Με τους ήχους, τα φώτα και τους ανθρώπους της Λεμεσού, άνοιξε ξανά το «Περίπτερο του Κήπου»

Το μέλος του ΓΣ ΕΤΕΚ Αλέξης Παπαδόπουλος έκανε λόγο για ένα άθλο που ακόμα και με τα εργαλεία του σήμερα, η υλοποίηση του αποτελεί πρόκληση, εξαίροντας την προσφορά του αρχιτέκτονα του έργου Φοίβου Πολυδωρίδη
Μετά από μια μακρά περίοδο «σιωπής», άνοιξε ξανά τις πόρτες του για το κοινό, το «Περίπτερο του Κήπου», ένα από τα πιο εμβληματικά κτήρια της Λεμεσού. Το έργο, γνωστό ως το εστιατόριο του ψαρά, υποδέχθηκε την Κυριακή, 23 Νοεμβρίου 2025, τους ανθρώπους της Λεμεσού σε μια συμβολική εκδήλωση υπό τον τίτλο «Μια βραδιά τέχνης, μνήμης και αρχιτεκτονικής».
Η εκδήλωση, αποτέλεσε προπομπό του 21ου Επιστημονικού Συμποσίου Προφορικής Ιστορίας της Λεμεσού με θέμα «Η Διαχρονική Δομή της Λεμεσού», προσφέροντας στους παρευρισκόμενους μια πρώτη επαφή με το περιεχόμενο και το πνεύμα του Συμποσίου.
Στην εκδήλωση, παρευρέθηκε εκ μέρους του ΕΤΕΚ ο αρχιτέκτονας και μέλος του ΓΣ του Επιμελητηρίου κ. Αλέξης Παπαδόπουλος ο οποίος αναφέρθηκε τόσο στον καλλιτέχνη, όσο και στη διαχρονική αξία της αρχιτεκτονικής.
Μιλώντας για το έργο και για τη σημασία της εκδήλωσης, ο κ. Παπαδόπουλος είπε μεταξύ άλλων ότι, «η σημερινή ‘απελευθέρωση’ του Περίπτερου του Κήπου δεν είναι απλώς μια πράξη αποκατάστασης. Είναι μια πράξη μνήμης, ταυτότητας και επανανοηματοδότησης: μια υπενθύμιση ότι η πόλη μας αλλάζει, αλλάζει όμως μαζί με τις μνήμες της – όχι ερήμην τους».
Αναφερόμενος στη γνωριμία του με τον αρχιτέκτονα του έργου ο κ. Παπαδόπουλος είπε: «Την πρώτη φορά που παρουσιάσαμε τον Φοίβο Πολυδωρίδη στο κοινό ήταν πριν από έντεκα χρόνια, στο 10ο Συμπόσιο Προφορικής Ιστορίας, με γενικό θέμα την εισαγωγή του νεωτερισμού στην πόλη μας. Ήταν ιδέα του Χριστάκη Σεργίδη να συνεργαστούμε με τον Φοίβο, καθώς είχα μόλις πρόσφατα επιδιώξει τη γνωριμία μαζί του και είχα ξεκινήσει την καταγραφή του έργου του. Θέσαμε τότε ένα κρίσιμο ερώτημα: ήταν η ίδια η εποχή που ζητούσε τη μοντέρνα αρχιτεκτονική ή ήταν οι αρχιτέκτονες που την εισήγαγαν, διαμορφώνοντας το νέο αστικό τοπίο;».
Σχολίασε ακόμα ότι κατά τις συναντήσεις τους, κατέληξαν στο συμπέρασμα πως, «ναι μεν οι νέες κοινωνικές και τεχνολογικές συνθήκες της εποχής επέτρεπαν αλλαγή της αρχιτεκτονικής σκέψης, όμως οι άνθρωποι αφέθηκαν σε μεγάλο βαθμό στις δεξιότητες του αρχιτέκτονα, για να οδηγηθούν σε έναν νέο τρόπο ζωής, όπως τον ξέρουμε σήμερα».
Αναφερόμενος στις σημαντικές εξελίξεις που σημειώθηκαν αρχές της δεκαετίας του 50 όπως η μετακίνηση πληθυσμών προς τις πόλεις και η ένταξη των ηλεκτρικών συσκευών στη ζωή των ανθρώπων, ο κ. Παπαδόπουλος εξήρε τον ρόλο και τη συμβολή των αρχιτεκτόνων σε αυτές τις θεμελιώδεις αλλαγές.
Ο ρόλος των αρχιτεκτόνων
Όπως υπογράμμισε, «είναι οι οραματιστές αρχιτέκτονες που έφεραν τις ιδέες για την οργάνωση των εσωτερικών χώρων, σ’ ένα ενιαίο χώρο κουζίνας, τραπεζαρίας, σαλονιού που οι οικογένειες μπορούσαν να απολαμβάνουν συλλογικά καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας. Οι αρχιτέκτονες είναι που δίδαξαν τους μαστόρους πως να χρησιμοποιούν τα καινούργια υλικά και έφτιαξαν μεγάλα και διαμπερή ανοίγματα τα οποία ακολούθως προστάτευσαν από τον ήλιο με σκίαστρα, φέρνοντας τον βιοκλιματικό σχεδιασμό στις γειτονιές. Ο Φοίβος Πολυδωρίδης δρα σε αυτήν ακριβώς την περίοδο μετάβασης, σε ένα περιβάλλον όπου η έλλειψη υλικών και μέσων απαιτούσε από τον ίδιο όχι μόνο να σχεδιάζει, αλλά και να βρίσκει τρόπους να υλοποιεί τις εμπνεύσεις του. Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική πρακτική περισσότερο χειροποίητη θα λέγαμε, με ισχυρές δόσεις εφευρετικότητας και πειραματισμούς, καθώς πολλές φορές υπήρχε η ανάγκη του αυτοσχεδιασμού. Αυτή η τριβή με το μαστόρεμα, διεύρυνε τη δημιουργικότητα του και επέτρεψε λεπτομέρειες και κατασκευές που σήμερα δεν βλέπουμε, εφόσον η κατασκευαστική διαδικασία έχει τυποποιηθεί στον μεγαλύτερο βαθμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η γαλάζια σκάλα του σπιτιού του. Για να δημιουργήσει την αίσθηση ενός ουράνιου στοιχείου, πρόσθεσε ρύζι στο μείγμα της γαλάζιας μπογιάς και το εκτόξευσε με μηχανή spritz στον τοίχο. Αφού το ρύζι κόλλησε, έξυσε τον τοίχο κι έτσι έμειναν άσπρα στίγματα πάνω στη γαλάζια επιφάνεια, αποτέλεσμα που άντεξε στο χρόνο και διατηρήθηκε μέχρι πρόσφατα».
Χαρακτηρίζοντας το «Περίπτερο του Κήπου» ως ένα άθλο, ο κ. Παπαδόπουλος εξήγησε πως «ακόμα και με τα εργαλεία σχεδιασμού του σήμερα αποτελεί πρόκληση η υλοποίηση του. Ο αρχιτέκτονας σχεδιάζει δύο οριζόντιες πλάκες να αιωρούνται πάνω από έδαφος και το νερό, οι δύο πλάκες σε σχήμα χάλκινου τάλαντου και ανάμεσα στις δύο πλάκες, ένα συνεχόμενο υαλοστάσιο περιμετρικά, υλοποιεί την απόλυτη οπτική σύνδεση του μέσα με το έξω. Το υαλοστάσιο κρύβει περίτεχνα ένα ελαφρύ μεταλλικό φέροντα οργανισμό, μέσα σε αυτά τα αυτοσχέδια μεταλλικά λούβρα. Η σύνθεση στεφανώνεται με την αριστουργηματική κυρτή οροφή η οποία είναι ασύμμετρη, οδηγεί το νερό της βροχής σ ένα σημείο στο εσωτερικό και το μαζεύει σε μια νησίδα με ανθώνα. Με το σχήμα της φέρνει το φως μέσα στο κτήριο από ψηλά και αυτή μοιάζει να αιωρείται, να αμφισβητεί τη βαρύτητα. Σίγουρα το κτήριο έχει υποστεί σοβαρές αλλοιώσεις στην αρχιτεκτονική του, σημαντικότερες θα έλεγα είναι η αφαίρεση του υαλοστασίου και η αντικατάσταση του με τα τοιχαράκια με τα αλουμίνια συρόμενα παράθυρα, τις κυβικές βάσεις μέσα στην τεχνητή λίμνη και την υπερύψωση του δαπέδου εξωτερικά κατά τουλάχιστον 40 εκ κάτι που το αλλάζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την αιώρηση του κτηρίου. Το κτήριο έχει υποστεί και σημαντικότατες φθορές με το πέρασμα του χρόνου και την εγκατάλειψη κάτι που καθιστά την αποκατάσταση του εξαιρετικά επείγουσα. Το αριστούργημα που έχουμε μπροστά μας, αποτελεί μια ξεκάθαρη αναφορά στον Όσκαρ Νίεμεγιερ, τον βραζιλιάνο σταρ της αρχιτεκτονικής που οικοδόμησε την νέα πρωτεύουσα της Βραζιλίας, Μπραζίλια», είπε.
Πώς σεβόμαστε το τοπικό και το ανθρώπινο σε μια πόλη που αλλάζει;
Για τον αρχιτέκτονα Φοίβο Πολυδωρίδη ο κ. Παπαδόπουλος ανέφερε πως, «παρόλο που ο Φοίβος υπήρξε παιδί του μοντέρνου κινήματος, δεν ήταν δογματικός. Σκέφτηκε global, αλλά δούλεψε local: με το κλίμα, τα υλικά, τον κόσμο και τις ανάγκες της Λεμεσού. Διαμόρφωνε χώρους που απαντούσαν στη ζωή των ανθρώπων, όχι σε αφηρημένες ιδέες. Και, ταυτόχρονα, δεν υπήρξε ποτέ νοσταλγικός για τον ”χαμένο χαρακτήρα” της πόλης. Έβλεπε τη Λεμεσό ως μια πόλη σε διαρκή μεταμόρφωση. Για εκείνον, η εξέλιξη ήταν αναπόφευκτη και επιθυμητή. Κι εδώ βρίσκεται ένα σημείο που μας αγγίζει σήμερα. Καθώς η Λεμεσός ταλαντεύεται ανάμεσα στην ανάπτυξη και στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της, η στάση του Φοίβου μας καλεί να σκεφτούμε: πώς σεβόμαστε το τοπικό και το ανθρώπινο σε μια πόλη που αλλάζει με τους όρους της αγοράς; πώς κρατάμε ζωντανό το πνεύμα της αρχιτεκτονικής, όχι μόνο το κέλυφος;”
Επεσήμανε ακόμα πως «όταν χαρακτηρίζουμε ένα κτήριο ως διατηρητέο, δεν ανακαλύπτουμε απλώς μια παλιά αξία που περίμενε να φανερωθεί. Επιλέγουμε στοιχεία του παρελθόντος και τους αποδίδουμε νέο συμβολικό βάρος, δημιουργώντας ένα αφήγημα ταυτότητας απαραίτητο για τη συνοχή της πόλης και το πολιτιστικό της μέλλον. Το παρελθόν γίνεται εργαλείο του παρόντος». «Η κήρυξη ενός κτηρίου ως διατηρητέου δημιουργεί την αίσθηση ότι η πόλη έχει μια αδιάλειπτη ιστορική συνέχεια. Ωστόσο, η αξία αυτή είναι συχνά προϊόν σύγχρονων αναγκών και σύγχρονων νοημάτων. Ο ίδιος ο Φοίβος είχε πει ότι εκτιμά περισσότερο τη σημερινή αρχιτεκτονική παραγωγή παρά εκείνη της δικής του γενιάς – μια θέση που μας δείχνει πόσο σχετικές είναι οι έννοιες του “παλιού” και του “πολύτιμου”. Σε περιόδους ταχύτατης αλλαγής, οι κοινωνίες στρέφονται σε υλικά σύμβολα σταθερότητας. Έτσι, τα διατηρητέα κτήρια λειτουργούν ως ρίζες: προσφέρουν ένα αίσθημα συνέχειας και προστατεύουν την πόλη από την αίσθηση ότι χάνει τον εαυτό της. Είναι, κατά κάποιο τρόπο, μια τελετουργική πράξη σταθεροποίησης της ταυτότητας μέσα σε ένα περιβάλλον αστάθειας. Και βέβαια, η προστασία των κτηρίων είναι και ένα εργαλείο στρατηγικής. Μπορεί να στηρίξει ένα νέο όραμα ανάπτυξης, να υπηρετήσει μια πιο βιώσιμη κατεύθυνση για την πόλη, δίνοντας στον πολιτισμό κεντρικό ρόλο», κατέληξε ο κ. Παπαδόπουλος.