Κύπρος-Λιβάνος: Επόμενο βήμα η ηλεκτρική διασύνδεση μετά την ιστορική συμφωνία για θαλάσσιες ζώνες

Κύπρος και Λίβανος υπέγραψαν την Τετάρτη μία ιστορική αλλά και δύσκολη, λόγω ενστάσεων της Τουρκίας, συμφωνία για οριοθέτηση των αντίστοιχων Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ), ενώ παράλληλα ξεκίνησαν προσπάθειες διασύνδεσης των ηλεκτρικών τους δικτύων μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου.
Ο Πρόεδρος, Νίκος Χριστοδουλίδης, συναντήθηκε με τον Λιβανέζο ομόλογό του, τον Πρόεδρο Τζόζεφ Αούν, στη Βηρυτό, για να συζητήσουν ένα ευρύ φάσμα διμερών, περιφερειακών και ευρωπαϊκών θεμάτων. Μετά τη συνάντηση, ο Χριστοδουλίδης και ο Λιβανέζος υπουργός Δημοσίων Έργων και Μεταφορών, Φαγέζ Ρασάμνι, υπέγραψαν την πολυαναμενόμενη συμφωνία ΑΟΖ, η οποία καθορίζει τα όρια των οικονομικών υδάτων των δύο χωρών, βάσει της μεθόδου της μέσης γραμμής.
Οι δύο Πρόεδροι συμφώνησαν επίσης να εξετάσουν τη δυνατότητα διασύνδεσης των ηλεκτρικών δικτύων μέσω της δημιουργίας τεχνικών ομάδων εργασίας και μιας μελέτης σκοπιμότητας χρηματοδοτούμενης από την Παγκόσμια Τράπεζα.
Μιλώντας μετά την υπογραφή, ο Χριστοδουλίδης περιέγραψε τη συμφωνία οριοθέτησης ως «ορόσημο στρατηγικής σημασίας που σφραγίζει, με τον πιο σαφή τρόπο, το επίπεδο των σχέσεών μας» και πρόσθεσε: «Στέλνουμε ισχυρό πολιτικό μήνυμα: ότι η Κύπρος και ο Λίβανος, στη βάση του διεθνούς δικαίου, της σχετικής Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας και βεβαίως, των σχέσεων καλής γειτονίας, συνεχίζουν να επενδύουν στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης και του αμοιβαίου σεβασμού».
Εκκρεμούσε εδώ και χρόνια
Η «ιστορική συμφωνία» έρχεται 18 χρόνια μετά την αρχική συμφωνία ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών, η οποία παρέμεινε σε εκκρεμότητα λόγω μη επικύρωσης από τη Βουλή του Λιβάνου. Πολιτικοί κύκλοι στον Λίβανο είχαν εκφράσει φόβους ότι η συμφωνία του 2010 μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ είχε γίνει εις βάρος λιβανικών θαλασσίων ζωνών, με αποτέλεσμα το ζήτημα να παγώσει.
Ωστόσο, η κατάσταση στην περιοχή έχει αλλάξει δραματικά από τότε. Παρά τη «χρυσή εποχή» των σχέσεων Κύπρου–Ισραήλ, οι σχέσεις με τον Λίβανο γνωρίζουν επίσης άνθηση. Οι δύο χώρες συνεργάζονται στενά στο μεταναστευτικό και συντονίζουν προσπάθειες, ώστε η ΕΕ να δίνει την απαιτούμενη προσοχή στον νοτιοανατολικό της γείτονα, ιδιαίτερα όσον αφορά την οικονομική βοήθεια.
Πρόσφατα, ο Λίβανος έθεσε ως προτεραιότητα τη σταθερή παραγωγή ηλεκτρισμού και τη δημιουργία ενός προβλέψιμου νομικού πλαισίου που θα προσελκύσει μεγάλες ενεργειακές εταιρείες για υπεράκτιες έρευνες υδρογονανθράκων.
Με την εκλογή του Αούν τον Ιανουάριο του 2025, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτης που πραγματοποίησε επίσκεψη. Οι διαπραγματεύσεις για αναθεωρημένη συμφωνία οριοθέτησης εντάθηκαν σύντομα και, μέχρι τον Οκτώβριο, το τελικό κείμενο εγκρίθηκε από τα Υπουργικά Συμβούλια των δύο χωρών.
Στις αρχές του μήνα, ο Λιβανέζος υπουργός Ενέργειας και Υδάτων, Τζο Σάντι, έφτασε στην Κύπρο για να συζητήσει την ανταλλαγή τεχνογνωσίας στην ενεργειακή αυτονομία και την προοπτική ηλεκτρικής διασύνδεσης.
Μετά τη χθεσινή υπογραφή της συμφωνίας ΑΟΖ, εκτιμάται ότι ο Αούν δεν θα χρειαστεί να την παραπέμψει στο Κοινοβούλιο για επικύρωση, ακολουθώντας το προηγούμενο του 2022, όταν ο Λιβανέζος Πρόεδρος υιοθέτησε με διάταγμα μια ανεπίσημη συμφωνία μετά από μεσολάβηση των ΗΠΑ για καθορισμό θαλάσσιων συνόρων με το Ισραήλ.
Το επόμενο βήμα αναμένεται να είναι μια συμφωνία συνεκμετάλλευσης για πιθανά κοιτάσματα αερίου που βρίσκονται στην κοινή θαλάσσια περιοχή των δύο χωρών. Παρόμοιο ζήτημα στο κυπριακό Τεμάχιο 12, στα σύνορα με τα ισραηλινά ύδατα, αποτελεί διαχρονικό εμπόδιο στην εκμετάλλευση του κοιτάσματος «Αφροδίτη».
Άνοιγμα για εξερεύνηση
«Κλείνουμε ένα μακροχρόνιο ζήτημα και κοιτάμε πλέον το μέλλον και όσα μπορούν οι χώρες μας να οικοδομήσουν από αυτή τη βάση», δήλωσε ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης. Ευχαρίστησε τον κ. Αούν για την πολιτική του βούληση και αποφασιστικότητα, καθώς και τον πρωθυπουργό, Ναουάφ Σαλάμ, για τη συμβολή του. Σημείωσε ακόμη τη δουλειά των διαπραγματευτικών ομάδων, χαρακτηρίζοντάς την «άοκνη και μεθοδική», και ειδικά το έργο των επικεφαλής των διαπραγματεύσεων, του Ρασάμνι για τον Λίβανο και του συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας της Κύπρου Τάσου Τζιόνη.
Από την πλευρά του, ο Πρόεδρος Αούν δήλωσε ότι η συμφωνία οριοθέτησης θα επιτρέψει και στις δύο χώρες να εξερευνήσουν τους θαλάσσιους πόρους τους και θα ενισχύσει τη διμερή συνεργασία. «Μπορούμε πλέον να εργαστούμε για την ανάπτυξη διμερών συμφωνιών που θα διευκολύνουν και θα ενισχύσουν το έργο των εταιρειών εξερεύνησης και στις δύο χώρες», είπε.
Μήνυμα προς τους γείτονες
Σε σαφές μήνυμα προς γειτονικές χώρες, όπως η Συρία και η Τουρκία, ο Αούν ανέφερε: «Η συνεργασία μας δεν στοχοποιεί κανέναν και δεν αποκλείει κανέναν. Δεν αποσκοπεί στο να εμποδίσει οποιονδήποτε φίλο ή εταίρο. Αντιθέτως, θέλουμε αυτή η συμφωνία να αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο διεθνούς συνεργασίας, την οποία επιθυμούμε να επεκτείνουμε σε ολόκληρη την περιοχή μας, για να προσφέρουμε σταθερότητα και ευημερία σε όλες τις χώρες και τους λαούς μας».
Ο Λιβανέζος Πρόεδρος απηύθυνε κάλεσμα σε όλες τις πλευρές που αναζητούν συνεργασία και ευημερία για τους πολίτες τους να επιδιώξουν θαλάσσια συνεννόηση.
«Πιστεύουμε ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος να τερματιστούν η βία, οι πόλεμοι και οι πολιτικές ηγεμονικής απληστίας, που κόστισαν τόσο ακριβά στην περιοχή μας και στους ανθρώπους της».
Προοπτικές ενεργειακής συνεργασίας
Μιλώντας στο Προεδρικό Μέγαρο της Μπαάμπντα, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης είπε ότι η συμφωνία ενισχύει τις προοπτικές για συνεργασία στην ενέργεια και τις υποδομές, ενώ παράλληλα προσφέρει νομική και οικονομική ασφάλεια για πιθανούς επενδυτές. Πρόσθεσε ότι ενισχύει την προοπτική της περιοχής να λειτουργήσει ως εναλλακτικός ενεργειακός διάδρομος προς την Ευρώπη, χαρακτηρίζοντας τη συμφωνία ως «στρατηγικό θεμέλιο για την περιφερειακή σταθερότητα και ασφάλεια στην ιδιαίτερα πολύπλοκη περιοχή μας».
Από την πλευρά του, ο Λιβανέζος Πρόεδρος τόνισε τη δυνατότητα προώθησης νέων κοινών έργων στον τομέα της ενέργειας, ιδίως των ανανεώσιμων, αλλά και στις τηλεπικοινωνίες, στις γραμμές μεταφοράς και στον τουρισμό. Ανέφερε επίσης τη συνεχιζόμενη συνεργασία στην άμυνα και την ασφάλεια.
Ηλεκτρική διασύνδεση
Οι δύο Πρόεδροι καλωσόρισαν τον διάλογο που ξεκίνησε για την ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου–Λιβάνου. Ο Χριστοδουλίδης ανακοίνωσε ότι την Τετάρτη «η Κύπρος και ο Λίβανος απευθύνθηκαν από κοινού στην Παγκόσμια Τράπεζα για την προετοιμασία της σχετικής μελέτης σκοπιμότητας για το συγκεκριμένο έργο». Εν τω μεταξύ, προχωρούν εργασίες για το υποθαλάσσιο τηλεπικοινωνιακό καλώδιο CADMOS-2, με στόχο τις αρχές του 2026.
Σχέσεις Λιβάνου–ΕΕ
Οι δύο ηγέτες συζήτησαν ευρύτερα ενεργειακά ζητήματα, την επέκταση της διμερούς συνεργασίας, τις περιφερειακές εξελίξεις και τις σχέσεις Λιβάνου–ΕΕ. Ο Χριστοδουλίδης χαιρέτισε την αποφασιστικότητα του Αούν να οδηγήσει τον Λίβανο και τον λαό του σε «μια νέα, πολύ καλύτερη εποχή», προσθέτοντας ότι «η Κύπρος παραμένει ο πιο σταθερός, αξιόπιστος και προβλέψιμος εταίρος σας σε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια».
Εξέφρασε στήριξη στην ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα του Λιβάνου, καθώς και στην πλήρη εφαρμογή, από όλες τις πλευρές, των σχετικών Ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας για την UNIFIL. Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης δήλωσε ότι η κυπριακή προεδρία της ΕΕ το πρώτο εξάμηνο του 2026 θα λειτουργήσει ως «κανάλι επικοινωνίας και όχημα ουσιαστικής συνεργασίας μεταξύ Λιβάνου και ΕΕ».
Ο Αούν συμμερίστηκε την άποψη ότι η κυπριακή προεδρία της ΕΕ μπορεί να εντείνει «τη συμμετοχή και συνεργασία με την Ευρώπη», θέτοντας ως βασικό στόχο την υπογραφή της στρατηγικής εταιρικής σχέσης Λιβάνου–ΕΕ κατά τη διάρκεια της προεδρίας της Κύπρου.
Αναφέρθηκε επίσης σε έργα κοινού ενδιαφέροντος και στη δέσμευση του Λιβάνου για την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης στη Μεσόγειο, υπογραμμίζοντας την ανάγκη παροχής των απαραίτητων μέσων «για να εκτελούμε και να διατηρούμε αυτή τη ζωτική αποστολή για την ασφάλεια της Ευρώπης και τη δική μας κυριαρχία».