερικανού πρέσβη στην Τουρκία Τομ Μπάρακ ότι η Άγκυρα πλησιάζει στην απομάκρυνση των ρωσικών S-400 και ότι τα ζητήματα με τα F-35 μπορεί να επιλυθούν μέσα στους επόμενους 4–6 μήνες δημιούργησαν αίσθηση.
Όμως διπλωματικές και αμυντικές πηγές περιγράφουν μια εικόνα πολύ διαφορετική:
- Το να φύγουν οι S-400 είναι μόνο ένα κομμάτι του παζλ, και ίσως όχι το σημαντικότερο
- Ακόμα και μια πλήρης απομάκρυνση δεν λύνει αυτόματα το πρόβλημα των F-35
- Το πραγματικό εμπόδιο σήμερα δεν είναι η Μόσχα, αλλά το Ισραήλ
Ο Μπάρακ — ως businessman και όχι καριερίστας διπλωμάτης — τείνει να «στρογγυλεύει» καταστάσεις. Η πολιτική πραγματικότητα στην Ουάσιγκτον είναι πολύ λιγότερο ρευστή απ’ όσο αφήνουν να εννοηθεί οι δημόσιες τοποθετήσεις του.
Γιατί το Ισραήλ δεν θέλει F-35 στα χέρια της Τουρκίας
Η σχέση Άγκυρας–Τελ Αβίβ παραμένει βαθιά παγωμένη παρά τις πρόσφατες χαμηλών τόνων προσπάθειες εξομάλυνσης. Μετά την κρίση του 2023, το Ισραήλ θεωρεί την Τουρκία ανταγωνιστή στη Μέση Ανατολή, στρατηγικό αντίπαλο στη Συρία, κρίκο επιρροής προς τη Χαμάς, καθώς και εν δυνάμει απειλή εάν αποκτήσει πρόσβαση στο πιο προηγμένο μαχητικό στον κόσμο.
Για αυτό, αξιωματούχοι στις ΗΠΑ επιβεβαιώνουν ότι κανένα ισραηλινό lobbying δεν θα επιτρέψει επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35 χωρίς πολιτικό αντάλλαγμα τεραστίου μεγέθους.
Και εδώ έρχεται ο παράγοντας Τραμπ.
Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει προσωπική σχέση με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και εμφανίζεται διατεθειμένος να ξανανοίξει τη συζήτηση για τα F-35 — κάτι που δεν αποκλείεται να το επιχειρήσει παρασκηνιακά.
Όμως, ο Τραμπ επηρεάζεται άμεσα από το Ισραήλ και δεν θα ρισκάρει μια θεαματική σύγκρουση με τον στενότερο στρατηγικό του σύμμαχο, ειδικά εν μέσω Ουκρανικού.
Η εικόνα σε Ουάσιγκτον και Τελ Αβίβ είναι ξεκάθαρη: μια τέτοια κίνηση θα έστελνε μήνυμα ότι ο Λευκός Οίκος επιβραβεύει έναν κρίσιμο εταίρο της Ρωσίας.
Επομένως, όσο κι αν «θέλει» ο Τραμπ, τα περιθώριά του είναι συγκεκριμένα.
Τα θεσμικά εμπόδια: CAATSA, Κογκρέσο, λόμπι
Ακόμη κι αν οι S-400 φύγουν από τουρκικό έδαφος, η Άγκυρα πρέπει να ξεπεράσει:
1. Τον νόμο CAATSA
Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν για την αγορά των S-400 μπορούν να αρθούν μόνο με απόφαση του Κογκρέσου.
2. Τη δύναμη των λόμπι
Ισραηλινές, ελληνικές, αρμενικές ομάδες άσκησης επιρροής έχουν πολύ σκληρή γραμμή στο θέμα των F-35 προς την Τουρκία.
Από την περίοδο της απομάκρυνσης της Άγκυρας από το πρόγραμμα, το κλίμα έχει γίνει ακόμη πιο αυστηρό.
3. Το ίδιο το Κογκρέσο
Ο Τραμπ είναι ισχυρός — ίσως πιο ισχυρός από ποτέ.
Αλλά το να περάσει συμφωνία για F-35 προς την Τουρκία με τις σημερινές γεωπολιτικές ισορροπίες είναι εξαιρετικά δύσκολο.
Και εδώ μπαίνει μια κρίσιμη εκτίμηση. «Δεν θα φτάσουμε καν σε επίπεδο Κογκρέσου», σχολιάζουν διπλωματικές πηγές.
Ακόμη κι αν αρθούν οι κυρώσεις, συμφωνήσει το Κογκρέσο, δεν αντιδράσει το Ισραήλ (ένα εντελώς θεωρητικό σενάριο), τότε η Τουρκία θα παραλάβει F-35 σε 8–10 χρόνια από σήμερα, διότι πρέπει να ξαναμπεί στην ουρά παραγωγής.
Η μόνη εξαίρεση θα ήταν να της παραχωρηθούν αεροσκάφη από τις αμερικανικές γραμμές παραγωγής, κάτι που ζητά η Άγκυρα, αλλά που οι ΗΠΑ δεν έχουν καν εξετάσει σοβαρά.
Και φυσικά, όλα αυτά ενώ η Τουρκία έχει στραφεί στην αγορά 40 F-16 Block 70 ως ενδιάμεση λύση, αναγνωρίζοντας ότι τα F-35 δεν είναι ρεαλιστικά στο άμεσο μέλλον.
Οι δηλώσεις Μπάρακ και η αισιοδοξία που τις συνοδεύει λειτουργούν κυρίως ως:
- πολιτικό μήνυμα προς το Κογκρέσο
- σήμα καλής θέλησης προς την Άγκυρα
- ένας τρόπος να διατηρούνται ανοικτοί οι δίαυλοι μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν
Αλλά σε επίπεδο ουσίας:
- Το Ισραήλ είναι ο βασικός «κόφτης»
- Ο Τραμπ δεν έχει περιθώρια για μετωπική ρήξη
- Οι S-400 είναι απαραίτητο αλλά όχι επαρκές βήμα
Η Τουρκία θέλει F-35. Η Ουάσιγκτον θέλει τη ρήξη Άγκυρας–Μόσχας. Το Ισραήλ θέλει να μην αλλάξουν οι στρατιωτικές ισορροπίες.
Και αυτή τη στιγμή το Ισραήλ είναι αυτό που κερδίζει.