Μεταξύ ανάπτυξης και πειθαρχίας η κυπριακή οικονομία

Ο υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός ανέπτυξε στη Βουλή μια λεπτομερή εικόνα της κυπριακής οικονομίας μέσω του προϋπολογισμού του 2026, παρουσιάζοντας ένα μεικτό σκηνικό ανάπτυξης με αυστηρούς δημοσιονομικούς περιορισμούς.
Η ομιλία του κ. Κεραυνού προσφέρει υλικό για μια εις βάθος ανάλυση των προοπτικών και των προκλήσεων της χώρας.
Σταθερή, αλλά φθίνουσα ανάπτυξη
Οι προβλέψεις για ανάπτυξη παρουσιάζουν μια σταθερά θετική αλλά φθίνουσα τροχιά. Για το 2026 προβλέπεται ρυθμός ανάπτυξης 3,1%, ο οποίος μειώνεται σε 3,0% το 2027 και 2,9% το 2028. Αυτή η σταδιακή αποκλιμάκωση αντανακλά μια αναμενόμενη σταθεροποίηση μετά τα έτη υψηλής ανάπτυξης που σημειώθηκαν κατά την περίοδο 2024-2025, οπότε καταγράφηκαν ρυθμοί ανάπτυξης στην περιοχή του 3,6%. Ωστόσο, η διατήρηση ρυθμών άνω του 2,9% υποδηλώνει μια οικονομία που παραμένει ισχυρή σε σχέση με τις ευρωπαϊκές μέσες τιμές, ιδίως εάν λάβουμε υπόψη τα σφιχτά δημοσιονομικά περιθώρια.
Οι περιορισμοί του νέου πλαισίου
Ο κ. Κεραυνός επέμεινε στην ανάγκη διατήρησης πρωτογενών πλεονασμάτων ως στρατηγικής προτεραιότητας. Η Κύπρος ως μια μικρή και ανοιχτή οικονομία ευάλωτη στους εξωτερικούς κλυδωνισμούς είναι υποχρεωμένη να κινείται σε τροχιά πλεονασμάτων και χαμηλού χρέους. Πρόκειται για μια συνθήκη την οποία ουδείς αμφισβητεί και για την οποία υπάρχει και μια άτυπη εθνική συναίνεση. Η κρίση της περιόδου 2013 μάλλον δεν θα είχε αποφευχθεί σε ό,τι αφορά το τραπεζικό της κομμάτι, αλλά αν η χώρα είχε καλύτερη δημοσιονομική κατάσταση θα ήταν ευκολότεροι οι πολιτικοί χειρισμοί. Πέρα όμως από την κατανόηση σε εθνικό επίπεδο ότι η χώρα δεν έχει το περιθώριο ακόμη και να πλησιάσει σε μια κατάσταση δημοσιονομικού εκτροχιασμού, υπάρχει το νέο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο θέτει οροφές στην αύξηση των πρωτογενών δαπανών. Ο υπουργός Οικονομικών παραδέχτηκε ότι η Κύπρος έχει παραβιάσει τις οροφές τις οποίες έχουν τεθεί για τη χώρα, ωστόσο, η διόρθωση είναι άμεση προκειμένου στο τέλος της προγραμματικής περιόδου, το 2028 η Κύπρος όχι μόνο να μην παραβιάζει την οροφή αλλά να καταγραφεί έστω οριακά μικρότερη αύξηση από την επιτρεπόμενη.
Σύμφωνα με τον κ. Κεραυνό, για την Κύπρο, η Επιτροπή έχει καθορίσει μέσο όρο αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών 5,2% σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης για την περίοδο 2024-2028.
Η Κύπρος για το 2025 και το 2026 προβλέπεται ότι θα αποκλίνει από τον επιτρεπόμενο ρυθμό αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών, σε σύγκριση με τον αρχικό στόχο που τέθηκε ύψους 6% και 5%, αντίστοιχα.
Η απόκλιση οφείλεται κυρίως στο Σχέδιο Αναπλήρωσης του Εθνικού Ταμείου Αλληλεγγύης, με την αποπληρωμή μέχρι στιγμής ποσού €65 εκατ. στους κουρεμένους καταθέτες και κατόχους αξιογράφων, στην ανανέωση της συνέχισης των μέτρων κατά της ακρίβειας για μηδενικό ΦΠΑ σε αριθμό βασικών αγαθών, καθώς και της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ από 19% σε 9% στην κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος, την επιχορήγηση του κόστους ενέργειας σε χιλιάδες νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις και των μέτρων ανακούφισης στο πλαίσιο της πυρκαγιάς στην ορεινή Λεμεσό τέλος Ιουλίου 2025 που έφθασε στα €90 εκατ. περίπου.
«Με βάση τις δυνατότητες που μας παρέχει η ορθή και προληπτική ακολουθητέα οικονομική πολιτική, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, μέχρι και το 2028, ο χρονικός ορίζοντας δηλαδή του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού πλαισίου, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών εκτιμάται στο 5%, χαμηλότερος κατά 0,2 ποσοστιαίες μονάδες από τη δέσμευση της Δημοκρατίας, ως αποτέλεσμα ενός αυστηρού και στοχευμένου προγραμματισμού, διορθώνοντας έτσι την απόκλιση εντός των αποδεκτών χρονικών περιθωρίων», εξήγησε ο κ. Κεραυνός.
Η υπέρβαση των πρωτογενών δαπανών είναι μη επαναλήψιμη. Αυτή η δέσμευση σημαίνει ότι δεν υπάρχει πια χώρος για τις ευελιξίες που επέτρεπαν προηγούμενοι προϋπολογισμοί. Η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να κινηθεί με ακρίβεια, αποφεύγοντας οποιαδήποτε απόκλιση από τους δημοσιονομικούς στόχους.
Επενδύσεις και ανάπτυξη υποδομών
Ο προϋπολογισμός του 2026 προβλέπει δαπάνες για αναπτυξιακά έργα, που αποσκοπούν στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στην προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις ενεργειακές πρωτοβουλίες και τις υποδομές, κλάδοι που θεωρούνται ζωτικής σημασίας για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Οι επενδύσεις αυτές διαδραματίζουν διπλό ρόλο: αφενός ενισχύουν την παραγωγική δυναμικότητα της οικονομίας, αφετέρου δημιουργούν θέσεις εργασίας που είναι απαραίτητες για την κοινωνική σταθερότητα.
Κοινωνική μέριμνα
Παράλληλα με τη δημοσιονομική πειθαρχία, το προϋπολογισμός προσπαθεί να διατηρήσει ένα κοινωνικό πρόσημο. Ο υπουργός τόνισε την αύξηση των δημοσίων επενδύσεων σε υγεία και παιδεία, ενώ παρουσίασε στοχευμένα μέτρα στήριξης για ευάλωτα στρώματα.
Ειδικότερα, την τριετία 2026-2028 προβλέπονται δαπάνες για ευάλωτες ομάδες, φοιτητές/παιδιά/ασθενείς, άτομα με ειδικές ανάγκες με χορηγίες, ύψους €6,82 δισ., μεταξύ των οποίων:
• Παροχή επιδόματος Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος €615 εκατ.
• Παροχή επιδόματος τέκνου €412,4 εκατ.
• Παροχή κοινωνικής σύνταξης €338,5 εκατ.
• Χορηγία σε συνταξιούχους, η γνωστή μικρή επιταγή €285 εκατ.
• Παροχές στέγασης €286 εκατ. που κυρίως αφορά τα στεγαστικά σχέδια κάτω από το Υπουργείο Εσωτερικών
• Φοιτητικό επίδομα €144 εκατ.
• Νέα επιδόματα για αναπήρους: €106 εκατ. Ένα επίδομα που πρώτη φορά δίνεται και είναι επιπρόσθετο των ήδη €172,2 εκατ. που παρέχεται στους αναπήρους και κατανέμεται σε €26 εκατ. το 2026, €35 εκατ. το 2027 και €45 εκατ. το 2028.
Αυτή η ισορροπία μεταξύ δημοσιονομικής σωστής διακυβέρνησης και κοινωνικής προστασίας αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του προϋπολογισμού. Ενώ οι δαπάνες πρέπει να ελεγχθούν, οι κοινωνικές ανάγκες δεν μπορούν να αγνοηθούν.
Προοπτικές και κίνδυνοι
Οι προοπτικές της κυπριακής οικονομίας φαίνονται θετικές, υπό την προϋπόθεση ότι η δημοσιονομική πειθαρχία θα διατηρηθεί σταθερή και ότι οι επενδύσεις θα υλοποιηθούν σύμφωνα με τον σχεδιασμό. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις: η ανάγκη διατήρησης πρωτογενών πλεονασμάτων περιορίζει τη δυνατότητα αντιμετώπισης απρόβλεπτων κρίσεων, ενώ ο αυστηρός έλεγχος των δαπανών θα μπορούσε να επηρεάσει την κοινωνική συνοχή.
«Η σταθερότητα που πετύχαμε δεν είναι αυτονόητη, είναι το αποτέλεσμα υπεύθυνης πολιτικής. Είναι πιο σημαντικό όμως να διασφαλίσουμε ότι αυτή η πορεία θα συνεχιστεί. Να προστατεύσουμε όσα με κόπο και προσπάθεια όλων κατακτήσαμε και να θέσουμε τις βάσεις για ένα ακόμη πιο ισχυρό και δίκαιο μέλλον, κυρίως για τις επερχόμενες γενιές και τους νέους ανθρώπους», είπε ο κ. Κεραυνός κλείνοντας την ομιλία του.