Μεταναστευτικό: Συμφωνία ΕΕ για τις εισφορές αλληλεγγύης για το 2026

Μειωμένες αλλά σημαντικές θα είναι τελικά οι εισφορές αλληλεγγύης προς τις χώρες πρώτης υποδοχής το 2026, καθώς οι Ευρωπαίοι Υπουργοί κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για τη σύσταση της ετήσιας δεξαμενής αλληλεγγύης, ενός εκ των βασικών πυλώνων του νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο.
Με τον πρώτο ετήσιο κύκλο διαχείρισης να εφαρμόζεται από τις 12 Ιουνίου 2026, άρα μόνο για μισό έτος, αυτό ήταν μια ευκαιρία για τις βόρειες κυρίως χώρες να ζητήσουν χαμηλότερες συνεισφορές, και από 30.000 που συζητείτο, ο αριθμός αναφοράς για το 2026 ορίζεται σε 21.000 μετεγκαταστάσεις ή άλλες ισοδύναμες προσπάθειες αλληλεγγύης, καθώς και €420 εκατ. οικονομικές συνεισφορές, μετριασμένες από το αρχικό €600 εκατ. της διαπραγμάτευσης για το ελάχιστο ετήσιο ποσό.
Με βάση την αξιολόγηση των ποσοτικών και ποιοτικών κριτηρίων του Συμφώνου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπίστωσε ότι Κύπρος, Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία βρίσκονται υπό μεταναστευτική πίεση, χρίζοντας αυτές τις χώρες ως άμεσους δικαιούχους των μέτρων αλληλεγγύης, μέσω μετεγκαταστάσεων, οικονομικής στήριξης ή εναλλακτικών μορφών αλληλεγγύης, ανάλογα με τις δεσμεύσεις που αναλαμβάνουν τα κράτη-μέλη.
Παράλληλα, η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Τσεχία, η Εσθονία και η Πολωνία αναγνωρίστηκαν ως χώρες που αντιμετωπίζουν σημαντική μεταναστευτική κατάσταση, λόγω της σωρευτικής πίεσης των προηγούμενων ετών. Ως εκ τούτου θα έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν πλήρη ή μερική έκπτωση από τις συνεισφορές τους στη δεξαμενή αλληλεγγύης. Σύμφωνα με όσα συμφωνήθηκαν στη συνεδρίαση και για τα οποία έλαβε γνώση το ΚΥΠΕ, χωρίς να κατονομαστούν αυτά τα 6 κράτη μέλη, 4 ζήτησαν πλήρη εξαίρεση από τις υποχρεώσεις τους που προβλέπει το Σύμφωνο, ένα κράτος μέλος ζήτησε μείωση κατά 50% και ένα ακόμη δεν έχει ζητήσει μείωση των υποχρεώσεών του μέχρι στιγμής.
Δεκαεπτά χώρες στο σύνολο βρίσκονται σε κίνδυνο να τεθούν υπό πίεση και πρέπει να συμβάλουν πλήρως, με τις 11 από αυτές να παρουσιάζουν ήδη σημάδια πίεσης. Αυτές οι χώρες θα έχουν προτεραιότητα στα Εργαλεία της ΕΕ για τη Μετανάστευση, το EU Migration Support Toolbox, που περιλαμβάνει στήριξη από ευρωπαϊκούς οργανισμούς και ευρωπαϊκά ταμεία.
Οι τρόποι συμμετοχής των κρατών μελών είναι η μετακίνηση αιτούντων άσυλο από χώρες υπό πίεση σε άλλες χώρες, η χρηματοδοτική συνδρομή με οικονομική βοήθεια μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης – EU Asylum, Migration and Integration Fund (AMIF), καθώς και τα εναλλακτικά μέτρα που περιλαμβάνουν την παροχή βοήθειας, εξοπλισμού, ή εμπειρογνωμόνων.
Η αντιστοιχία κόστους χρηματοδότησης – εξαγοράς μιας θέσης μετακίνησης συμφωνήθηκε σε €20.000 και ο τρόπος πληρωμής προβλέπει ότι τα χρήματα θα καταβάλλονται μέσω υφιστάμενων ροών και ταμείων της ΕΕ, όπως το AMIF και το Ταμείο Διαχείρισης Συνόρων – Border Management Fund. Σύμφωνα με τα συμφωνηθέντα, όλα τα μέτρα, μετακίνηση, χρηματοδότηση, εναλλακτικά μέτρα, μετατρέπονται σε οικονομική αξία για να καλύψουν το δίκαιο μερίδιο που αντιστοιχεί σε κάθε κράτος μέλος.
Η ημερομηνία έναρξης ισχύος είναι η 12η Ιουνίου 2026, που σηματοδοτεί τη λήξη ισχύος του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ και την επίσημη έναρξη του Συμφώνου για τη Μετανάστευση, με την πρώτη αξιολόγηση τήρησης των συμφωνηθέντων από την Κομισιόν να αναμένεται τον Ιούλιο του 2025. Ετήσια επαναξιολόγηση της κατάστασης στα κράτη μέλη θα γίνει τον Οκτώβριο του 2026.
Στις 16 Δεκεμβρίου 2025 αναμένεται η τελική ψήφιση και υιοθέτηση του μηχανισμού από το Συμβούλιο της ΕΕ. Σχετικά με την επιλογή ατόμων, οι χώρες μπορούν να ορίσουν κριτήρια (π.χ. οικογένειες, νέοι, κ.λπ.), αλλά η διαδικασία γίνεται με βάση τις οδηγίες του Οργανισμού της ΕΕ για το Άσυλο – European Union Agency for Asylum (EUAA).
Επιπλέον, προβλέπεται και η δυνατότητα offset, όπου οι χώρες μπορούν να ακυρώσουν μέρος των υποχρεώσεών τους αν έχουν ήδη δεχθεί αιτούντες άσυλο για τους οποίους δεν ήταν υπεύθυνες (π.χ. από το 2024 έως το 2025).
Με την πλήρη εφαρμογή του συστήματος καταγραφής δακτυλικών αποτυπωμάτων Eurodac, τα δεδομένα θα γίνουν ακριβέστερα, καθώς σε επίπεδο ΕΕ δεν θα μετρώνται χωριστές αιτήσεις, αλλά επιπλέον στοιχεία για κάθε αιτούντα που θα έχει ένα μοναδικό φάκελο και στα 27 κράτη μέλη, ώστε να υπάρχει ακριβέστερη εικόνα.
Στο πλαίσιο της εφαρμογής του Συμφώνου, μοντέλο διμερών συμφωνιών κατανόησης ώστε να μηδενιστεί η εικόνα με τις συσσωρεύσεις αιτήσεων ασύλου που θα έπρεπε να επιστραφούν στη χώρα εισόδου ως δευτερογενείς μετακινήσεις σύμφωνα με τον Κανονισμού του Δουβλίνου επέλεξε να έχει η Ελλάδα με τη Γερμανία. Η Αθήνα «αναγνωρίζει την εξίσου δυσανάλογη πίεση μέσω δευτερογενών ροών που κλήθηκε να διαχειριστεί η Γερμανία τα τελευταία έτη και για τον λόγο αυτό θεωρεί ότι η συγκεκριμένη εκκαθάριση των παρελθουσών εκκρεμοτήτων δύναται να αναγνωριστεί ως μορφή αλληλεγγύης».
Το μοντέλο αυτό σύμφωνα με διπλωματικές πηγές θα επιδιωχθεί να προχωρήσει και για άλλες χώρες με σημαντικές δευτερογενείς ροές, όπως η Ολλανδία και το Βέλγιο, αλλά και από άλλες χώρες εισόδου όπως η Ιταλία. Στόχος σύμφωνα με την Αθήνα είναι η εφαρμογή του Συμφώνου από μηδενική βάση. Η διμερής συμφωνία σημαίνει ότι η Ελλάδα απεμπολεί το δικαίωμα να ζητήσει επιπλέον αλληλεγγύη από τη Γερμανία μέχρι το τέλος του 2026, για την πρώτη περίοδο εφαρμογής του κομματιού αλληλεγγύης του Συμφώνου.