Νίκος Μούδουρος στη «Χ»: Μήνυμα αυτονομίας και αμφισβήτησης της ηγεμονικής παρουσίας της Τουρκίας

Συνέντευξη στον Μιχάλη Μιχαήλ
Το αποτέλεσμα των «εκλογών» στα κατεχόμενα σηματοδοτεί μια απρόσμενη πολιτική ανατροπή με βαθύ συμβολισμό, τονίζει στη «Χαραυγή» ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Νίκος Μούδουρος.
Επισημαίνει ότι παρά την οικονομική και πολιτική εξάρτηση από την Άγκυρα, η τ/κ κοινωνία έστειλε μήνυμα αυτονομίας και αμφισβήτησης της ηγεμονικής παρουσίας της Τουρκίας. Η επικράτηση του Ερχιουρμάν ανέδειξε τις αντιστάσεις ενός μέρους της κοινωνίας που διεκδικεί περισσότερη πολιτική ανεξαρτησία, διαφάνεια και σεβασμό στις τοπικές αξίες. Ταυτόχρονα, η εκλογική συμπεριφορά αποκάλυψε την πολυπλοκότητα του εκλογικού σώματος, σπάζοντας στερεότυπα για Τουρκοκύπριους και εποίκους.
Τι σημαίνει το αποτέλεσμα της περασμένης Κυριακής για τους Τ/κύπριους και τους Ε/κύπριους;
Το αποτέλεσμα των εκλογών, αλλά και οι συνθήκες μέσα στις οποίες προέκυψε, σημαίνει ότι ακόμα και σε ένα χώρο πλήρως οικονομικά και πολιτικά εξαρτημένο από την Τουρκία, επιβιώνουν οι δυνάμεις που διεκδικούν αυτονομία. Συνεπώς, αυτό επιβεβαιώνει ότι εντός αποικιοκρατικών ή νέο-αποικιοκρατικών σχέσεων εξουσίας, το «αδύνατο» μέρος έχει κάποια περιθώρια να δημιουργήσει ρήξεις. Οι Τουρκοκύπριοι έχουν δημιουργήσει ρήξεις στο ηγεμονικό πλαίσιο των κατεχομένων και, υπό αυτή την έννοια, δημιούργησαν κάποιες νέες δυναμικές στην υπόθεση της αναζωογόνησης του διαλόγου στο Κυπριακό. Αλλά την ίδια στιγμή κατέγραψαν με ιδιαίτερα εκκωφαντικό τρόπο τι απορρίπτουν από τις ιεραρχικές σχέσεις με την Άγκυρα και από τους τρόπους με τους οποίους η ίδια η τουρκοκυπριακή ελίτ διαχειρίζεται το πολιτικό σύστημα των κατεχομένων τα τελευταία χρόνια.
Για τον κόσμο που πήγε στις κάλπες, το Κυπριακό έπαιξε ρόλο στην εκλογή ή δεν ήταν στις προτεραιότητες;
Το Κυπριακό πάντα βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη της τουρκοκυπριακής κοινότητας, επειδή αποτελεί ζήτημα που επηρεάζει την καθημερινή της ζωή. Σε συνθήκες απουσίας συνομιλιών, αλλά και μιας ευρύτερης απαισιοδοξίας για την τελική λύση, το Κυπριακό δεν ήταν το επίκεντρο της εκλογικής περιόδου. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έπαιξε κανένα ρόλο. Οι ψηφοφόροι συμμετείχαν στην εκλογική διαδικασία επειδή πολλοί παράγοντες τους επηρέασαν και τους απασχόλησαν τα τελευταία χρόνια. Από τα ζητήματα των σκανδάλων, της κακοδιαχείρισης και της κομματοκρατίας στη λεγόμενη κυβέρνηση, μέχρι και τους τρόπους με τους οποίους η Άγκυρα παρεμβαίνει στην καθημερινή ζωή και τις αξίες των Τουρκοκυπρίων, όλα ήταν ζητήματα που κινητοποίησαν μεγάλα τμήματα της κοινωνίας προς την στήριξη Ερχιουρμάν. Την ίδια όμως στιγμή είναι γεγονός ότι όλα τα προαναφερθέντα αδιέξοδα ούτως ή άλλως σχετίζονται με το Κυπριακό. Επομένως το τελικό αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, σχετίζεται και με το πώς διεκδικούν οι Τουρκοκύπριοι το μέλλον τους σε ολόκληρη την Κύπρο.
Υπάρχει μια σύγχυση αναφορικά με τις θέσεις Ερχιουρμάν στο Κυπριακό. Υποστηρίζει λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας στη βάση των αποφάσεων και των ψηφισμάτων του ΟΗΕ ή υποστηρίζει έμμεσα τη λύση δύο κρατών;
Ο νέος Τουρκοκύπριος ηγέτης ήταν ιδιαίτερα ξεκάθαρος στο τι διεκδικεί ως λύση του κυπριακού προβλήματος, παρόλο που είναι γεγονός ότι απέφυγε για μεγάλα χρονικά διαστήματα να χρησιμοποιήσει τη λέξη «ομοσπονδία» λόγω των έντονων πιέσεων από πλευράς Άγκυρας και Τατάρ. Όμως υπογράμμισε ότι θα διεκδικήσει τη λύση που προκύπτει από τις παραμέτρους του ΟΗΕ. Συγκεκριμενοποίησε μάλιστα ότι οι αρμοδιότητες της κεντρικής κυβέρνησης θα πρέπει να περιλάβουν τα ζητήματα της ασφάλειας, της ενέργειας, των υδρογονανθράκων, του καθορισμού αποκλειστικών οικονομικών ζωνών, των εμπορικών δρόμων και της ιθαγένειας. Επέμενε ότι η δική του αντίληψη είναι προς μια χαλαρή ομοσπονδία, ενώ την ίδια στιγμή έθεσε και τη γνωστή προϋπόθεση που υιοθέτησε το τελευταίο διάστημα το Ρεπουμπλικανικό κόμμα ότι σε περίπτωση κατάρρευσης των συνομιλιών με ευθύνη της ελληνοκυπριακής πλευράς, οι Τουρκοκύπριοι δεν θα πρέπει να επιστρέψουν στο στάτους κβο. Στο σημείο αυτό υπογράμμισε ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα διεκδικήσει όλα όσα κατέγραψε η έκθεση του Γ.Γ. του ΟΗΕ για την τουρκοκυπριακή κοινότητα μετά τα δημοψηφίσματα του 2004, παραπέμποντας βασικά στα θέματα της άρσης της απομόνωσης. Συνεπώς, έστω και αν υπάρχουν διαφωνίες ή διαφοροποιήσεις σε ζητήματα του μοντέλου λύσης, είναι αλήθεια ότι ο Ερχιουρμάν εκπροσωπεί την ομοσπονδιακή αντίληψη εντός της τουρκοκυπριακής κοινότητας και διαφοροποιείται έντονα από την τουρκοκυπριακή δεξιά σε αυτό το θέμα.
Πόση ευχέρεια κινήσεων μπορεί να έχει ένας Τ/κύπριος ηγέτης και πόσο μπορεί να επηρεάσει τα ζητήματα της λύσης, δεδομένου ότι η Τουρκία είναι αυτή που θα αποφασίσει το τελικό αποτέλεσμα των όποιων διαπραγματεύσεων;
Η όποια ευχέρεια κινήσεων δεν είναι δεδομένη, αλλά είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών διαδικασιών και αντιπαραθέσεων. Αυτή τη στιγμή, το δεδομένο είναι ότι ο Ερντογάν έχει ηττηθεί εκλογικά στα κατεχόμενα, ενώ ο νέος Τ/κύπριος ηγέτης θα αναγκαστεί να πολιτευτεί σε λεπτές ισορροπίες, με δεδομένες τις διαφορετικές του θέσεις από την κυβέρνηση της Τουρκίας. Άρα το τελικό αποτέλεσμα αυτού του διαλόγου είναι ανοιχτό, με πολλά ερωτηματικά που δεν μπορούν να απαντηθούν στο παρόν στάδιο. Από τη μια, υπάρχει ένας Τ/κύπριος ηγέτης με ξεκάθαρη λαϊκή νομιμοποίηση, και από την άλλη, ένα καθεστώς αυταρχικών προσανατολισμών στην Άγκυρα που διατηρεί διαφορετικές πολιτικές θέσεις στο Κυπριακό. Θα ήταν αδύνατο για έναν Τ/κύπριο ηγέτη να ανατρέψει μόνος του την πολιτική της Τουρκίας. Συνεπώς, σε αυτό το δίλημμα εισέρχονται και οι υπόλοιποι παράγοντες που επηρεάζουν το Κυπριακό. Για παράδειγμα, η ρευστότητα της κατάστασης στην περιφέρεια, τα δεδομένα που δημιουργεί η επιθετικότητα του Ισραήλ, αλλά και οι προθέσεις του Προέδρου Χριστοδουλίδη, ιδιαίτερα στο κατά πόσο μπορεί και θέλει να προχωρήσει σε μορφές συνεργασίας με τις νέες δυναμικές που εμφανίστηκαν στα κατεχόμενα.
Έχουμε κάποια δεδομένα αναφορικά με το ποσοστό Τ/κύπριων και εποίκων που ψήφισαν;
Τα δεδομένα που υπάρχουν είναι προς το παρόν ανεπιβεβαίωτα. Μπορούν να επιβεβαιωθούν μόνο εφόσον υπάρξει νέα απογραφή πληθυσμού στα κατεχόμενα. Υπολογισμοί καταγράφουν μια πλειοψηφία γηγενών στο εκλογικό σώμα που φτάνει περίπου στην ισορροπία 60%-40%. Επομένως, υπάρχει κίνδυνος ανατροπής εις βάρος των Τουρκοκυπρίων στο εκλογικό σώμα, εάν συνεχιστεί η παρούσα πολιτική παραχώρησης υπηκοοτήτων.
Τον Ερχιουρμάν τον ψήφισαν και έποικοι, και πολλοί διερωτώνται πώς μπορεί να γίνει αυτό. Οφείλεται στη λανθασμένη οπτική ότι όλοι οι Τ/κύπριοι και όλοι οι έποικοι είναι το ίδιο;
Η εκλογική ενίσχυση του Ερχιουρμάν σε περιοχές με υψηλή συγκέντρωση εποίκων προκαλεί ερωτήματα, κυρίως λόγω μιας συχνά απλουστευτικής και μονοδιάστατης θεώρησης. Υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι οι Τουρκοκύπριοι αποτελούν ένα ομοιογενές σύνολο και ότι όλοι οι έποικοι είναι απαραιτήτως ενσωματωμένοι σε ένα συγκεκριμένο ιδεολογικό και πολιτικό πλαίσιο, πλήρως ευθυγραμμισμένο με τις επιλογές της Άγκυρας και εντελώς αντίθετο από το τουρκοκυπριακό πλαίσιο. Στην πραγματικότητα, η ψήφος υπέρ του Ερχιουρμάν από τμήματα του συγκεκριμένου πληθυσμού επιβεβαιώνει ακριβώς το αντίθετο.
Παρόλο που ο Ερσίν Τατάρ διατήρησε την πλειοψηφία σε παραδοσιακά προπύργια των εποίκων, η αύξηση των ποσοστών του Ερχιουρμάν σε αυτές τις περιοχές ήταν εντυπωσιακή. Το γεγονός αυτό δεν συνιστά εξαίρεση, αλλά αποτέλεσμα μιας πιο σύνθετης πραγματικότητας: οι έποικοι δεν αποτελούν ενιαίο μπλοκ. Αντίθετα, έχουν ταξικές, κοινωνικές και γενεαλογικές διαφοροποιήσεις. Οι νεότερες γενιές, που έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει στην Κύπρο, έχουν βιώματα και πολιτισμικές εμπειρίες διαφορετικές από τις προηγούμενες. Υπάρχουν επίσης τμήματα αυτής της κοινωνικής ομάδας που εκφράζουν αντίδραση απέναντι στο καθεστώς Ερντογάν, μεταφέροντας την πολιτική αντιπαλότητα από την Άγκυρα στα κατεχόμενα. Επιπλέον, δεν είναι λίγοι οι έποικοι που διαφωνούν με τη μορφή της τουρκικής παρέμβασης στην τουρκοκυπριακή πολιτική ζωή και επιθυμούν έναν πιο ισότιμο και αυτόνομο ρόλο για την κοινότητα στην οποία ζουν για πολλές δεκαετίες.