Κυριάκος Μαργαρίτης:  Στη γνωστή φράση για το «τερπνόν μετά του ωφελίμου», η τέχνη είναι προφανώς το τερπνό

Ανοιχτός ορίζοντας
Ο Κυριάκος Μαργαρίτης, βραβευμένος με Κρατικό Βραβείο στην κατηγορία Μυθιστόρημα μιλά στον Ορίζοντα:
Γράφω για όλους και για κανέναν. Η φράση είναι, ασφαλώς, νιτσεϊκή
Για τι –και για ποιους– γράφετε;
Θα ξεκινήσω από την παρένθεση, και θα σας πω κάτι που αναφέρω και στα βιβλία μου, ότι γράφω για όλους και για κανέναν. Η φράση είναι, ασφαλώς, νιτσεϊκή. Το ίδιο ισχύει για τη φάση, τουλάχιστον τη δική μου – κι αυτό ίσως απαντά και στην ερώτηση εκτός παρένθεσης, που δεν την πολυκατάλαβα: για τι (πράγμα) γράφω, ή γιατί γράφω; Τέλος πάντων, το ίδιο κάνει: γράφω για τον Υπεράνθρωπο, γράφω για να γίνω Υπεράνθρωπος.
Πώς θα «συστήνατε» το βιβλίο σας σε έναν αναγνώστη; Υπάρχει ένα απόσπασμα, μια φράση ή λίγοι στίχοι από το βιβλίο που νιώθετε πως σας εκφράζουν ιδιαίτερα αυτή την περίοδο;
Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στην αθηναϊκή Lifo, ο μεγάλος Δημήτρης Νόλλας, με την αδιανόητη γενναιοδωρία του, έκανε την πιο συνταρακτική σύσταση για το Συμβάν 74, που την παραθέτω εδώ, με απέραντη ευγνωμοσύνη: «Μια Ιλιάδα του μέλλοντός μας». Συναφής και η φράση από το βιβλίο, που με εκφράζει αυτή την περίοδο, αλλά και κάθε περίοδο, και είναι η εξής παράφραση στίχου του Ώντεν: «Homer’s world. Not yours».
Τι σημαίνει για έναν δημιουργό η όποια διάκριση – και ειδικότερα το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας;
Σας μεταφέρω το σχόλιο σοφού φίλου μου, σπουδαίου Αθηναίου συγγραφέα, που βρίσκω να εκφράζει εξίσου τη σημασία και την ασημαντότητα κάθε βραβείου, και ειδικότερα του κρατικού: «Σαν να σου προσφέρουν ένα λουλούδι». Το επ’ εμοί, που βιοπορίζομαι κιόλας από το γράψιμο, θα προσθέσω και το μαρούλι, δηλαδή τα λεφτά. Δόξα τω Θεώ για όλα.
Πώς κρίνετε τον θεσμό των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας, ειδικά φέτος, υπό το πρίσμα της δημόσιας επιστολής του Προέδρου της Επιτροπής, που αμφισβήτησε εκ των υστέρων τα προσόντα των μελών της Επιτροπής και την αξία ορισμένων από τα βραβευμένα έργα; Θεωρείτε ότι απαιτούνται βελτιώσεις και ποιες θα μπορούσαν να είναι αυτές;
Δεν έχω απάντηση, δεν αισθάνομαι αρμόδιος να προτείνω οτιδήποτε για τον θεσμό των βραβείων. Αυτό που θα ήθελα να προτείνω είναι να κάνουμε τα στραβά μάτια σε σχέση με την επιστολή και τα συναφή. Όταν κάποιος συμπεριφέρεται έτσι, μάλιστα δημοσίως και επίσημα, είναι καλύτερα για όλους, και κυρίως για εκείνον, να κοιτάζουμε κάπου αλλού.
Σε τι μπορεί να ωφελήσει τον κόσμο, την κοινωνία, τον άνθρωπο, η λογοτεχνία και η τέχνη γενικότερα;
Δεν πιστεύω να ρωτάτε για τη χρησιμότητα της τέχνης. Προς Θεού, δηλαδή. Στη γνωστή φράση για το «τερπνόν μετά του ωφελίμου», η τέχνη είναι προφανώς το τερπνό, που μας υπενθυμίζει ότι το ωφέλιμο, σκέτο, προσιδιάζει στα ζώα, ίσως ούτε καν σ’ αυτά. Μακάρι να θυμάστε το Ευαγγέλιο: «Ουκ επ’ άρτω μόνο ζήσεται άνθρωπος».