Οι επιστήμονες λένε ότι η Ισπανία και η Πορτογαλία αλλάζουν σιγά σιγά - και κανείς δεν μπορεί να το νιώσει

Ακούγεται αντιφατικό, ίσως και λίγο ανησυχητικό, αλλά σύμφωνα με τους γεωλόγους, η Ισπανία και η Πορτογαλία δεν παραμένουν τόσο ακίνητες όσο νομίζουμε. Στην πραγματικότητα, νέα έρευνα υποδηλώνει ότι η Ιβηρική Χερσόνησος περιστρέφεται αργά γύρω από τον εαυτό της, σφηνωμένη ανάμεσα σε δύο τεράστιες γεωλογικές δυνάμεις που δεν σταματούν ποτέ να πιέζουν.
Μιλάμε για κινήσεις τόσο αργές που κανείς δεν θα τις αισθανθεί ποτέ. Καμία πόλη δεν περιστρέφεται, κανένας ορίζοντας δεν μετατοπίζεται. Όμως, αν μετρηθούν σε χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια, αυτές οι κινήσεις είναι πραγματικές – και βοηθούν να εξηγηθεί γιατί οι σεισμοί στην Ισπανία και την Πορτογαλία συχνά μοιάζουν να εμφανίζονται από το πουθενά.
Παγιδευμένη ανάμεσα στην Αφρική και την Ευρώπη
Η ιστορία ξεκινά βαθιά κάτω από τα πόδια μας. Όπως όλες οι ήπειροι, η Ισπανία και η Πορτογαλία βρίσκονται πάνω σε μια τεκτονική πλάκα, που επιπλέει πολύ αργά πάνω σε ένα πιο μαλακό στρώμα του μανδύα της Γης. Αυτές οι πλάκες κινούνται συνεχώς, συνήθως ακολουθώντας σχετικά προβλέψιμες κατευθύνσεις.
Η Αφρική και η Ευρασία, ωστόσο, κινούνται η μία προς την άλλη, κλείνοντας το κενό κατά τέσσερα έως έξι χιλιοστά κάθε χρόνο. Σε πολλά μέρη του κόσμου, μια τέτοια κίνηση δημιουργεί σαφείς ζώνες ρηγμάτων ή καταβύθισης, όπου η μία πλάκα βυθίζεται κάτω από την άλλη.
Η νότια Ιβηρική χερσόνησος, όμως, δεν ακολουθεί αυτούς τους κανόνες.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Gondwana Research, το όριο μεταξύ της αφρικανικής και της ευρασιατικής πλάκας στη δυτική Μεσόγειο είναι θολό και πολύπλοκο, όχι καθαρά ορισμένο. Αντί η πίεση να εκτονώνεται κατά μήκος ενός μεγάλου ρήγματος, διαχέεται σε μια ευρεία περιοχή — που περιλαμβάνει και την ίδια την Ισπανία και την Πορτογαλία.
Το αποτέλεσμα; Αντί να μετατοπίζεται απλώς προς τον βορρά μαζί με την υπόλοιπη Ευρώπη, το ιβηρικό μπλοκ στρίβει, περιστρέφεται αργά δεξιόστροφα, σαν γρανάζι παγιδευμένο ανάμεσα σε δύο κινούμενα εξαρτήματα.
Γιβραλτάρ: εκεί όπου τα πράγματα περιπλέκονται
Μια περιοχή παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο σε αυτή την κίνηση: ο τομέας του Αλμποράν, που εκτείνεται ανάμεσα στη νότια Ισπανία και το βόρειο Μαρόκο. Παγιδευμένη ανάμεσα στις δύο πλάκες, αυτή η ζώνη ωθείται προς τα δυτικά, προσθέτοντας μια πλευρική δύναμη στην πίεση που ήδη συσσωρεύεται από τον νότο.
Αυτή η κίνηση συνέβαλε στη διαμόρφωση του Τόξου του Γιβραλτάρ, της καμπύλης ορεινής ζώνης που συνδέει τις Βετικές οροσειρές της νότιας Ισπανίας με τα όρη Ριφ του Μαρόκου. Είναι επίσης ένας από τους λόγους που η γεωλογία γύρω από το Στενό του Γιβραλτάρ είναι τόσο δύσκολη στην ερμηνεία.
Επειδή αυτή η πλευρική κίνηση δεν είναι ομοιόμορφη, ο γήινος φλοιός αντιδρά διαφορετικά ανάλογα με την τοποθεσία. Σε ορισμένα σημεία, η αφρικανική πλάκα ωθείται απευθείας πάνω στην ευρασιατική, συμπιέζοντας τον φλοιό. Σε άλλα, μέρος αυτής της ενέργειας διαφεύγει πλευρικά, επιτρέποντας στο έδαφος να ολισθαίνει αντί να συγκρούεται μετωπικά.
Νοτιοδυτικά του Στενού του Γιβραλτάρ, η πίεση είναι πιο μετωπική. Εκεί, η Αφρική λειτουργεί σαν ένα γιγαντιαίο έμβολο, σπρώχνοντας την Ιβηρική Χερσόνησο με τρόπο που την αναγκάζει να περιστρέφεται.
Αυτή η ανεπαίσθητη αλλά επίμονη κίνηση έχει ανιχνευθεί μέσω σεισμικών καταγραφών και δορυφορικών μετρήσεων GPS, ικανών να καταγράφουν μετατοπίσεις μόλις λίγων χιλιοστών τον χρόνο.
Γιατί αυτό έχει σημασία για τους σεισμούς
Όλα αυτά μπορεί να ακούγονται αφηρημένα, όμως έχουν πολύ πραγματικές συνέπειες. Η Ισπανία και η Πορτογαλία βιώνουν σεισμούς με αξιοσημείωτη συχνότητα, και πολλοί από αυτούς δεν ευθυγραμμίζονται καθαρά με ορατές γραμμές ρηγμάτων.
Ο γεωλόγος Asier Madarieta επισημαίνει ότι υπάρχουν πολλές περιοχές στην Ιβηρία όπου η παραμόρφωση και η σεισμική δραστηριότητα είναι σαφώς παρούσες, ενώ οι υπεύθυνες τεκτονικές δομές παραμένουν κρυμμένες στο υπέδαφος.
Η κατανόηση ότι ολόκληρη η χερσόνησος περιστρέφεται αργά δίνει στους επιστήμονες έναν νέο τρόπο «ανάγνωσης» του τοπίου. Δεν σημαίνει ότι οι σεισμοί μπορούν ξαφνικά να προβλεφθούν, αλλά βοηθά στον εντοπισμό των περιοχών όπου συσσωρεύεται τάση και των δομών που μπορεί να είναι ενεργές, ακόμη κι αν δεν είναι εμφανείς στην επιφάνεια.
Με λίγα λόγια, η Ισπανία και η Πορτογαλία δεν γίνονται πιο επικίνδυνες από τη μια μέρα στην άλλη. Αποκαλύπτουν όμως ότι η γεωλογική τους ιστορία είναι πολύ πιο δυναμική απ’ όσο φαίνεται.
Το έδαφος κάτω από τα πόδια μας μπορεί να μοιάζει συμπαγές και ακίνητο, αλλά σε πλανητική κλίμακα, η Ιβηρική Χερσόνησος στρέφεται σιωπηλά – αναδιαμορφωμένη από δυνάμεις που δρούσαν πολύ πριν εμφανιστούν οι άνθρωποι και που θα συνεχίσουν να δρουν πολύ μετά.
Πηγή: iefimerida.gr