Νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης για καταχρηστικές δικαστικές διαδικασίες - Θα το σκέφτονται διπλά για αβάσιμες αγωγές

Ασπίδα προστασίας σε πολίτες και επαγγελματίες που διώκονται με αβάσιμες αγωγές ή καταχρηστικές δικαστικές διαδικασίες παρέχει νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης που κατατέθηκε στη Βουλή και αναμένεται να συζητηθεί με την επανέναρξη των εργασιών του Σώματος τον επόμενο χρόνο. Το νομοσχέδιο, με τίτλο Περί της Προστασίας των Προσώπων που προβαίνουν σε Ενέργειες Συμμετοχής του κοινού από προδήλως Αβάσιμες Αγωγές ή Καταχρηστικές Δικαστικές Διαδικασίες Νόμου του 2025, ενσωματώνει την Οδηγία 2024/1069/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το οποίο σας επισυνάπτω. Μάλιστα η εν λόγω Οδηγία δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 11 Απριλίου 2024 και πρέπει να ενσωματωθεί στην εσωτερική έννομη τάξη μέχρι τις 7 Μαΐου 2026.
Όπως αναφέρεται στην εισηγητική έκθεση που συνοδεύει το κείμενο του νομοσχεδίου, σκοπός του είναι η παροχή δικονομικών εγγυήσεων που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση προδήλως αβάσιμων ή καταχρηστικών δικαστικών διαδικασιών σε αστικές υποθέσεις, περιλαμβανομένων των υποθέσεων με διασυνοριακές επιπτώσεις. Οι διαδικασίες αυτές στρέφονται τόσο κατά φυσικών όσων και κατά νομικών προσώπων λόγω της συμμετοχής τους σε δραστηριότητες δημοσίου ενδιαφέροντος, με ιδιαίτερη έμφαση στις υποθέσεις που αφορούν δημοσιογράφους και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επισημαίνεται ότι ενώ η Οδηγία αναφέρεται μόνο σε διασυνοριακές υποθέσεις, το νομοσχέδιο προνοεί την εφαρμογή του και σε εγχώριες.
Ειδικότερα το νομοσχέδιο αποτελείται από έξι διακριτά κεφάλαια και προνοεί, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
• Δυνατότητα λήψης δικονομικών μέτρων, όπως η παροχή χρηματικής εγγύησης, η πρόωρη απόρριψη προδήλως αβάσιμων αγωγών και η νομική προστασία ενάντια σε καταχρηστικές δικαστικές διαδικασίες.
• Ταχεία εξέταση των αιτήσεων για πρόωρη απόρριψη προδήλως αβάσιμων αγωγών, λαμβάνοντας υπόψη τις περιστάσεις της υπόθεσης καθώς και το δικαίωμα αποτελεσματικής θεραπείας και αμερόληπτου δικαστηρίου.
• Δυνατότητα του εναγόμενου να υποβάλει αίτημα για μέσα έννομης προστασίας, παρά τις οποιεσδήποτε μεταγενέστερες τροποποιήσεις των δικογράφων.
• Δυνατότητα του δικαστηρίου να διατάξει τον ενάγοντα να καταθέσει ως εγγύηση χρηματικό ποσό για τα εκτιμώμενα δικαστικά έξοδα, στα οποία υποβλήθηκε ο εναγόμενος, εάν διαπιστώσει ότι υπάρχουν ενδείξεις κατάχρησης της δικαστικής διαδικασίας.
• Δυνατότητα του δικαστηρίου να απορρίπτει, αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν αίτησης, αγωγές προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού ως προδήλως αβάσιμες σε πρώιμο στάδιο της δικαστικής διαδικασίας.
• Εισαγωγή ειδικού κανόνα για το βάρος απόδειξης, με τον ενάγοντα να αποδεικνύει ότι η αγωγή του δεν είναι προδήλως αβάσιμη, και προβλέπεται ότι οι αποφάσεις για πρόωρη απόρριψη υπόκεινται σε έφεση.
• Δυνατότητα του δικαστηρίου, αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν αιτήματος, να διατάξει τον ενάγοντα να καταβάλει τα δικαστικά έξοδα στον εναγόμενο, στην περίπτωση που έχει κινήσει καταχρηστική δικαστική διαδικασία.
• Δυνατότητα του δικαστηρίου να επιβάλλει άλλα, εξίσου αποτελεσματικά, μέτρα, όπως την καταβολή αποζημίωσης από τον ενάγοντα, εφόσον αυτή περιλαμβάνεται στην ανταπαίτηση του εναγομένου.
• Καθορισμό του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως ως αρμόδιου για παροχή σχετικής πληροφόρησης, ιδίως μέσω διαδικτύου, σε οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο για υπόθεση που εμπίπτει σε πεδίο εφαρμογής του Νόμου.