Κρατούμενοι επιβάλλουν άτυπες ποινές – Έκθεση καταπέλτης της CPT για τις Φυλακές

Την κακή κατάσταση που επικρατεί στις Κεντρικές Φυλακές επισημαίνει σε έκθεσή της που κυκλοφόρησε σήμερα η Επιτροπή κατά των βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης, CPT, η οποία είχε επισκεφθεί την Κύπρο τον περασμένο Απρίλιο.
Η Επιτροπή αφού επισημαίνει ότι η κατάσταση παραμένει το ίδιο κακή όπως στην τελευταία της επίσκεψη το 2023, καταγράφει σειρά παρατηρήσεων που δεν τιμούν την χώρα για τον τρόπο κυρίως διαβίωσης των κρατουμένων και δη των νεαρών, ενώ προβαίνει και διαπιστώσεις για κινήσεις προς καλυτέρευση της κατάστασης, ζητώντας έναν road map για την επίλυση των χρόνιων προβλημάτων.
Για πρώτη φορά ίσως η Επιτροπή προβαίνει σε διαπίστωση που πρέπει να προβληματίσει και αφορά στον έλεγχο των φυλακών. Η CPT αναφέρεται σε χρόνια έλλειψη προσωπικού πρώτης γραμμής, «η οποία έχει επιτρέψει σε ισχυρότερες ομάδες κρατουμένων να κυριαρχούν και να επιβάλλουν άτυπες ποινές, υπονομεύοντας την ασφάλεια και την τάξη. Οι κυπριακές αρχές χρειάζεται επειγόντως να προσλάβουν και να εκπαιδεύσουν περισσότερο προσωπικό και να επανακτήσουν τον έλεγχο των φυλακών, καθώς και να επανεξετάσουν την πολιτική πρόληψης της βίας στις φυλακές».
Αυτό παραπέμπει πλέον σε άλλες πρακτικών «σκληρών» φυλακών, όπου υπάρχουν οι λεγόμενες κάστες όπου ένας κρατούμενος θα πρέπει να εισχωρήσει, διαφορετικά θα υποστεί και επιπρόσθετη «ποινή» από αυτήν που εκτίει.
Στην Έκθεση, γίνεται αναφορά σε κελιά χωρητικότητας ενός ατόμου που φιλοξενούν τέσσερις, με τους κρατούμενους να κοιμόνται αναγκαστικά στο πάτωμα. Σημειώνεται ή έλλειψη τουαλέτας στα περισσότερα κελιά, κάτι που αναγκάζει κρατούμενους να επιστρατεύουν μπουκάλια για ούρηση και σε κάποιες περιπτώσεις, σακούλες πλαστικές για περιττώματα.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται για τους ανήλικους παραβάτες οι οποίοι παραμένουν εντός Κεντρικών Φυλακών, ελλείψει φυλακής ανηλίκων και μάλιστα σε συνθήκες τριτοκοσμικές. Όπως αναφέρει η CPT διαπίστωσε ότι ανήλικοι κρατούνται σε κελιά και κοιμούνται στο πάτωμα, ενώ στον χώρο υπάρχει έντονη μούχλα.
Τα περισσότερα από τα σοβαρά προβλήματα που ταλαιπωρούσαν το ίδρυμα μπορούσαν να συνδεθούν με τη συνεχιζόμενη υπερπληρότητα, η οποία είχε αρνητικές επιπτώσεις στις συνθήκες κράτησης και μεταχείρισης των κρατουμένων, τονίζει η CPT, ενώ ως θετική βελτίωση σε σχέση με το 2023, σημειώνει το γεγονός ότι δεν έλαβε σχεδόν καμία καταγγελία για σωματική κακομεταχείριση από το προσωπικό.
Από την άλλη, συμπληρώνεται στην έκθεση, η συνολική σωματική ασφάλεια παρέμεινε ένα θέμα που προκαλούσε ανησυχία. Η κατάσταση όσον αφορά τη βία μεταξύ κρατουμένων και την αμέλεια του προσωπικού ως προς το καθήκον του να προστατεύει και να προλαμβάνει τέτοια βία, όχι μόνο παρέμεινε αμετάβλητη, αλλά σε ορισμένους τομείς επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο.
Η CPT τονίζει την ανάγκη να ληφθούν άμεσα μέτρα για την επανεξέταση της πολιτικής πρόληψης της βίας στις φυλακές και για την πρόσληψη και εκπαίδευση περισσότερου προσωπικού πρώτης γραμμής στις φυλακές, προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά τα ζητήματα.
Όσον αφορά τις συνθήκες διαβίωσης, η CPT διαπίστωσε σοβαρό υπερπληθυσμό. Σε ορισμένα κελιά, όπως της πτέρυγας 10A, υπάρχει μεγάλος αριθμός κρατουμένων οι οποίοι κοιμούνται σε στρώματα στο πάτωμα, με έως και τέσσερις κρατούμενους στριμωγμένους σε κελιά μόλις 5,5 τ.μ. τα οποία είναι κατάλληλα να φιλοξενήσουν περισσότερα από ένα άτομο.
Επιπλέον, η εύκολη πρόσβαση στις τουαλέτες παρέμενε προβληματική, καθώς πάνω από τα μισά κελιά εξακολουθούσαν να μην διαθέτουν εγκαταστάσεις υγιεινής εντός. Κατά συνέπεια, τη νύχτα, λόγω της έλλειψης προσωπικού να ανοίξει στους κρατούμενους να βγουν από τα κελιά τους για να χρησιμοποιήσουν τις τουαλέτες του μπλοκ, οι κρατούμενοι αναγκάζονταν να ουρούν σε μπουκάλια ή να αφοδεύουν σε σακούλες, σε γεμάτα κελιά, κατάσταση που η CPT χαρακτήρισε «εξευτελιστική».
Όσον αφορά το καθημερινό καθεστώς, παραμένει θετικό το γεγονός ότι οι κρατούμενοι μπορούν να περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους εκτός των κελιών τους. Επιπλέον, έχει σημειωθεί μια μικρή επέκταση του φάσματος των δραστηριοτήτων και της κατάρτισης που προσφέρονται. Ωστόσο, η τακτική πρόσβαση σε μια σειρά από χρήσιμες δραστηριότητες, εκπαίδευση και οργανωμένα αθλήματα δεν ήταν δυνατή για μεγάλο αριθμό κρατουμένων.
Η Επιτροπή υπογράμμισε ότι οι Κεντρικές ήταν ακατάλληλο μέρος για την κράτηση παιδιών και ενθάρρυνε την ταχεία μεταφορά των παιδιών σε πιο κατάλληλες εγκαταστάσεις για ανηλίκους το συντομότερο δυνατό. Η Επιτροπή πρότεινε στην έκθεσή της επίσης μια σειρά μέτρων για τη βελτίωση της κατάστασης των γυναικών κρατουμένων, ιδίως όσον αφορά την ανάπτυξη μιας προσέγγισης με βάση το φύλο και τη διασφάλιση της κάλυψης των ειδικών αναγκών τους.
Όσον αφορά την υγειονομική περίθαλψη, με εξαίρεση την πρόσληψη ψυχιάτρου, δεν υπήρξαν αξιοσημείωτες βελτιώσεις από την επίσκεψη του 2023. Η ιατρική εμπιστευτικότητα παρέμεινε ένα πρόβλημα, καθώς τα φάρμακα εξακολουθούσαν να διανέμονται από τους φρουρούς και όχι από νοσηλευτές, ενώ η καταγραφή των τραυματισμών ήταν ανεπαρκής.
Η CPT απαιτεί μέσω της έκθεσής της μέτρα και για τη θέσπιση μιας κατάλληλης πολιτικής πρόληψης αυτοκτονιών και αυτοτραυματισμών και για την ανάπτυξη μιας προσέγγισης όσον αφορά τη χρήση ουσιών. Η CPT διαπίστωσε εξάλλου ότι δεν είχαν ληφθεί μέτρα για την τροποποίηση του συστήματος προσωρινής πειθαρχικής απομόνωσης και ότι εξακολουθούσαν να υπάρχουν προβλήματα στην εφαρμογή των πειθαρχικών διαδικασιών και στην αξιοσημείωτη έλλειψη εγγυήσεων για τη δέουσα διαδικασία.
Η CPT διαπίστωσε επίσης ότι δεν υπήρχε αποτελεσματικό σύστημα καταγγελιών από κρατούμενους. Όπως σημειώθηκε το 2023, πολλοί κρατούμενοι δήλωσαν ότι οι καταγγελίες τους δεν έλαβαν ποτέ απάντηση, ενώ το εσωτερικό σύστημα καταγγελιών δεν τήρησε τις αρχές της εμπιστευτικότητας, της αποτελεσματικότητας και της ιχνηλασιμότητας.
Σημειώνεται ότι η Έκθεση μελετάται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και τον νέο υπουργό Κωνσταντίνο Φυτιρή και αναμένεται η πρώτη αντίδραση τις σωρεία παρατηρήσεων της Επιτροπής.