Ο φιλόσοφος και φίλος δάσκαλός μας, ο Ευτύχης Μπιτσάκης

Πυξίδα
Ο φιλόσοφος και φίλος δάσκαλός μας, ο Ευτύχης Μπιτσάκης
Αγαπητές φίλες, αγαπητοί φίλοι, από τη Λευκωσία της Κύπρου στέλνω σε σας χαιρετισμό για την ωραία πρωτοβουλία του «Πολιτικού Μνημοσύνου» για τον σ. Ευτύχη Μπιτσάκη, τον φιλόσοφο δάσκαλο και φίλο. Αυτόν που, όπως με στωικό χαμόγελο μάς έλεγε συχνά, το κράτος των δωσιλόγων το 1947 τον άρπαξε από τα φοιτητικά έδρανα και τον ξαπόστειλε με υποτροφία στα ιδρύματα εξορίας για 7,5 χρόνια στα Βουρλά και στη Γιούρα.
Αρκετοί συμφοιτητές και απόφοιτοι της Φιλοσοφικής των Ιωαννίνων ανταλλάξαμε μηνύματα αμέσως μετά την ανακοίνωση του θανάτου του. Την εγρήγορσή τους δήλωσαν και πανεπιστημιακοί της Κύπρου, που απλώς γνωρίζουν κάποια από τα έργα του.
Σκέφτομαι και πιστεύω ότι η εκδήλωση η αποψινή δεν είναι μνημόσυνο. Είναι προσκλητήριο σε νέους προβληματισμούς, σε νέες ενωτικές δράσεις και ιδέες των κομμάτων και κινήσεων της Αριστεράς, μέσα σε τόσες εντάσεις ταξικές, συγκρούσεις πολιτικές ανθρωποκτόνες (ρήξη Ε.Ε. και ΝΑΤΟ με τη Ρωσία, πόλεμος στην Ουκρανία, Γενοκτονία του κράτους του Ισραήλ στην Γάζα και σ’ όλη την Παλαιστίνη κ.ά.π.).
Αναθυμούμαι τα σχετικά με την πανηγυρική εκλογή του ως τακτικού καθηγητή στη Φιλοσοφική στα Γιάννενα, το 1981, τις αγωνιώδεις συνεννοήσεις, συνεδριάσεις πριν ─μα και τους πανηγυρισμούς για την εκλογή του. Ανάμεσά μας και πάρα πολλών πανεπιστημιακών και φοιτητών που υπερέβαιναν κατά πολύ τον περιχαρακωμένο χώρο του ΚΚΕ!. Κρατώ ακόμη σήμερα στο αρχείο μου τις πρώτες πολυγραφημένες σημειώσεις των κειμένων του («Τι είναι η Φιλοσοφία» στα Μαθήματα της Γνωσεοθεωρίας (1982), της «Εισαγωγής στο Οντολογικό Ερώτημα» (Μάρτης 1983), «Για τη νομιμότητα του οντολογικού ερωτήματος» (1985-86), «Η ενότητα Επιστημών και Φιλοσοφίας» κ.ά.
Συγκρατώ την υποστήριξή του στα αιτήματα των υπότροφων μεταπτυχιακών φοιτητών σε σύγκρουση με άλλους πρωτοβάθμιους καθηγητές, στα 1984. Και το λυτρωτικό μελέτημα «Μια λειτουργική-απελευθερωτική ηθική είναι δυνατή;», που μού έστειλε ταχυδρομικώς το 1996. Αλλά και την αποστολή κειμένων του (26.1.2006), με την ευκαιρία μιας συνεργασίας μου στο περιοδικό Ουτοπία, όπως και υπόμνηση για μελέτη του έργου του Γονίδια του μέλλοντος (εκδ. Προσκήνιο.Α. Σιδεράτος, Αθήνα 2001). Από αυτό και αποσπώ (σελ. 116) κάτι το χαρακτηριστικό:
«Τι μένει λοιπόν από την ουσία του ανθρώπου στις σύγχρονες κεφαλαιο=κρατικές – βιομηχανικές κοινωνίας; Αποξένωση, αλλοτρίωση, ακύρωση των θετικών δυνατοτήτων του ανθρώπινου όντος. (…) Ο άνθρωπος έφτασε στα άστρα, αλλά η αποτυχία του βιομηχανικού πολιτισμού είναι καθολική: στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, στις ανθρώπινες σχέσεις, στην ηθική, στο νόημα της ζωής. Ο άνθρωπος, αποξενωμένος από την ουσία του, γίνεται ξανά άγριο ζώο, αλλά «ζώο μολυσμένο από την δηλητηριασμένη ανάσα του πολιτισμού» (Μαρξ)
Σήμερα, ακόμη αναζητούμε απαντήσεις διαρκώς, αρπάζοντας νήματα από ένα παρελθόν μας που μακραίνει, από τη γνωριμία μας. Αυτό θέλει κι αυτός: Για την ακρίβεια, μάς έμαθε να θέτουμε και να αναζητούμε απαντήσεις. Δεν είναι λίγο κι αυτό. Ο δάσκαλος, «μάς ενώνει», ο «διαφωνών με τη γραμμή» μάς «ενοχλεί»; Ο χαμογελαστός φιλόσοφος, ο σταθερός επαναστάτης των ήπιων τόνων, ο κοφτερός νους στα δεκάδες βιβλία του και στις ομιλίες και στις παραδόσεις μαθημάτων, ο διεκδικητής του κοινού αταξικού μέλλοντος της Ανθρωπότητας. Προσωπικά, συνδέω απευθείας την γραμμή της ζωής που διήνυσε για 96 συναπτά έτη ο Ευτύχης Μπιτσάκης με ό,τι κατά την άποψή μου συγκροτεί την έννοια της Αγωνιστικότητας και μαζί με αυτήν της Αγάπης για τον Άνθρωπο, για τον Λαό.
Για τούτο, αξίζει να θυμόμαστε και το ανεξάντλητο χιούμορ του Ευτύχη, που πήγαζε από τη χαρακτηριστική βιοθεωρία και στάση ζωής την κρητική. Μιλά με το στόμα της Κρήτης ο ίδιος στην ιστορία των βοσκών που έχουν οντολογικές ανησυχίες (και μού τη θύμισε ο στενός εκ των Κυπρίων φίλος του, ο Άρης Γεωργίου (πρώην Δ/ντής της Παιδαγωγικής Ακαδημίας και Παιδαγ. Ινστιτούτου Κύπρου): Δυο βοσκοί σε δυο κορφές του Ψηλορείτη χαιρετιούνται. Ο ένας ρωτά από τη μια κορφή φωναχτά: «Ωρέ, σύντεκνε, τούτα όλα που είναι τριγύρω, τα πράτα [=πρόβατα], τα χωράφια, τα σπαρτά, ποιος τα ‘φτιαξε;». Η απάντηση του άλλου ακούγεται από την άλλη κορφή: «Ο Θεός, μωρέ, τα ‘φτιαξε! Ο Θεός». Ο πρώτος βοσκός θέλει όμως να μάθει την αρχή των όντων, και ξαναρωτά: «Και καλά, τον Θεό ποιος τον έφτιαξε;»
Σκέφτεται ο δεύτερος και δυνατά απαντά: «Η Θεουλίνα, ωρέ, η Θεουλίνα!» Ο πρώτος επιμένει ν’ αναζητά την αρχή-αρχή των όντων, ανικανοποίητος: «Και τη Θεουλίνα ποιος την έφτιαξε;» Η απάντηση του δεύτερου από την άλλη κορφή έρχεται «Ίντα να σου πω, ωρέ σύντεκνε; Δεν είμαι κι εκατό χρονών, να ξέρω!»
Γιώργος Μύαρης
Το κείμενο αναγνώστηκε στο «Πολιτικό Μνημόσυνο» του Ευτύχη Μπιτσάκη στις 22.10.25, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.