«Οι εγκληματίες έχουν την πίστη πως δεν θα συλληφθούν και αυτό είναι ανησυχητικό»

-«Η πρόληψη επιτυγχάνει και οι δράστες αποτρέπονται, όχι από την αύξηση των επιβαλλόμενων ποινών από τα Δικαστήρια, αλλά από την αύξηση της πιθανότητας σύλληψής τους, και άρα από την αποτελεσματικότητα των Διωκτικών Αρχών»
-«Η δε προσπάθεια άντλησης πληροφοριών στην Κύπρο, όπου η κοινωνία είναι μικρή, αποδεικνύεται πως δεν είναι εφικτή, λόγω των κινδύνων και του φόβου αντιποίνων»
Συνέντευξη στον Κώστα Κωνσταντίνου
Τη δική του ανάλυση παραθέτει σε συνέντευξη στην εφημερίδα «Χ» ο νομικός και ποινικολόγος Ηλίας Στεφάνου ως προς το οργανωμένο έγκλημα με φόντο την πρόσφατη δολοφονία του επιχειρηματία Σταύρου Δημοσθένους και την απόπειρα φόνου που προηγήθηκε σε ξενοδοχείο της Λεμεσού. Εξηγεί το τι αλλάζει στον τρόπο δράσης των εγκληματικών στοιχείων και τονίζει ότι ο τρόπος που ενεργούν είναι σαν να φανερώνει το ότι πιστεύουν πως δεν θα συλληφθούν από την Αστυνομία. Τονίζει την ανάγκη λήψης μέτρων υπό την προϋπόθεση της θωράκισης των δικαιωμάτων του πολίτη.
Της πρόσφατης δολοφονικής επίθεσης στη Λεμεσό στις 17 Οκτωβρίου προηγήθηκε και μια απόπειρα στις 29 Σεπτεμβρίου. Πόσο ανησυχητική είναι η συχνότητα και ο τρόπος εκτέλεσης, ως προς την ώρα και το σημείο, τέτοιας εμβέλειας εγκληματικών ενεργειών;
Είναι αλήθεια πως δολοφονικές πράξεις και απόπειρες δολοφονίες τελούνταν στη Δημοκρατία ανέκαθεν, ενδεχομένως και σε μεγαλύτερη συχνότητα. Εκείνο που παρατηρείται τελευταίως, και αναφέρομαι στα τελευταία χρόνια με εκκίνηση τον πενταπλό φόνο στην Αγία Νάπα, το 2012, είναι πως οι δράστες δεν υπολογίζουν τυχόν αθώους πολίτες που βρίσκονται στο χώρο της δολοφονίας και ενδεχόμενα να θυματοποιηθούν. Στις περιπτώσεις δολοφονιών και αποπειρών δολοφονίας, που εντάσσονται στο λεγόμενο «ξεκαθάρισμα λογαριασμού», παρατηρείται τα τελευταία χρόνια μια πιο δομημένη προετοιμασία και οργάνωση, τόσο της τέλεσης, όσο και της διαφυγής των δραστών. Ο δε τρόπος που ενεργούν προδίδει πως έχουν πίστη πως δεν θα συλληφθούν από την Αστυνομία. Και αυτό είναι ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο. Συνιστά ακόμη μια απόδειξη της έλλειψης εμπιστοσύνης των πολιτών στις συντεταγμένες Αρχές δίωξης και πάταξης του εγκλήματος. Έχει επιστημονικά καταδειχθεί πως η πρόληψη επιτυγχάνει και οι δράστες αποτρέπονται, όχι από την αύξηση των επιβαλλόμενων ποινών από τα Δικαστήρια, αλλά από την αύξηση της πιθανότητας σύλληψής τους και άρα από την αποτελεσματικότητα των Διωκτικών Αρχών.
Πρόσφατα, ο Υπουργός Δικαιοσύνης δήλωσε μετά την κλειστή συνεδρία της Επιτροπής Νομικών ότι «το οργανωμένο έγκλημα υπήρχε, υπάρχει και θα εξακολουθήσει να υπάρχει» και ότι «δεν πρόκειται να παταχθεί ποτέ το οργανωμένο έγκλημα». Θεωρείτε ότι μετά από δύο σοβαρές εγκληματικές ενέργειες στην ίδια πόλη, σε λιγότερο από ένα μήνα, αυτή ήταν η δέουσα υπουργική τοποθέτηση;
Είναι ένα ζήτημα κατά πόσον όντως το έγκλημα υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει σε κάθε οργανωμένη κοινωνία, για σειρά οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών παραγόντων, και άλλο κατά πόσον αυτή συνιστά μια ορθή πολιτική δήλωση, η οποία αποπνέει εμπιστοσύνη και διασφαλίζει την εμπιστοσύνη των πολιτών στις Αρχές πάταξης του εγκλήματος. Άρα το ζήτημα δεν είναι νομικό, αλλά πολιτικό.
Καταγράφεται μια συζήτηση τις τελευταίες μέρες ως προς το κατά πόσον πρέπει να τοποθετηθούν κάμερες σε δρόμους και αυτοκινητόδρομους για πάταξη του εγκλήματος, ενώ προωθείται και το νομοσχέδιο για παρακολουθήσεις τηλεφωνικών συνδιαλέξεων. Καλώς δρομολογούνται αυτά τα «εργαλεία» ή μήπως η Αστυνομία έχει κι άλλα στη διάθεσή της που πρέπει να αξιοποιήσει πιο στοχευμένα;
Το νομοσχέδιο για την παρακολούθηση των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων, το οποίο άπτεται των συνταγματικά προστατευόμενων δικαιωμάτων στην ιδιωτική ζωή και επικοινωνία θα πρέπει να συζητηθεί επαρκώς με όλους τους αρμόδιους φορείς. Και αυτούς που λειτουργούν με σκοπό την πάταξη του εγκλήματος, όπως την Αστυνομία και τη Νομική Υπηρεσία, αλλά και αυτούς που λειτουργούν με σκοπό την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως ο Δικηγορικός Σύλλογος και μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί. Επειδή ακριβώς η μαρτυρία από τέτοια παρακολούθηση είναι πολύ σημαντική για σκοπούς απόδειξης σοβαρών εγκλημάτων, ιδίως αυτών του οργανωμένου εγκλήματος, είναι αναγκαίο για σκοπούς δημόσιας τάξης να βρεθεί η χρυσή τομή, ώστε από τη μια να επιτρέπεται αυτή η παρακολούθηση, αλλά αφού διασφαλιστούν τα δικαιώματα των πολιτών και των υπόπτων. Είναι εκ των ων ουκ άνευ η θεσμοθέτηση αυστηρών ασφαλιστικών δικλίδων για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών.
Πρώην αρχηγοί της Αστυνομίας θεωρούν σημαντικό το κομμάτι της άντλησης πληροφοριών για αποτροπή τέτοιων ενεργειών. Εσείς εντοπίζετε προβλήματα στη συγκεκριμένη πτυχή της δραστηριότητας της Αστυνομίας;
Είναι πολύ ορθή η τοποθέτηση πως η ύπαρξη διόδων λήψης πληροφοριών, είτε από πληροφοριοδότες, είτε από νόμιμα συστήματα παρακολούθησης, είναι καίρια στην πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος. Τέτοια συστήματα παρακολούθησης σήμερα δεν λειτουργούν νόμιμα. Προς νομιμοποίηση της χρήσης και λειτουργίας τέτοιων συστημάτων από την Αστυνομία, όπως λειτουργούν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, υπήρξε το 2010 τροποποίηση του Συντάγματος. Το 2015 και το 2020 τροποποιήθηκε η σχετική νομοθεσία, αλλά μέχρι σήμερα δεν λειτουργούν τέτοια συστήματα. Η δε προσπάθεια άντλησης πληροφοριών στην Κύπρο, όπου η κοινωνία είναι μικρή, αποδεικνύεται πως δεν είναι εφικτή, λόγω των κινδύνων και του φόβου αντιποίνων.
Υπάρχει ευρύτερα η αίσθηση ότι το οργανωμένο έγκλημα εξελίσσεται και προσαρμόζεται στις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες. Θεωρείτε ότι έχουν αλλάξει και οι γενεσιουργές του αιτίες;
Αν αναφέρεστε στις αιτίες τέλεσης ποινικών αδικημάτων, αυτές όντως μπορούν να αλλάζουν μέσα στους αιώνες και ανά πολιτεία. Όμως, αν το ερώτημα αφορά τη γενεσιουργό αιτία του οργανωμένου εγκλήματος, διαχρονικά και σε κάθε κοινωνία, η αιτία ήταν το οικονομικό κέρδος. Γι’ αυτό και η πάταξη του οργανωμένου εγκλήματος περνά μέσα από τον περιορισμό και δήμευση των εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Πολλές φορές το έγκλημα αναγκάζει πολίτες να κλειστούν στον εαυτό τους αντί να δώσουν πληροφορίες. Υπάρχει κατ’ εσάς θέμα περαιτέρω «θωράκισης» όσων θέλουν να μαρτυρήσουν ή και περαιτέρω «άνοιγμα» της Αστυνομίας, ώστε να φτάσουν πιο κοντά στους πολίτες σε τοπικό επίπεδο, αξιοποιώντας θεσμούς όπως π.χ. η Αστυνομία της Γειτονιάς;
Πρέπει να υπάρχει ένα συντεταγμένο πρόγραμμα λήψης πληροφοριών και διασφάλισης της πηγής των πληροφοριών. Είναι δε αναγκαίο όπως ο περί προστασίας μαρτύρων νόμος καλύπτει ευρύτερα πρόσωπα που παρέχουν τέτοιες πληροφορίες.
Θα πρέπει, επίσης, να εξεταστεί η σύσταση ειδικής ομάδας, η οποία να είναι επιφορτισμένη με την προστασία, όχι μόνο των μαρτύρων, εισαγγελέων και δικαστών, αλλά και των δεσμοφυλάκων που καθημερινά καλούνται να επιβάλουν το νόμο σε καταδικασθέντες που με τις διασυνδέσεις τους με πρόσωπα εκτός φυλακών έχουν τη δυνατότητα να καταστρέψουν περιουσίες και να προκαλέσουν σωματικές βλάβες σε λειτουργούς επιβολής του νόμου.