Κωνσταντίνα Σκαλιώντα: Η παράσταση αφορά τις ανομολόγητες συνέπειες του να γεννιέσαι γυναίκα

Με αφορμή
Με αφορμή τη συμμετοχή της, με την παράσταση Side Effects, στο φετινό Beyond DisDance, που διοργανώνεται από την Υπόγεια Σκηνή και συνεχίζεται στη Λεμεσό μέχρι τις 14 Δεκεμβρίου 2025 η Κωνσταντίνα Σκαλιώντα μιλά στον Ορίζοντα:
Τέταρτο Beyond DisDance Φεστιβάλ στη Λεμεσό
Πώς προέκυψε η παράσταση Side Effects και τι “αφορά»;
Το “Side Effects” προέκυψε μέσα από μια μεγαλύτερη καλλιτεχνική έρευνα γύρω από γυναικεία ταυτότητα, αρχικά μέσα από τον φακό της περσόνας με το όνομα Μαρία Ανδρέου (aka Μαρία η νύφη). Ο χαρακτήρας αυτός, ενώ με μια πρώτη ματιά ήταν αρκετά στερεοτυπικός και κυκλοφορούσε πάντα με νυφικό, εμφανίστηκε στο δημόσιο χώρο, για να προκαλέσει τα πρότυπα ευτυχίας που έφτιαξε η πατριαρχική κοινωνία για την γυναίκα. Η αποδόμηση του χαρακτήρα αυτού και το δικό μου φανέρωμα στο δημόσιο χώρο της σκηνής, φέρει τις πρώτες ιδέες για το έργο αυτό.
Η παράσταση συγκεκριμένα αφορά τις “παρενέργειες” που φέρει μαζί της η γυναικεία ταυτότητα, τις ανομολόγητες συνέπειες του να γεννιέσαι γυναίκα, οι οποίες διαχέονται μέσα στις γενιές, σχηματίζοντας μια ταυτότητα φορτισμένη από σιωπή, αντοχή και φόβο. Το γυναικείο σώμα ενώ καθίσταται ορατό ώστε αυτό συχνά να στερεοποιείται και να σεξουαλικοποιείται, παραμένει αόρατο σε τομείς όπως πολιτική, οικονομία, ιατρική μέχρι και σήμερα.
Στο έργο παρουσιάζετε “μια επίδειξη εξαφανίσεων” τις οποίες έχετε “εξασκήσει, υπομείνει και κατά καιρούς απολαύσει”. Τι ακριβώς εννοείτε με τον όρο “εξαφανίσεις”;
Η έννοια της εξαφάνισης υπάρχει με διάφορους τρόπους στο έργο. Ο θεατρικός χώρος με όλα τα μέσα που διαθέτει όπως θεατρικός φωτισμός, κουΐντες, μηχανές καπνού, είναι ένας χώρος όπου το σώμα μπορεί εύκολα να εμφανιστεί επί σκηνής αλλά και να εξαφανιστεί. Με ενδιέφερε να παίξω με το τί σημαίνει “εξαφανίζομαι” παραστατικά, και τί αυτό μπορεί να φανερώσει σε μια κοινωνικοπολιτική προέκταση. Πώς το σώμα μου, πέρα από το παιχνίδι με τα θεατρικά μέσα, μπορεί να εξαφανιστεί ως υποκείμενο και να εμφανιστεί ως αντικείμενο στο βλέμμα των θεατών, ως κάτι που μπορεί να συρρικνωθεί, να αποσιωπηθεί και να γίνει σχεδόν αόρατο.
Νιώθω ότι ένα σώμα που διεκδικεί την ορατότητά του επί σκηνής, οφείλει να έχει υπόψη και τα άλλα σώματα που δύναται να βρίσκονται στο κοινό ως θεατές
Πώς μετασχηματίζεται η αίσθηση της απώλειας ορατότητας σε χειρονομία διεκδίκησης και πως μετατρέπεται στη σκηνή σε πράξη αντίστασης;
Ακριβώς η ίδια η πράξη της επιτέλεσης των “εξαφανίσεων” σε παραστατικό χώρο και χρόνο γίνεται πράξη αντίστασης και διεκδίκησης της ορατότητας. Για να μπορεί το σώμα να επιδεικνύει τις εξαφανίσεις αυτές, σημαίνει ότι έχει αποκτήσει μια απόσταση, μια συνείδηση ότι γνωρίζει τί ακριβώς συμβαίνει στο σώμα του, ότι αναγνωρίζει πλέον τους κοινωνικούς μηχανισμούς “εξαφάνισής” του και μπορεί να τους ανατρέψει αν θέλει.
Συνειδητά οι “εξαφανίσεις” αυτές επιδεικνύονται για να αντιστραφούν σε επιδείξεις “εμφάνισης” του σώματος και φανέρωσης της ρευστής και πολυδιάστατης ταυτότητάς του, ως σώμα πολιτικό, κοινωνικό και υποκειμενικό.
Πως προσαρμόσατε το έργο σας για να συνάδει με τους στόχους ενός Φεστιβάλ για συμπερίληψη τόσο επί σκηνής όσο και στη θέση του θεατή;
Νιώθω ότι ένα σώμα που διεκδικεί την ορατότητά του επί σκηνής, οφείλει να έχει υπόψη και τα άλλα σώματα που δύναται να βρίσκονται στο κοινό ως θεατές. Αυτό ήταν κάτι που είχα υπόψη μου εξαρχής ως δημιουργός, παρ’ όλο που αρχικά δεν είχα υπόψη μου εργαλεία συμπερίληψης. Νιώθω ότι το έργο δεν προσαρμόστηκε ακριβώς στις ανάγκες συμπεριληπτικότητας και προσβασιμοτητας του Φεστιβάλ, αλλά εξελίχτηκε οργανικά μέσα από το ίδιο το κάλεσμα της διοργάνωσης να σκεφτούμε, να φτάσουμε, να φροντίσουμε τα σώματα που συνήθως μένουν έξω από το θέατρο, λόγω αισθητηριακών αναπηριών.
Το ίδιο το πλαίσιο του φεστιβάλ, ενεργοποίησε ερωτήματα όπως ποια άλλα σώματα είναι αόρατα, ευάλωτα, μη υπολογίσιμα πέρα από το γυναικείο; Ποια άλλα σώματα διεκδικούν τον χώρο τους σε ένα κόσμο ο οποίος φτιάχνετε από λίγους, για τους λίγους; Πώς διεκδικούμε την ορατότητά μας συλλογικά, χωρίς δηλαδή να σημαίνει ότι η δική μου ορατότητα σημαίνει η δική σου αορατότητα;
Με την στήριξη της ομάδας του Φεστιβάλ, της Ελευθερίας Σωκράτους, του Χρήστου Παπαμιχαήλ και της συνεργάτιδάς μου Ροδιά Βόμβολου, είχα την ευκαιρία να εξερευνήσω εργαλεία προσβασιμότητας και συμπερίληψης, όπως ακουστικής περιγραφής, απτικής ξενάγησης και υπερτιτλισμός κ.α., ως καλλιτεχνικά εργαλεία, που τελικά ενσωματώθηκαν, ενδυναμώνοντας το ίδιο το έργο, και την εμπειρία αυτού για ένα ευρύτερο κοινό. Σημαντικό επίσης στη διαδικασία, ήταν η ανατροφοδότηση από την ίδια την κοινότητα με αισθητηριακές αναπηρίες για την αποτελεσματικότητα των εργαλείων αυτών.
Το γυναικείο σώμα παραμένει αόρατο σε τομείς όπως πολιτική, οικονομία, ιατρική μέχρι και σήμερα
Θα έπρεπε να βλέπαμε αυτή τη συμπερίληψη όχι μόνο σε ειδικά φεστιβάλ αλλά πιο συχνά και πως μπορεί αυτό να επιτευχθεί;
Η προσβασιμότητα και η συμπερίληψη είναι κάτι που σιγά σιγά αρχίζει να ενδιαφέρει και την κυπριακή σκηνή. Σίγουρα χρειάζεται κρατική στήριξη και επιμόρφωση για να διαμορφώσουμε όχι μόνο συμπεριληπτικά φεστιβάλ, αλλά και προσβάσιμους δημόσιους χώρους. Σίγουρα χρειάζεται υποστήριξη και εκπαίδευση ώστε δημιουργοί, αλλά και οργανισμοί να αρχίσουν να χρησιμοποιούν εργαλεία προσβασιμότητας και συμπερίληψης. Χρειάζεται επίσης, ένας διάλογος, μια επαφή με τις ίδιες τις ομάδες που δεν μπορούν να συμμετάσχουν στην κοινωνική ζωή είτε λόγω αναπηρίας, είτε λόγω άλλων παραγόντων όπως ηλικίας, οικονομικό υπόβαθρο, κ.α., ώστε μαζί τους να αναπτύξουμε αυτά τα εργαλεία, και να διεκδικήσουμε ένα συμπεριληπτικό κόσμο.
Χρειάζεται μια διάθεση και μια ενεργοποίηση, και σε προσωπικό και σε κοινωνικό επίπεδο, για να κτίσουμε μια κοινωνία γενικότερα χωρίς αποκλεισμούς, μια κοινωνία που κάθε σώμα να λαμβάνεται υπόψη και που αυτό να είναι βασική προϋπόθεση.