Νέο σχέδιο ReSourceEU για κρίσιμες πρώτες ύλες και οικονομική ασφάλεια

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το σχέδιο δράσης RESourceEU, με στόχο να επιταχύνει και να εντείνει τις προσπάθειές της για τον εφοδιασμό της ΕΕ με κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως σπάνιες γαίες, κοβάλτιο ή λίθιο, το οποίο ο Αντιπρόεδρος Τιερί Σεζουρνέ περιέγραψε ως απάντηση στη νέα παγκόσμια γεωπολιτική κατάσταση. Με βάση τον κανονισμό για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (ΚΚΠΥ), η πρωτοβουλία παρέχει χρηματοδότηση και συγκεκριμένα εργαλεία για την προστασία της βιομηχανίας από γεωπολιτικούς και τιμολογιακούς κλυδωνισμούς, την προώθηση έργων για κρίσιμες πρώτες ύλες στην Ευρώπη και πέραν αυτής, και για τη συνεργασία με χώρες με τις οποίες μοιραζόμαστε τις ίδιες απόψεις με σκοπό τη διαφοροποίηση των εφοδιαστικών αλυσίδων.
Τη στρατηγική παρουσίασαν ο Αντιπρόεδρος Τιερί Σεζουρνέ και ο Επίτροπος Εμπορίου Μάρος Σέφτσοβιτς, οι οποίοι επικεντρώθηκαν στην κινητοποίηση περί των €3 δισ. για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας και της ανθεκτικότητας της Ευρώπης στις κρίσιμες πρώτες ύλες και απέναντι σε εξωτερικές απειλές.
Παρουσιάζοντας το πακέτο, ο Σεζουρνέ τόνισε ότι «σήμερα, η Ευρώπη δίνει την απάντησή της στη νέα παγκόσμια γεωπολιτική κατάσταση με αυτό το δόγμα οικονομικής ασφάλειας. Το ReSourceEU είναι ο οπλισμένος βραχίονας, το πρώτο συγκεκριμένο στοιχείο αυτού του δόγματος». Σύμφωνα με τον Αντιπρόεδρο, με το ReSourceEU, η Ευρώπη επιδιώκει να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία της στις κρίσιμες πρώτες ύλες, καθώς «οι άδειες εξαγωγής χορηγούνται σταγόνα-σταγόνα και με κόστος πληροφοριών που ανήκουν στο βιομηχανικό απόρρητο».
Μεταξύ των βασικών δράσεων περιλαμβάνεται η δημιουργία Ευρωπαϊκού Κέντρου Κρίσιμων Πρώτων Υλών το 2026, το οποίο θα αναλάβει την παρακολούθηση και αξιολόγηση των αναγκών, τη δημιουργία κοινής αγοράς για λογαριασμό των κρατών μελών και την αποθήκευση και διανομή πρώτων υλών. Ο Σεζουρνέ ανέφερε πως «ό,τι κάναμε με το ρωσικό αέριο και το REPowerEU, ή με τα εμβόλια για τον COVID, πρέπει να το κάνουμε και για τις κρίσιμες πρώτες ύλες».
Για την υποστήριξη αυτών των στόχων, η Ευρώπη θα κινητοποιήσει τουλάχιστον €3 δισ. τους επόμενους 12 μήνες, συμπεριλαμβανομένων €2 δισ. από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), €300 εκατ. από το πρόγραμμα Battery Booster και €600 εκατ. από το πρόγραμμα Horizon Europe. Επιπλέον, ανακοινώθηκαν χρηματοδοτήσεις για δύο στρατηγικά έργα: ένα στη Γροιλανδία, εστιασμένο στην άμυνα, και ένα στη Γερμανία, εστιασμένο στις μπαταρίες.
Η απλοποίηση των ρυθμίσεων για την ταχύτερη έγκριση έργων εξόρυξης και η διατήρηση των αποβλήτων κρίσιμων πρώτων υλών εντός των ευρωπαϊκών συνόρων αποτελούν επίσης μέρος της στρατηγικής. Ο Σεζουρνέ υπογράμμισε ότι «από την άνοιξη του 2026, θα επιβάλουμε περιορισμούς στις εξαγωγές αποβλήτων μονίμων μαγνητών και μέτρα για τη διατήρηση των αποβλήτων αλουμινίου στην Ευρώπη». Επιπλέον, θα δημιουργηθεί μια πλατφόρμα “matchmaking” για την αγορά και πώληση πρώτων υλών, επιτρέποντας την συγκέντρωση της ζήτησης και τις ομαδικές αγορές σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ο Αντιπρόεδρος ήταν σαφής σχετικά με τις υποχρεώσεις των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. «Η δράση μας θα λειτουργήσει μόνο αν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις συμμορφωθούν», είπε. Αυτό σημαίνει διαφοροποίηση των προμηθευτών και αποφυγή εξάρτησης από την Κίνα, με υποχρέωση ενημέρωσης των διοικητικών συμβουλίων για μέτρα διαφοροποίησης. Αν οι επιχειρήσεις δεν συμμορφωθούν εθελοντικά, η διαφοροποίηση θα επιβληθεί με νόμο.
Όσον αφορά τις συνεργασίες σε διμερές επίπεδο, η Ευρώπη επικεντρώνει στη Νότια Αφρική και τη Βραζιλία και εργάζεται με τους εταίρους της στο G7 και G20 για κοινά πρότυπα ανθεκτικότητας. Σε περίπτωση κρίσης ή έλλειψης, το ReSourceEU προβλέπει την ενεργοποίηση του κανονισμού IMERA, επιτρέποντας έκτακτες αγορές και αποθήκευση.
Ο Επίτροπος Σέφτσοβιτς τόνισε ότι «σε ένα γεωπολιτικό και γεωοικονομικό πλαίσιο όπου το εμπόριο χρησιμοποιείται ως όπλο, οι εφοδιαστικές αλυσίδες βρίσκονται υπό πίεση και ορισμένοι παίκτες στοχεύουν σε στρατηγικές τεχνολογίες, η Ευρώπη πρέπει να ενισχύσει την οικονομική της ασφάλεια». Προειδοποίησε ότι «ακόμα και ένας υποστηρικτής του ελεύθερου εμπορίου γνωρίζει ότι η ανοιχτότητα χωρίς ασφάλεια μετατρέπεται σε ευπάθεια».
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει κινδύνους όπως η εξάρτηση από κρίσιμες πρώτες ύλες και επενδύσεις με κρυφούς κινδύνους, οι οποίες μπορούν να εκθέσουν ευαίσθητα δεδομένα ή να δημιουργήσουν νέες εξαρτήσεις. Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, η Ευρώπη θα ενισχύσει τις εφοδιαστικές αλυσίδες, θα δημιουργήσει ένα Κέντρο Οικονομικής Ασφάλειας για παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο και θα προωθήσει τον συντονισμό με τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία.
Ο Σέφτσοβιτς κατέληξε λέγοντας ότι «η Ευρώπη θα συνεχίσει να υποστηρίζει το ανοιχτό εμπόριο και τις παγκόσμιες επενδύσεις, αλλά η ανοιχτότητά μας πρέπει να υποστηρίζεται από ασφάλεια». Το ReSourceEU αποτελεί την πρώτη συγκεκριμένη απόδειξη της αποφασιστικότητας της Ευρώπης για την οικονομική ασφάλεια, ενώ ο έκλεισε την τοποθέτηση του με την επισήμανση ότι «το κόστος της ανεξαρτησίας είναι υψηλό, αλλά είναι πολύ χαμηλότερο από το κόστος της εξάρτησης».