Ισότητα με… επιλεκτικούς όρους

Του Τάσου Αναστάση
Στην Κύπρο του 2025, η ισότητα των φύλων συνεχίζει να αποτελεί σύνθημα που προβάλλεται σε πολιτικές, εκστρατείες και δημόσιες συζητήσεις. Όμως, όταν φτάνουμε στην πράξη, η ισότητα συχνά αποδεικνύεται… υπό όρους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η στρατιωτική θητεία: οι άντρες υποχρεούνται να υπηρετήσουν, ενώ οι γυναίκες έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν εθελοντικά, και μάλιστα με κίνητρα όπως φοιτητικά σχέδια, χορηγίες και επαγγελματικά οφέλη.
Οι νέοι άντρες αφιερώνουν πλέον 14 μήνες από τη ζωή τους στην Εθνική Φρουρά. Για πολλούς, αυτό σημαίνει καθυστέρηση στις σπουδές, απώλεια επαγγελματικών ευκαιριών και περιορισμό της προσωπικής ελευθερίας. Δεν υπάρχει επιλογή, δεν υπάρχουν ανταλλάγματα.
Ωστόσο, αποτελεί την ύψιστη προσφορά που μπορεί ένας άντρας να κάνει στην πατρίδα του, και το κάνουν βάζοντας σε παύση τη ζωή τους.
Από την άλλη, η Πολιτεία επιχειρεί να ενθαρρύνει τη συμμετοχή των γυναικών στη θητεία μέσω «εθελοντικής στράτευσης» με προνόμια. Κι όμως, παρά τις παροχές, το ενδιαφέρον των γυναικών παραμένει περιορισμένο, με μόλις δύο γυναίκες να εκφράζουν ενδιαφέρον.
Το γεγονός αυτό δεν είναι επίκριση προς τις γυναίκες, είναι ένδειξη πως η ισότητα δεν οικοδομείται με επιδοτήσεις ή επιφανειακά προγράμματα. Χτίζεται μέσα από κοινές υποχρεώσεις, ίσες απαιτήσεις και αμοιβαία αναγνώριση ευθυνών. Αν η κοινωνία θέλει να αποκαλείται δίκαιη, τότε οφείλει να προσφέρει όχι μόνο ίσα δικαιώματα, αλλά και ίσες υποχρεώσεις. Η εθελοντική στράτευση δεν θα λύσει το μισθολογικό χάσμα που υπάρχει μεταξύ γυναικών και αντρών. Δεν θα λύσει τη σεξιστική αντιμετώπιση που βιώνουν οι γυναίκες στην εργασία τους και στην κοινωνία.
Το παράδοξο είναι ότι ενώ ζητήματα όπως αυτό σπάνια συζητούνται ουσιαστικά, συχνά επενδύουμε ενέργεια σε πιο «εύκολους» συμβολισμούς. Πρόσφατο παράδειγμα, η τοποθέτηση «γυναικείων» φιγούρων στα φώτα τροχαίας, μια πρωτοβουλία που παρουσιάστηκε ως βήμα προόδου. Όμως, η ισότητα δεν θα έρθει με φούστες στα φανάρια. Αυτές οι κινήσεις μπορεί να είναι καλοπροαίρετες, αλλά δεν αγγίζουν τον πυρήνα του προβλήματος: την άνιση μεταχείριση που παραμένει θεσμοθετημένη.
Αν θέλουμε να προχωρήσουμε πραγματικά προς μια κοινωνία ισότητας, πρέπει να είμαστε διατεθειμένοι να θίξουμε και τα «δύσκολα» θέματα. Η υποχρεωτική στράτευση μόνο για άντρες είναι ένα από αυτά. Όχι για να ζητήσουμε να στρατευθούν υποχρεωτικά και οι γυναίκες, αλλά για να ανοίξουμε τη συζήτηση για ένα νέο, πιο δίκαιο σύστημα υπηρεσίας προς το κοινωνικό σύνολο -είτε στρατιωτικής είτε κοινωνικής μορφής- που να αφορά όλους ανεξαιρέτως.
Η πραγματική ισότητα δεν χρειάζεται ειδικά σχέδια ή επιδοτούμενες επιλογές. Χρειάζεται συνέπεια, λογική και σεβασμό προς κάθε πολίτη, ανεξαρτήτως φύλου. Μόνο τότε θα μπορούμε να πούμε ότι ζούμε σε μια κοινωνία που δεν απλώς μιλά για ισότητα, αλλά την εφαρμόζει.