«Λ»επτομέρειες

Ας μου επιτραπεί να κάνω λίγο «name dropping» απ’ αυτό εδώ το ομώνυμο δημοσιογραφικό μετερίζι, να παραθέσω κι εγώ κάποιες Λεπτομέρειες, «oνομαστί και στάγδην», όπως έλεγε ένας νεοελληνιστής φίλος στη Γερμανία. Κρατήστε παρακαλώ και το κεφαλαίο «Λ», εξάλλου ο μεγάλος Καβάφης ήταν που είχε πει το αφοριστικό «…και τι άλλο είναι η τέχνη παρά λεπτομέρειες»;
Πήγα λοιπόν τις προάλλες στη Λεβέντειο Πινακοθήκη για τα εγκαίνια της έκθεσης με τα προσωπικά αντικείμενα του Χριστόφορου Σάββα, αυτά που βρέθηκαν πριν μερικά χρόνια στα κατεχόμενα, ένα ιστορικά ενδιαφέρον σύνολο «Λ»επτομερειών, σκίτσα, φωτογραφίες και άλλα προσωπικά σημειώματά του, χρονολογημένα από το 1946 έως το 1968.
Κατάλοιπα δικά του που μοιάζει να αποδόθηκαν στους οικείους, σ’ εμάς όλους δηλαδή, τους κοσμικούς φιλότεχνους της Κύπρου, με τον περίπλοκο τρόπο που φτάνουν στα χέρια των οικείων τους τα λείψανα των αγνοουμένων μας, έστω κι αν σ’ αυτή την περίπτωση πρόκειται για μια οικειοθελή πράξη συμφιλίωσης χωρίς την επιτήρηση του ΟΗΕ, υπό επιστημονική εποπτεία ωστόσο μιας σεβαστής ιστορικού, της αείμνηστης Ελένης Νικήτα.
Και όλ’ αυτά ως αποτέλεσμα μιας απίστευτα ευτυχούς συγκυρίας, της φιλίας του Χαράλαμπου Σεργίου μ’ ένα Τουρκοκύπριο συμπατριώτη μας, που προτιμά να παραμένει ανώνυμος. Γιατί άραγε; Αργά ή γρήγορα οι σημαντικές φιλίες γίνονται κοινό κτήμα, όπως και η αγάπη του κάθε άλλο παρά κρυψίνου Χριστόφορου Σάββα προς τον Παντελή Μηχανικό.
Θυμούμαι την αίσθηση που μου προκάλεσε η ειλικρίνειά του σ’ ένα γράμμα που είχε στείλει από τα ξένα στον φίλο του: «Η Αγάπη σου, σε πληροφορώ με βάζει σε υποψίες. Εδώ που τα λέμε δεν υπάρχουν δικαιολογίες. Περπατώ στους δρόμους με την ύπαρξη σου γραμμένη κάτω απ’ τα παπούτσια μου, και ανακουφίζομαι σε κάθε μου πάτημα. Καμιά φορά βγάζω τα παπούτσια και περπατώ με τις κλάτσες που τότες βρίσκω ανακούφισιν. Κάποτε πετώ τα παπούτσια στον αέρα και βάζω τις βρισιές. Αυτό είναι κομμάτι του πεχνιδιού. Κάπια μέρα μπορεί να τα χάσω καλή ώρα σήμμερα και σου γράφω. Εσύ μου είπες να τα κάνω όλα αυτά Και ακριβώς σου γράφω για να σε πληροφορήσω πως δεν κάνω διαφορετικά. Η αγάπη σου τραβά από τα μαλιά… όταν μάχομαι… και αποσπά δυνάμεις αυτή τη κρίσιμη στιγμή».
Σε ποια κρίσιμη περίπτωση αναφέρεται ο Σάββα δεν ξέρουμε, πρόκειται όμως για μια επιστολή του 1957, χρονιά που ο Μηχανικός είχε δημοσιεύσει τις «Παρεκκλίσεις» του, όπως αναφέρει κι ο αείμνηστος Φοίβος Σταυρίδης σε σημείωμά του στο δεύτερο τεύχος του περιοδικού «Ο Κύκλος», μια έκδοση τέχνης και προβληματισμού που ερχόταν τότε από τη Λάρνακα, Μάρτης του 1980.
Εκεί μέσα διαβάζουμε και άλλα χειρόγραφα γράμματα του Σάββα προς τον Μηχανικό, σταλμένα από τη Γαλλία, επιστολές με ζουμερές «Λ»επτομέρειες από τις περιπλανήσεις του, Παρίσι, Grenoble, Μαρσέηλ.., «μόλις μπήκα στην Dijon μια μεγάλη ταπέλα Bienvenue a Dijon, μόλις τα δκιάβασα ο αστυνομικός μάρπαξεν που τον σάκο τζιε πέμενε να του δίξω τες ταυτότητες μου. Επιδή είχα τζιε το γένι έμιαζα σαν αλήτην της παλιάς εποχής».
A propos «name dropping», σε μια απ’ αυτές τις επιστολές ο Σάββα αναφέρεται παρακαλώ και σε κάποιο «George Stefen», ένα ποίημα του οποίου τού είχε διαβάσει σε αγγλική μετάφραση ένας άλλος Γερμανός λογοτέχνης, ευκαιριακός προφανώς συνοδοιπόρος του στη Γαλλία… Αν είναι αυτό που υποψιάζομαι, μια περιπατητική αναφορά στον γνωστό Stefan George (1868-1933, google that!)… ε… τότε… μπαίνουμε στα πιο βαθιά ιστορικά της γηραιάς μας ηπείρου, αυτής που προσεχώς θα… προεδρεύουμε για τους επόμενους έξι μήνες, το «τεταρτάκι» της σημαντικότητας που μας αναλογεί, αν είναι να παραφράσουμε τον Andy Warhol. Μετά βλέπουμε.
- INFO: Χριστόφορος Σάββα: Απλά – Περίπλοκα – Αόρατα: Ένα άγνωστο αρχείο. 20 Νοεμβρίου 2025 – 28 Ιουνίου 2026).
Ελεύθερα, 7.12.2025