Καιρός να αλλάξουμε το αφήγημα του «This is Cyprus»

Η φράση «This is Cyprus» έχει εξελιχθεί, σχεδόν ασυναίσθητα, σε ένα καθημερινό καταφύγιο κυνισμού. Τη χρησιμοποιούμε με μοιρολατρία κάθε φορά που ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα φαινόμενο που ξεπερνά τα όρια της λογικής, της αξιοκρατίας ή της θεσμικής σοβαρότητας, σε οποιοδήποτε τομέα: Πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, αθλητικό κ.ο.κ. Ένα ρουσφέτι, μια παρανομία που μένει ατιμώρητη, μια αυθαιρεσία της εξουσίας, ένα παράθυρο του νόμου που αξιοποιείται με επιδεξιότητα. Κι όμως, πίσω από την ελαφρότητα του σλόγκαν αυτού, κρύβεται κάτι πιο βαθύ και ανησυχητικό, η αποδοχή της παθογένειας ως φυσιολογικής κατάστασης.
Το «This is Cyprus» έχει γίνει σχεδόν σύνθημα. Τη συναντάς παντού: Στα social media, στις καφετέριες, στα γραφεία, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης… Είναι η ατάκα που ξεστομίζουμε κάθε φορά που κάτι δεν πάει καλά, που κάτι λειτουργεί «όπως μόνο στην Κύπρο μπορεί να συμβεί». Από το πιο απλό, μια καθυστέρηση στο δημόσιο, μέχρι το πιο σοβαρό, μια υπόθεση διαφθοράς.
Αλλά τι σημαίνει τελικά αυτό το «This is Cyprus»; Είναι μια πικρή διαπίστωση ή ένα βολικό άλλοθι για τη συλλογική μας απραξία;
Η απάντηση, ίσως, βρίσκεται κάπου στη μέση. Γιατί η Κύπρος δεν είναι ούτε το κέντρο της διαφθοράς του πλανήτη, ούτε ένα νησί αθωότητας και αγνότητας. Είναι μια μικρή κοινωνία, με τα δικά της προβλήματα, που όμως συχνά έχει την τάση να τα δραματοποιεί και να τα αποδίδει σε μια «κατάρα» που τη συνοδεύει. Κι έτσι, με μια απλή φράση, καταφέρνουμε να μετατρέψουμε τη διαμαρτυρία σε μοιρολατρία.
Η αλήθεια είναι πως η κοινωνία μας δεν αποτελείται μόνο από «λαμόγια». Ναι, υπάρχουν εκείνοι που εκμεταλλεύονται το σύστημα, που διαπλέκονται, που κινούνται στις σκιές της εξουσίας. Όμως, υπάρχουν και οι πολλοί, οι πολίτες που προσπαθούν να είναι σωστοί, που κρατούν τις ισορροπίες σε μια χώρα που συχνά τους απογοητεύει. Αν οι πρώτοι καταφέρνουν να βρίσκονται σε θέσεις-κλειδιά, αυτό δεν είναι μόνο δικό τους κατόρθωμα, είναι και αποτέλεσμα της δικής μας ανοχής, της αδιαφορίας και της αυτο-επίκλησης «This is Cyprus».
Κι εκεί ακριβώς κρύβεται το πρόβλημα. Όσο επαναλαμβάνουμε τη φράση, τόσο την κάνουμε προφητεία που αυτοεπιβεβαιώνεται. Γιατί, όταν πείθεις τον εαυτό σου ότι «έτσι είναι τα πράγματα», παύεις να προσπαθείς να τα αλλάξεις. Και όταν μια κοινωνία παύει να προσπαθεί, τότε η παρακμή παύει να είναι επιλογή, γίνεται μόνιμη κατάσταση.
Ένα δεύτερο, εξίσου ενδιαφέρον σημείο, είναι η σύγκριση με την αλλοδαπή. Πόσες φορές ακούσαμε τη φράση «μόνο στην Κύπρο γίνονται αυτά». Η πραγματικότητα, όμως, είναι πολύ πιο σύνθετη. Όσοι έχουν ζήσει και εργαστεί στο εξωτερικό όχι ως περαστικοί τουρίστες ή φοιτητές αλλά ως ενεργά μέλη μιας κοινωνίας, γνωρίζουν ότι η διαπλοκή, η διαφθορά, αδικία η εκμετάλλευση κ.ο.κ. δεν είναι κυπριακές πατέντες. Είναι παγκόσμιες και οι πλείστες εισαγόμενες, απλώς παίρνουν διαφορετικές μορφές ανάλογα με το πολιτισμικό περιβάλλον και το μέγεθος της χώρας. Η διαφορά δεν έγκειται στην ύπαρξη ή μη της διαφθοράς, αλλά στο πώς την αντιμετωπίζει μια κοινωνία. Τη συγκαλύπτει ή την πολεμά; Την ανέχεται ή την απορρίπτει;
Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να εξωραΐζουμε την πραγματικότητα. Η διαφθορά, η αναξιοκρατία, το βόλεμα, είναι υπαρκτά και διαβρωτικά φαινόμενα. Όμως, όσο τα βλέπουμε με τη λογική της ατάκας, τόσο τα απονευρώνουμε. Κανένα πρόβλημα δεν λύθηκε ποτέ με χιούμορ και κυνισμό. Χρειάζεται παιδεία, συνέπεια και κυρίως πολιτική βούληση. Και αυτή δεν έρχεται από το πουθενά, την απαιτούν οι πολίτες που αρνούνται να συμβιβαστούν.
Γιατί η Κύπρος δεν είναι μόνο τα σκάνδαλα, τα ρουσφέτια και όσα αρνητικά της καταλογίζουμε. Είναι και οι άνθρωποι που εργάζονται τίμια, που δημιουργούν, που επιμένουν να ονειρεύονται. Είναι εκείνοι που προσφέρουν, που συμμετέχουν, που δεν ψάχνουν γνωριμίες για να προχωρήσουν. Αν κάτι χρειάζεται, είναι να δώσουμε φωνή σ’ αυτή την πλειοψηφία, αντί να αφήνουμε το ειρωνικό «This is Cyprus» να την επισκιάζει.
Ίσως, λοιπόν, ήρθε η ώρα να αλλάξουμε το αφήγημα. Αντί να λέμε «This is Cyprus» με πίκρα, ας το πούμε με περηφάνια, όχι επειδή εθελοτυφλούμε, αλλά επειδή επιλέγουμε να είμαστε το κομμάτι εκείνο της Κύπρου που θέλει και μπορεί να αλλάξει. Γιατί, στο τέλος της ημέρας, η Κύπρος είμαστε όλοι εμείς και η φράση δεν είναι μόνο μια διαπίστωση. Είναι και καθρέφτης του πώς βλέπουμε τον εαυτό μας. Κι αυτόν τον καθρέφτη, μπορούμε να τον γυαλίσουμε.