Οι μικροί Γκέμπελς της «εκφυλισμένης» Τέχνης

Δίπλαρος: «Όταν απειλείται η πατρίδα μου και η πίστη μου, θα με βρίσκουν απέναντί τους». Κόψε κάτι, μεγάλε!
Θα ήταν για γέλια η αντιπαράθεση ανάμεσα στον Ευθύμιο Δίπλαρο, βουλευτή και αναπληρωτή πρόεδρο του ΔΗΣΥ, και στον ζωγράφο Γιώργο Γαβριήλ, αν δεν έκρυβε κάτι πολύ επικίνδυνο. Αφορμή, όπως γνωρίζετε πια, ήταν η έκθεση με έργα του αμφιλεγόμενου καλλιτέχνη στην Πάφο, στο γνωστό «πιασάρικο» μοτίβο του. Αυτά που κάνει ο Γαβριήλ μπορούν να αρέσουν ή όχι (προσωπικά τα βρίσκω κιτς και αντιαισθητικά), όμως το θέμα δεν είναι τα έργα αλλά το δικαίωμα οποιουδήποτε να δημιουργεί, να εκθέτει και να πουλά. Από την άλλη έχουμε τη φρενίτιδα που ξεσηκώνουν οι υπερευαίσθητοι «εθνικοπατριωτικοί» κύκλοι, οι οποίοι θέλουν να απαγορεύουν, με απειλές και βία, ό,τι δεν τους αρέσει.
Αγαπημένο μοτίβο του κάθε εύθικτου, η «προσβολή» των ιερών και οσίων της θρησκείας του – επινόηση της προσβολής, για την ακρίβεια, όπως έχω γράψει επανειλημμένως. Και λέω «επινόηση» επειδή πάντα κάποιος-κάπου-κάποτε θα προσβάλλεται από κάτι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, από ένα βιβλίο, μια ταινία, έναν πίνακα – κάποιοι προσβάλλονται από την πίστη των άλλων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, εκτός από τους χαρακτηρισμούς (ωμή βλασφημία, χυδαία, εμετικά και πρόστυχα έργα, τάχα καλλιτέχνης κ.ά.), τα «επιχειρήματα» των προσβεβλημένων είναι λίγο πολύ πανομοιότυπα, όμως του Δίπλαρου είναι αστεία μέχρι δακρύων: «Όταν απειλείται η πατρίδα μου και η πίστη μου, θα με βρίσκουν απέναντί τους» είπε. Κόψε κάτι, μεγάλε! Άμα η πίστη σου κινδυνεύει από μια καρικατούρα, δεν θα είναι και τόσο ισχυρή.
Στο ίδιο μοτίβο ο αρχιεπίσκοπος, συγχαίρει «τον κυπριακό λαό [λέγε με Ευθύμιο, ΕΛΑΜ κ.λπ.] για την αντίδρασή του» επειδή «δεν μπορεί ο καθένας αν έχει κάποιο πρόβλημα να εκφράζεται έτσι χυδαία για τα ιερά και τα όσιά μας». Όμως το χυδαίο δεν είναι το ίδιο για όλους, ούτε τα ιερά και τα όσια. Σε παρόμοιο σκοπό παίζουν και τα άλλα κόμματα πλην του ΑΚΕΛ: Ανακοίνωσε ότι «στις σύγχρονες δημοκρατίες είναι σεβαστή και κατοχυρωμένη η ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως και η ελευθερία κριτικής στα έργα τέχνης». Το ΕΛΑΜ, αντιθέτως, βρήκε ευκαιρία να κατακεραυνώσει «τα φληναφήματα περί ελευθερίας της έκφρασης». Μια αποστροφή του διπλάρειου λόγου, όμως, ως απάντηση για τις απειλές στην γκαλερί και τον καλλιτέχνη, είναι ιδιαιτέρως ανατριχιαστική: «Κανείς καλλιτέχνης δεν χρειάζεται φρούρηση της Αστυνομίας. Μόνο οι βλάσφημοι κακοτέχνες». Αν αυτό δεν είναι προτροπή σε βία, τι είναι; Αστυνομία της Τέχνης και του Καλού Γούστου; Υπεράσπιση της… πατρίδας;
Να σας πω τι ακριβώς είναι: Αναβίωση του όρου «Εκφυλισμένη Τέχνη» (Entartete Kunst στα γερμανικά, Degenerate Art στα αγγλικά), που χρησιμοποίησαν οι Ναζί για να στιγματίσουν ως αντιγερμανική και υπονομευτική της άριας φυλής κάθε μορφή μοντέρνας τέχνης που δεν ταίριαζε με την ιδεολογία τους (εξπρεσιονισμό, νταντά, κυβισμό, έργα εβραίων). Το 1937 συγκέντρωσαν 600 περίπου έργα καλλιτεχνών όπως ο Κλέε, ο Καντίνσκι κ.ά., στη μεγάλη έκθεση «Entartete Kunst» στο Μόναχο, για να χλευάσουν και να γελοιοποιήσουν τους δημιουργούς – μέχρι που κρέμασαν στραβά πίνακες στους τοίχους. Μετά την έκθεση τα έργα αυτά, μαζί με άλλα 16.000 που δήμευσαν από μουσεία, καταστράφηκαν, πωλήθηκαν, κάηκαν ή μοιράστηκαν σε αξιωματικούς (βρόμικη η τέχνη, όμως τα λεφτά ωραία και καθαρά). Οι Ναζί, με πρωτεργάτη τον Γκέμπελς, προωθούσαν την «αγνή» γερμανική τέχνη, με θέματα όπως η οικογένεια, ο ηρωισμός, η αγνότητα…
Αυτά είναι τα πρότυπα του ΕΛΑΜ και των λοιπών ψευτοπατριωτών. Οι σημερινοί μικροί Γκέμπελς χαίρονται με κάποιους σαν τον Γαβριήλ, ο οποίος γνωρίζει καλά πως τα έργα του θα προκαλέσουν σάλο, τον οποίο εικάζω πως θεωρεί «δημοσιότητα». Δικαίωμά του, φυσικά – άλλωστε, τέχνη που δεν προκαλεί είναι αδιάφορη. Μόνο που (πάντα κατά την προσωπική μου γνώμη) δεν του αξίζει αυτή η δημοσιότητα. Ακόμα χειρότερα, μας υποχρεώνει να τον υπερασπιστούμε (αν και όχι αυτόν ακριβώς, αλλά το δικαίωμά του στην ανοησία), κινδυνεύοντας να θεωρηθεί πως εκτιμούμε τα έργα του. Ο αξέχαστος Λεωνίδας Χρηστάκης, καλλιτέχνης και αναρχικός ώς το κόκκαλο μια ζωή, αν και πάντα απένταρος, αγόρασε μια φορά όσους πίνακες μπόρεσε από τα κορνιζάδικα, ανέβηκε σ’ ένα κασόνι στην πλατεία (μία είναι η πλατεία) και τους έσκιζε φωνάζοντας: «Το περιεχόμενο της Τέχνης είναι για τα σκουπίδια!».
Φυσικά δεν είναι όλη η Τέχνη για τα σκουπίδια, όμως καλό θα είναι να έχουν κατά νου όλοι όσοι την υπηρετούν ότι το καβάλημα καλαμιού πρώτα απ’ όλα βλάπτει τον… καβαλάρη – ύστερα τους υπόλοιπους. Ας ηρεμήσουμε λίγο, κυρίως οι μυγιάγγιχτοι με τα ιερά και τα όσια. Στο κάτω-κάτω, δεν χρειάζεται να συμφωνούμε όλοι μεταξύ μας. Καθένας έχει δικαίωμα στη διαφωνία, μπορεί να πιστεύει ή όχι. Όσοι παίζουν τους προσβεβλημένους, όμως, να ξέρουν πως οι απαγορεύσεις οδηγούν την κοινωνία στον ναζισμό και την αυθαιρεσία. Αν κάτι είναι όντως αισχρό και χυδαίο, αλλά και ποινικά ελεγχόμενο, αυτό είναι η υποκίνηση βίαιων πράξεων από υψηλόβαθμους πολιτικούς.
* Στη φωτογραφία διακρίνεται ο Γκέμπελς στα εγκαίνια της έκθεσης «Entartete Kunst», την οποία διοργάνωσε ο ίδιος στο Μόναχο το 1937.
Minority Report, ΕΛΕΥΘΕΡΑ 21.12.2025