Μια ασύμμετρη φορολογική μεταρρύθμιση

Το φορολογικό σύστημα της Κύπρου, το οποίο σχεδιάστηκε πριν από σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα, το 2002, αντιμετωπίζει προβλήματα γήρανσης. Αν και αρχικά είχε σχεδιαστεί για να είναι ανταγωνιστικό σε διεθνές επίπεδο, το υφιστάμενο σύστημα εμπερικλείει αντιπαραγωγικές διακρίσεις εις βάρος των εγχώριων εταιρειών, ευνοεί την αυξανόμενη αλλοδαπή ιδιοκτησία και, μετά από μια μακρά περίοδο συσσωρευμένου πληθωρισμού, επιβαρύνει υπέρμετρα τις χαμηλότερες εισοδηματικές ομάδες. Συγκριτικά, είναι από τα λιγότερο προοδευτικά φορολογικά συστήματα στην ΕΕ με τη μεγαλύτερη εξάρτηση από έμμεσους φόρους όπως ο φόρος προστιθέμενης αξίας, και από τις εισφορές κοινωνικών ασφαλίσεων. Μια φορολογική μεταρρύθμιση θα πρέπει να διορθώνει αυτές τις ελλείψεις και όταν ακόμα το αποτέλεσμα δεν θα είναι εισπρακτικά ουδέτερο, και να το κάνει σύμφωνα με τις σαφώς καθορισμένες αρχές φορολογίας που αναγνωρίζουμε από την εποχή του Άνταμ Σμιθ ως τους κανόνες καλής φορολογίας. Δηλαδή τις αρχές της ισότητας, της αποτελεσματικότητας, της απλοποίησης και της επάρκειας. Για τον Άνταμ Σμιθ, η φορολογία ήταν ταυτόχρονα ηθική και οικονομική ευθύνη - όπου η συνεισφορά είναι συνάρτηση των δυνατοτήτων.
Στον κοινωνικό διάλογο που περιβάλλει τη φορολογική μεταρρύθμιση κανένας φορέας ή πολιτικός σχηματισμός, δεν έχει καταθέσει σφαιρική η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του ζητήματος, εκτός από αποσπασματικές τροποποιήσεις. Το Volt Cyprus είναι η εξαίρεση, τουλάχιστον στον κοινωνικό του διάλογο. Το Volt κατέθεσε τις προτάσεις του από νωρίς για όλες τις κύριες πτυχές της φορολογικής μεταρρύθμισης.
Οι προτάσεις του Volt Cyprus
Αύξηση έμμεσων φόρων, όπως η πράσινη φορολογία, πρέπει να αντισταθμίζεται με μέτρα που θα μειώνουν τα φορολογικά έσοδα από το σύνολο των έμμεσων φόρων. Ως τέτοια θα είναι η διεύρυνση των προϊόντων και υπηρεσιών χαμηλού συντελεστή 5% και 9% και μονιμοποίηση του μηδενικού συντελεστή και η διεύρυνση της γκάμας των προϊόντων που εμπίπτουν σε αυτόν.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος της χαμηλής προοδευτικότητας γενικότερα, χρειάζεται η αναπροσαρμογή των φορολογικών κλιμάκων έναντι του σωρευτικού πληθωρισμού για τη σχετική χρονική περίοδο, δηλαδή από την προηγούμενη φορολογική μεταρρύθμιση του 2002. Χωρίς αναπροσαρμογές ο πληθωρισμός λειτουργεί ως επιπρόσθετος φόρος μειώνοντας το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών
Για σκοπούς παραδείγματος. O σωρευτικός πληθωρισμός για την εν λόγω περίοδο 2002-2025, κυμαίνεται γύρω στο 50%. Αυτό σημαίνει ότι ένα εισόδημα €30.000 το 2025 σε πραγματικούς όρους έχει αγοραστική δύναμη ίση με εισόδημα €20.000 το 2002. Η φορολογική επιβάρυνση ενός εισοδήματος €30.000 το 2025 είναι πολύ μεγαλύτερη από εκείνην των €20.000 το 2002. Το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των €30.000 το 2025 θα ήταν περίπου €26.000 σε ονομαστικούς όρους, η περίπου €17.000 σε πραγματικούς όρους, σε τιμές του 2002. Αντίστοιχα, το ονομαστικό και πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των €20.000 το 2002 θα ήταν το λιγότερο €19.000. Δηλαδή ένας εργαζόμενος με εισόδημα €30.000 το 2025 θα είναι σε πολύ χειρότερη μοίρα στη βάση του πραγματικού του διαθέσιμου εισοδήματος, από έναν εργαζόμενο το 2002 με εισόδημα €20.000. Συνυπολογίζοντας δε και τους υψηλότερους έμμεσους φόρους όπως ο ΦΠΑ, και το υψηλότερο κόστος διαβίωσης -ακριβότερο ρεύμα και ενοίκια- τα πράγματα θα είναι ακόμα χειρότερα.
Η πρόταση του Volt είναι απολύτως σε ευθυγράμμιση με τα πιο πάνω. Το Volt πρότεινε αύξηση του αφορολόγητου στις €24.000, δηλαδή κατά 23%, ελλείψει πιστώσεων σε όφελος των χαμηλότερων εισοδημάτων. Και αύξηση όλων των άλλων φορολογικών κλιμάκων κατά 33%. Αυτό θα σημαίνει μέχρι €37.200 για φορολογικό συντελεστή 20%, μέχρι €48.000 για φορολογικό συντελεστή 25% και μέχρι €80.000 για φορολογικό συντελεστή 30%. Για εισοδήματα άνω των €80.000 ο φορολογικός συντελεστής θα είναι 35%.
Αυτές οι ρυθμίσεις των φορολογικών κλιμάκων δεν εξαλείφουν το φαινόμενο της δημοσιονομικής επιβάρυνσης, αλλά κάνουν τη φορολόγηση των μεσαίων εισοδημάτων δικαιότερη και αποδοτικότερη, γιατί ενισχύουν τις καταναλωτικές δυνατότητες των οικονομικών στρωμάτων με τις μεγαλύτερες οικονομικές πιέσεις.
Η φορολογική μεταρρύθμιση όπως προτείνεται από την κυβέρνηση επιβαρύνει περισσότερο τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα, αυτά δηλαδή που επαγγέλλεται ότι θέλει να στηρίξει. Σε πραγματικούς όρους, το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα αυτών των οικονομικών ομάδων, μετά τη φορολογία, είναι χαμηλότερο από αντίστοιχα εισοδήματα το 2002 λαμβανομένου του σωρευτικού πληθωρισμού στο μεσοδιάστημα.
Το Volt πρότεινε εισαγωγή πλαφόν 70.000 ευρώ πέραν του οποίου δεν θα επιτρέπεται η περαιτέρω φοροαπαλλαγή από ασφάλειες ζωής στο πλαίσιο του 1/5 απαλλαγών για το σύνολο των κοινωνικών ασφαλίσεων, ταμείων προνοίας, σχέδιο υγείας, και ασφαλειών. Αυτό είναι πλήρως συμβατό με τη φορολογική επάρκεια αλλά κυριότερα για την αύξηση της προοδευτικότητας του φορολογικού συστήματος.
Προτείνεται επίσης η αυτόματη αναπροσαρμογή των φορολογικών κλιμάκων έναντι του πληθωρισμού. Για τον περιορισμό του φαινομένου της δημοσιονομικής επιβάρυνσης, και αποφυγής των προβλημάτων που προκαλεί ο συσσωρευμένος πληθωρισμός, είναι αναγκαίο όπως οι φορολογικές κλίμακες, αναπροσαρμόζονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, για παράδειγμα κάθε τρία χρόνια, για τον συσσωρευμένο πληθωρισμό της περιόδου. Αυτό θα καθιστά επίσης το φορολογικό σύστημα πιο δίκαιο, διασφαλίζοντας ότι οι φορολογικές επιβαρύνσεις δεν θα αυξάνονται απλώς και μόνο λόγω του πληθωρισμού.
Αντίθεση στις αναποτελεσματικές φορολογικές εκπτώσεις
Οι φορολογικές εκπτώσεις για τέκνα και στέγαση, επιτείνουν την ανισότητα καθότι ευνοούνται περισσότερο τα υψηλότερα εισοδήματα, και στις περισσότερες περιπτώσεις εισοδημάτων χαμηλότερων του αφορολόγητου ποσού, δεν θα υπάρχει κανένα όφελος. Η πληθυσμιακή πολιτική και η στεγαστική πολιτική πρέπει να είναι στοχευμένες με συγκεκριμένα εισοδηματικά κριτήρια. Μια στεγαστική πολιτική και μια πολιτική που να στηρίζει την τεκνοποίηση, αφορούν το σκέλος των δαπανών και όχι των εσόδων. Έτσι μόνο επιτυγχάνονται οι στόχοι με δίκαιο τρόπο. Κάθε παιδί που γεννιέται να λαμβάνει μια επιχορήγηση συγκεκριμένου ύψους, παράδειγμα €500 χωρίς κανένα εισοδηματικό κριτήριο. Τοιουτοτρόπως, η στήριξη για απόκτηση στέγης ή επιχορήγηση ενοικίου να παρέχονται με στοχευμένο τρόπο σε αυτή την περίπτωση, βάσει κριτηρίων. Αυτό θα μπορούσε να ενταχθεί σε έναν διευρυμένο ρόλο του «φορέα ισότιμης κατανομής βαρών», που θα συμπεριελάμβανε μαζί με του πρόσφυγες και τις χαμηλότερες εισοδηματικές ομάδες. Οι φορολογικές ελαφρύνσεις δεν είναι η ενδεικνυόμενη λύση.
Εταιρική φορολογία
Στον εταιρικό τομέα, η φορολογική μεταρρύθμιση καταργεί τον φόρο παρακρατηθέντων κερδών, μειώνει την ειδική εισφορά για την άμυνα από 17% σε 5%, ενισχύει τα κίνητρα για την έρευνα και την ανάπτυξη και παρατείνει την περίοδο μεταφοράς ζημιών από πέντε σε επτά ή δέκα έτη. Ο θεσμοθετημένος συντελεστής εταιρικού φόρου εισοδήματος αυξάνεται από 12,5% σε 15% για όλες τις εταιρείες. Η σκοπιμότητα αυτής της αύξησης για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις αμφισβητείται. Ταυτόχρονα, η μεταρρύθμιση διατηρεί βασικά κίνητρα -όπως το πλαίσιο δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και τη νοητή έκπτωση τόκων έναντι έκδοσης κεφαλαίου- που ωφελούν σε μεγάλο βαθμό τις ξένες εταιρείες, επιτρέποντάς τους να μειώνουν τον αποτελεσματικό φορολογικό συντελεστή τους.
Η αύξηση του συντελεστή εταιρικής φορολογίας από 12,5% στο 15% δεν θα είναι ουσιαστική αν δεν περιλαμβάνει ρήτρες αποτελεσματικής φορολογίας, που δεν περιλαμβάνει. Η αύξηση στο 15% θα έχει ως επί το πλείστον εισπρακτικό χαρακτήρα.
{MESOTITLOS}Συμπερασματικά{MESOTITLOS}
Ένα φορολογικό σύστημα που αντλεί περισσότερα έσοδα από τα πιο οπισθοδρομικά του τμήματα, ιδίως από τους έμμεσους φόρους, ενώ τα συνολικά φορολογικά έσοδα αυξάνονται ταχύτερα από την οικονομική ανάπτυξη, συνιστά μια σύνθετη εικόνα με διάφορες επιπτώσεις. Προκαλεί προβληματισμούς σχετικά με την ισότητα. Οι παλινδρομικοί φόροι αφαιρούν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος από τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα παρά από τα νοικοκυριά με υψηλότερο εισόδημα. Καθώς η οικονομία αναπτύσσεται, η φορολογική επιβάρυνση των νοικοκυριών με χαμηλότερο εισόδημα αυξάνεται δυσανάλογα.
Η δημοσιονομική επιβράδυνση εμφανίζεται όταν ο πληθωρισμός και η αύξηση των εισοδημάτων ωθούν τους φορολογούμενους σε υψηλότερα κλιμάκια φορολογίας εισοδήματος, οδηγώντας σε αύξηση των φορολογικών χρεώσεών τους, χωρίς καμία αλλαγή στους φορολογικούς συντελεστές αφήνοντας τα άτομα και τα νοικοκυριά με λιγότερο διαθέσιμο εισόδημα σε πραγματικούς όρους. Η δημοσιονομική επιβάρυνση εμφανίζεται επίσης μέσω έμμεσων φόρων που είναι αναλογικοί με τις τιμές που αυξάνονται ασφαλώς, με τον πληθωρισμό. Έτσι, οι καταναλωτές καταλήγουν να πληρώνουν περισσότερους φόρους για τις αγορές τους, ακόμη και αν η αγοραστική τους δύναμη δεν έχει βελτιωθεί, γεγονός που μειώνει περαιτέρω το διαθέσιμο εισόδημά τους.
Αρνούμενη να ευθυγραμμίσει τις φορολογικές κλίμακες εγγύτερα με τον πραγματικό σωρευτικό πληθωρισμό και επιλέγοντας αντ' αυτού τις φορολογικές εκπτώσεις, η μεταρρύθμιση στην Κύπρο συμπιέζει το κατώτατο όριο. Οι υψηλόμισθοι επωφελούνται από τη μετατόπιση της φορολογικής κλίμακας των €60.000-80.000. Οι μεσαίοι μισθοί επωφελούνται ελάχιστα από τις εκπτώσεις, εάν κερδίζουν αρκετά ώστε να έχουν φορολογική υποχρέωση που να αντισταθμίζει. Οι χαμηλόμισθοι δεν επωφελούνται από τις εκπτώσεις, δεν επωφελούνται από τις αλλαγές στα κατώτατα όρια και αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος διαβίωσης. Η μεταρρύθμιση δεν δίνει προτεραιότητα στην ισότητα που είναι το κυριότερο πρόβλημα του υφιστάμενου συστήματος. Το πλεόνασμα διατηρείται μόνο μέσα από έναν «φόρο πληθωρισμού» είκοσι και πλέον ετών στους πολίτες, ενώ προσφέρει «κοινωνικά» μέτρα που είναι αόρατα για τους πιο ευάλωτους.
*Οικονομολόγου, προέδρου της Εταιρείας Κυπριακών Οικονομικών Μελετών, υποψήφιος βουλευτής Volt Cyprus. Οι απόψεις που εκφράζονται είναι προσωπικές.