Μαθήματα βροχής: Πώς να χτίσουμε αντιπλημμυρικά έργα αξιών στην Κύπρο του νέου έτους

Αυτές τις μέρες, ο καιρός στην Κύπρο μοιάζει να κάνει έναν δικό του, βίαιο και επιτακτικό απολογισμό. Η ένταση της βροχής, που μετετράπη σε πλημμύρα σε πολλές περιοχές, έρχεται λίγο πριν την εκπνοή του έτους, λειτουργώντας ως μια σκληρή, αλλά απαραίτητη κάθαρση. Το νερό δεν ξεπλένει μόνο δρόμους και φύλλα φέρνει στην επιφάνεια τις ρωγμές, τις ατέλειες και τις αδυναμίες που, συλλογικά, επιλέξαμε να αγνοήσουμε κατά τη διάρκεια της «ξηρασίας» των καλών εποχών. Η φυσική καταιγίδα γίνεται έτσι ο πιο ειλικρινής καθρέφτης της κοινωνικής μας καταιγίδας.
Η εικόνα του νερού που φουσκώνει, παρασύροντας ό,τι βρει μπροστά του, πρέπει να γίνει το σύμβολο για την επανεξέταση της φιλοσοφίας μας.
Ο παραδοσιακός απολογισμός του τέλους του χρόνου, το περίφημο ‘’New Year’s Resolution’’, είναι κατά βάση μια βαθιά ατομική διαδικασία: «Θα χάσω βάρος», «Θα γυμναστώ», «Θα γίνω πιο παραγωγικός», «Θα κόψω το κάπνισμα». Η λογική αυτής της διαδικασίας εδράζεται στην πεποίθηση ότι η προσωπική ευτυχία και επιτυχία είναι ένα αποκλειστικά ατομικό έργο, ανεξάρτητο από τη συλλογική ευημερία.
Ωστόσο, η πρόσφατη εμπειρία της βροχής στην Κύπρο μάς θυμίζει εμφατικά ότι, όταν το κοινό ρείθρο βουλιάζει, όταν ο δρόμος που μοιραζόμαστε πλημμυρίζει, κανένας προσωπικός στόχος δεν μπορεί να επιτευχθεί με ασφάλεια. Η ιδιωτική μας «ανθεκτικότητα» χάνεται μέσα στη συλλογική αδυναμία. Το πρόβλημα δεν είναι πλέον το «πόσο γερά χτίζω εγώ το σπίτι μου», αλλά «ποιος σχεδίασε το αποχετευτικό σύστημα της γειτονιάς και με ποια υλικά».
Η ένταση των πλημμυρικών φαινομένων δεν είναι απλώς θεομηνία. Είναι η αποκάλυψη των χρόνιων αδυναμιών της κοινωνικής και πολιτικής μας «κατασκευής». Οι ανεπαρκείς υποδομές, η κακοτεχνία, η απουσία πρόληψης, όλα αποτελούν συμπτώματα της πολιτικής και κοινωνικής νοοτροπίας που εδώ και χρόνια επενδύει στο «εγώ» των συμφερόντων και όχι στο «εμείς» του κοινού καλού.
Στον τομέα της Πολιτικής, η πλημμύρα λειτουργεί ως μεταφορά της διαφθοράς και της γραφειοκρατίας. Η έλλειψη διαφάνειας στις αναθέσεις έργων, οι μηχανισμοί της πελατειακής σχέσης που υπονομεύουν την ποιότητα κατασκευής και η ολιγωρία στην υλοποίηση ζωτικών αντιπλημμυρικών έργων αντικατοπτρίζουν ακριβώς την «σαθρή» βάση που αποκαλύπτουν οι πλημμυρισμένοι δρόμοι. Το νερό φέρνει στην επιφάνεια την αλήθεια: Η κακή διαχείριση του «χθες» από τους λίγους είναι η κρίση του «σήμερα» για όλους. Το Resolution που χρειαζόμαστε εδώ είναι η θεμελιώδης αναδόμηση του δημοκρατικού ήθους, με γνώμονα τη διαρκή λογοδοσία και την προτεραιότητα του πολίτη.
Η ίδια διαβρωτική δύναμη του ατομικισμού φαίνεται και στους πυλώνες του Πολιτισμού και της Παιδείας.
Τα εκπαιδευτικά μας συστήματα συχνά δίνουν έμφαση στον αδυσώπητο ανταγωνισμό και την ατομική βαθμολογία, αντί για τη συνεργασία, την κριτική σκέψη και την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης. Όταν ένας μαθητής μαθαίνει να βλέπει τον διπλανό του ως αντίπαλο και όχι ως συνοδοιπόρο, χτίζεται μια κοινωνία ανίκανη να αντιμετωπίσει συλλογικές κρίσεις.
Στον πολιτισμό η παρακμή των κοινοτικών δραστηριοτήτων, η εστίαση στην ατομική ψυχαγωγία έναντι της συλλογικής έκφρασης, όλα αυτά συμβάλλουν στην αποξένωση. Ο πολιτισμός, που είναι ο ιστός της κοινότητας, αφήνεται να «στεγνώσει», με αποτέλεσμα να μην μπορεί να απορροφήσει το «σοκ» της κρίσης.
Το Resolution του 2026 θα πρέπει να ξεφύγει από τα όρια του καθρέφτη. Η βροχή της Κύπρου μάς καλεί να μετατρέψουμε το Resolution από μια ατομική δίαιτα σε συλλογική δέσμευση.
Η νέα αρχή πρέπει να είναι η επένδυση στην κοινωνική σύνδεση. Να σταματήσουμε να ρωτάμε «Τι κερδίζω εγώ από αυτό το κοινό έργο;» και να ρωτήσουμε «Πώς μπορούμε να χτίσουμε καλύτερα, ασφαλέστερα και πιο δίκαια όλοι μαζί;».
Η Ενσυναίσθηση είναι η αναγνώριση ότι η ευτυχία μου είναι εφήμερη, αν δεν είναι διασφαλισμένη η ευημερία του διπλανού μου. Είναι η αναγνώριση ότι είμαστε όλοι στην ίδια «βάρκα»· όταν βουλιάζει ο ένας, το νερό θα φτάσει αναπόφευκτα και στον διπλανό του.
Το Resolution μας, λοιπόν, πρέπει να επικεντρωθεί σε τρεις κεντρικούς άξονες:
- Την Επανεκκίνηση της Κοινότητας: Απαιτείται ενεργός συμμετοχή στα κοινά, όχι μόνο με κριτική, αλλά και με προτάσεις και εθελοντική δράση, ώστε να ξαναχτιστούν οι κοινωνικοί δεσμοί που διαλύθηκαν από τον ατομικισμό.
- Την Ηθική στην Αγορά και την Πολιτική: Πρέπει να απαιτήσουμε και να εφαρμόσουμε υψηλότερα πρότυπα διαφάνειας και ποιότητας σε κάθε πράξη μας, από την πιο μικρή αγορά έως την ψήφο, αναγνωρίζοντας ότι η ηθική του ενός επηρεάζει τους πολλούς.
- Την Επένδυση στην Πρόληψη: Οφείλουμε να δούμε την πρόληψη (φυσική, κοινωνική, εκπαιδευτική) ως την πιο οικονομική και ανθρώπινη επένδυση, αντί να αντιδρούμε εκ των υστέρων στις κρίσεις.
Η βροχή θα σταματήσει, αλλά το μάθημα της ενσυναίσθησης πρέπει να παραμείνει. Ο καιρός στην Κύπρο μάς υπενθύμισε με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι κανένα Resolution δεν μπορεί να μας σώσει αν παραμένει αποκλειστικά ατομικό. Η βροχή δεν γνωρίζει σύνορα ιδιοκτησίας, ούτε διακρίνει ανάμεσα σε τάξεις.
Η μόνη βιώσιμη απάντηση στις καταιγίδες είτε πολιτικές, είτε οικονομικές, είτε φυσικές ,είναι η ομαδικότητα. Ας είναι το Resolution μας για τον νέο χρόνο η δέσμευση για συμπόρευση. Να χτίσουμε μαζί τις αντιστάσεις, να στηρίξουμε τον διπλανό μας, και να επενδύσουμε στην ενσυναίσθηση ως το πιο ισχυρό, και ταυτόχρονα το πιο απλό, αντιπλημμυρικό έργο της κοινωνίας μας. Μόνο έτσι, όταν έρθει η επόμενη βροχή, θα βρούμε τα θεμέλιά μας στεγνά, σταθερά και, κυρίως, κοινά.