Ο ποδηλάτης του 1940 και το αιώνιο κυπριακό… δαιμόνιο

Υπάρχουν κάποια αποκόμματα του παλιού κυπριακού τύπου που μοιάζουν γραμμένα όχι μόνο για το παρελθόν, αλλά για να μας υπενθυμίσουν ποιοι είμαστε μέχρι σήμερα. Η «Ειδοποίησις προς τους Ποδηλάτας» του 1941 είναι ένα από αυτά. Την εποχή εκείνη το ποδήλατο δεν ήταν χόμπι, lifestyle ή τρόπος εκγύμνασης. Ήταν το βασικό μέσο μετακίνησης για χιλιάδες Κύπριους. Ένα μέσο που τους πήγαινε στη δουλειά, στο χωράφι, στο χωριό της αρραβωνιαστικιάς, στο κοινοτικό πανηγύρι. Κι όμως, ακόμη και τότε, όταν η ζωή ήταν απείρως πιο απλή και τα μέσα μεταφοράς ελάχιστα, ο Κύπριος είχε την έμφυτη τάση να «επεμβαίνει» στο μέσο που χρησιμοποιούσε έστω κι αν αυτό ήταν ένα απλό ποδήλατο.
Εδώ η Πολιτεία προσπάθησε να βάλει τάξη. Προειδοποιούσε ότι όποιος χρησιμοποιεί «φως μεγάλης εντάσεως» κινδυνεύει με ποινική δίωξη, λες και ο ποδηλάτης της εποχής είχε κρυμμένους προβολείς LED στα συρτάρια του. Το πιο παράδοξο όμως είναι πως η ίδια η Πολιτεία συνέστηνε ως «ασφαλέστερη» λύση έναν… λαμπτήρα πετρελαίου. Ναι, έναν αναμμένο λαμπτήρα πετρελαίου στερεωμένο κάπως πάνω σε ποδήλατο που κινείται σε σκοτεινούς, ανώμαλους δρόμους του 1940.
Και πραγματικά διερωτάται κανείς: τα έβαζαν τελικά οι «αθεόφοβοι»; Πώς τον στερέωναν; Με σύρματα; Με κουτιά; Με κανένα παλιό μεταλλικό σκεύος; Έκαναν δηλαδή πατέντα...πολύ πριν η λέξη γίνει συνώνυμο της κυπριακής εφευρετικότητας. Και φαντάσου τώρα το σκηνικό: ένα στραβοτίμονo, ένα γλίστρημα στο χαλίκι, ο λαμπτήρας να αναποδογυρίζει και, αντί για έναν απλό τραυματισμό, να χύνεται πετρέλαιο και να κινδυνεύεις από φωτιά ή εγκαύματα. Σήμερα, μια τέτοια «επίσημη οδηγία» θα θεωρείτο σχεδόν αδιανόητη.
Παρά ταύτα, το μικρό αυτό απόκομμα φανερώνει κάτι μεγαλύτερο: την παλιά, αθεράπευτη σχέση του Κύπριου με τον κανόνα. Η Πολιτεία προσπαθούσε να επιβάλει τάξη, συχνά με αφελείς ή επικίνδυνες συμβουλές. Και ο πολίτης, από την άλλη, διατηρούσε πάντοτε την τάση να «το κάνει μόνος του», να βελτιώνει, να διορθώνει, να παρακάμπτει. Η πατέντα ήταν ήδη τρόπος ζωής.
Αλλάζουν οι εποχές, αλλάζουν τα οχήματα, αλλάζουν οι τεχνολογίες. Αυτό που δεν αλλάζει είναι το κυπριακό μας δαιμόνιο που μετατρέπει κάθε απαγόρευση σε διαπραγμάτευση και κάθε οδηγία σε ευκαιρία για αυτοσχεδιασμό. Από τον λαμπτήρα πετρελαίου του 1940 μέχρι τα σημερινά LED, τις αυτοσχέδιες εξάτμιες και τις αλλαγές σε οχήματα που «δεν βλέπει κανείς», η Κύπρος παραμένει σταθερή σε ένα πράγμα: κάνει πάντα τα πράγματα… με τον δικό της τρόπο.
Πηγή: Εφημερίδα “ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ” 1941, Αρχείο ΓΤΠ