Κύπριε Έλληνα και Τούρκε, ζώντας στο χθες σκοτώνεις το αύριο

Η ελληνική και τουρκική κοινότητα έχουν δύο νέους ηγέτες, παιδιά της μετά την εισβολή γενεάς. Το γεγονός αυτό από μόνο του είναι ελπιδοφόρο, αλλά όχι αρκετό αφού και στις δύο πλευρές το δηλητήριο του παρελθόντος ρέει άφθονο. Το ότι μαζί κρατούν το μέλλον της Κύπρου αγκαλιά, φαίνεται να το συνειδητοποιούν. Τα υπόλοιπα τα ξέρω, τα αναμασούμε 51 χρόνια και μη μου αρχίσετε το μάθημα. Ακριβώς, για εσάς τους «καθηγητές», έχω εμπνευστεί και γράφω τα παρακάτω:
Οι άνθρωποι που, όταν μιλούν, το κάνουν μόνο για να μεταφέρουν μίσος -μίσος που εδραιώθηκε στις καρδιές των ανθρώπων αυτού του νησιού και χαράχτηκε ακόμη και πάνω στη γη- είναι καλύτερα να μην μιλούν. Όχι γιατί δεν έχουν δικαίωμα λόγου, αλλά γιατί ο λόγος τους δεν υπηρετεί τη ζωή. Υπηρετεί την πληγή. Και μια πληγή που την ξύνεις καθημερινά, δεν κλείνει ποτέ. Και σε μια κοινωνία βαθιά τραυματισμένη, ο ανεύθυνος λόγος είναι πράξη βίας.
Στην Κύπρο οι πολλοί μιλούν για όσα μας δίχασαν, και λίγοι ομιλούν για όσα μας ενώνουν. Θεωρούμε πως η μνήμη είναι μόνο πόνος, και πως η πολιτική ωριμότητα είναι να επαναλαμβάνεις τα ίδια τραύματα με διαφορετικό τόνο. Ότι χειρότερο είναι να αφήνουμε τους νέους μας να κληρονομούν συνθήματα, αντί να τους δίνουμε σκέψη. Να τους παραδίδουμε θυμό, αντί να τους παραδίδουμε προοπτική.
Απευθύνομαι συνειδητά στους νέους της ελληνικής και της τουρκικής κοινότητας. Όχι για να τους διδάξω ιστορία -την κουβαλούν ήδη βαριά. Αλλά για να τους πω κάτι που συχνά αποσιωπάται: το μέλλον αυτού του τόπου δεν θα σωθεί από εκείνους που επενδύουν στο χθες. Θα σωθεί μόνο αν κάποιοι τολμήσουν να αποδεσμευτούν από αυτό.
Στην ελληνική κοινότητα, επιστρέφουμε επικίνδυνα σε συνθήματα που, όταν χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν, μας οδήγησαν όχι στην «εθνική ολοκλήρωση», αλλά στη διχοτόμηση -μέσα από εμφύλιο σπαραγμό, μίσος και πολιτική τύφλωση. Αυτή η πορεία δεν περιείχε καμία «μεγαλοσύνη». Περιείχε αυταπάτη. Κι όμως, επιμένουμε να τη βαφτίζουμε πατριωτισμό.
Δεν έχουμε ακόμη αντιληφθεί πλήρως ότι η ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση άλλαξε ριζικά το ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο υπάρχουμε. Η Ε.Ε. δεν εξαφάνισε τις ταυτότητές μας -αλλά κατέστησε τα στενά εθνικιστικά στερεότυπα ανεπαρκή. Το «η Κύπρος είναι ελληνική» δεν απαντά στις πραγματικές προκλήσεις του 21ου αιώνα. Αντίθετα, εγκλωβίζει τη σκέψη και ατονίζει την ικανότητά μας να συνυπάρχουμε σε έναν ευρύτερο, πανευρωπαϊκό χώρο δημοκρατίας και δικαιωμάτων.
Η εγωπάθεια του «εμείς ως Έλληνες τα ανακαλύψαμε όλα» καταρρέει μπροστά στη σύγχρονη πραγματικότητα. Η τεχνητή νοημοσύνη, η επιστημονική πρόοδος, η τεχνολογία δεν είναι προϊόν ενός έθνους, αλλά αποτέλεσμα συλλογικής ανθρώπινης δημιουργίας. Αυτό δεν διαγράφει το μεγαλούργημα του ελληνισμού ούτε τη συμβολή του στην πρόοδο της ανθρωπότητας. Το τοποθετεί, όμως, στη σωστή του διάσταση: ως θεμέλιο που ενώνει, όχι ως μύθο που διχάζει.
Στην Κύπρο, εν ονόματι του ελληνισμού, αναδείξαμε -άθελά μας αλλά ουσιαστικά- τη δύναμη του τουρκισμού. Με την αδιαλλαξία μας, με τη ρητορική της υπεροχής, με την άρνηση να δούμε τον άλλον ως ισότιμο συμμέτοχο, καλλιεργήσαμε φόβο. Και ο φόβος γεννά συσπείρωση, όχι εμπιστοσύνη.
Στην τουρκική κοινότητα, από την άλλη, λειτούργησε έντονα το αίσθημα μειονεξίας απέναντι στην ελληνική κοινότητα. Ένα αίσθημα που, σε κρίσιμες στιγμές, μετατράπηκε σε εκδικητικές πολιτικές και σκληρές επιλογές. Όταν μια κοινότητα νιώθει διαρκώς ότι πρέπει να αποδείξει την ύπαρξή της, εύκολα εγκλωβίζεται στη λογική της αντιπαράθεσης και όχι της συνύπαρξης.
Ας μιλήσουμε, όμως, καθαρά και ανθρώπινα: κουραστήκαμε. Κουραστήκαμε να μεγαλώνουμε γενιές με φόβο. Κουραστήκαμε να βαφτίζουμε τον θυμό πολιτική. Κουραστήκαμε να ζούμε σε ένα νησί με τεράστιες δυνατότητες και τόσο μικρό ορίζοντα.
Νέοι της Κύπρου, δεν σας ζητείται να ξεχάσετε. Σας ζητείται να μη φυλακιστείτε. Να κρατήσετε την ταυτότητά σας χωρίς να τη μετατρέψετε σε όπλο. Να ζητήσετε δικαιοσύνη χωρίς εκδίκηση. Να επιλέξετε λύσεις που αντέχουν στον χρόνο, όχι συνθήματα που αντέχουν μόνο στο χειροκρότημα.
Όποιος σας λέει ότι το μέλλον περνά μέσα από την ταπείνωση του άλλου, σας εξαπατά. Όποιος υπόσχεται ειρήνη με όρους νίκης, σας προετοιμάζει για νέα ήττα.
Το νησί αυτό δεν χρειάζεται άλλους να «φωνάζουν σωστά». Χρειάζεται ανθρώπους να σκέφτονται καθαρά και να νιώθουν ανθρώπινα. Χρειάζεται νέους που θα μιλούν για όσα μας ενώνουν -όχι επειδή είναι εύκολο, αλλά επειδή είναι το μόνο που μπορεί να μας σώσει.
Ζώντας στο χθες σκοτώνεις το αύριο. Σύνελθε.
*Πρώην Δήμαρχος Στροβόλου