Ιράν: Πρωτοφανής πρόταση – Μετεγκατάσταση της Τεχεράνης για να σωθεί η πόλη

Του Τάσου Αναστάση
Η ιρανική πρωτεύουσα Τεχεράνη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια από τις σοβαρότερες υδατικές κρίσεις στην ιστορία της, αναγκάζοντας ακόμη και τον Πρόεδρο Μασούντ Πεζεσκιάν να εξετάσει το ακραίο σενάριο της μεταφοράς της πόλης σε άλλη περιοχή. Η πρόταση αυτή, που συζητείται από πέρσι, έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, αλλά υπογραμμίζει την κρισιμότητα της κατάστασης.
Η Τεχεράνη, με πληθυσμό άνω των 10 εκατομμυρίων κατοίκων, αντιμετωπίζει πολλαπλά προβλήματα: υπερπληθυσμό, σοβαρή κυκλοφοριακή συμφόρηση, ατμοσφαιρική ρύπανση και, κυρίως, έλλειψη νερού. Σύμφωνα με δηλώσεις του Πεζεσκιάν στο επίσημο πρακτορείο IRNA, η μετεγκατάσταση της πρωτεύουσας δεν είναι απλώς μια ιδέα, αλλά αναγκαιότητα. «Η πραγματικότητα είναι ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή. Δεν μπορούμε να κατακλύσουμε αυτήν την περιοχή με περισσότερο πληθυσμό και κατασκευές», είπε ο Πρόεδρος, επισημαίνοντας ότι η ανάπτυξη της πόλης δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα του νερού.
Η ξηρασία φέτος είναι πρωτοφανής. Η Τεχεράνη έχει λάβει μόλις 1 χιλιοστό βροχής φέτος, μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται «πρώτη φορά σε έναν αιώνα», όταν ο μέσος ετήσιος όγκος βροχής μεταξύ 1991 και 2000 ήταν περίπου 350 χιλιοστά. Οι χιονοσκεπείς κορυφές των βουνών Αλμπόρζ, που συνήθως προσφέρουν σημαντική αναπλήρωση υδάτινων πόρων, παραμένουν σχεδόν εντελώς ξηρές. Η έλλειψη νερού έχει ήδη οδηγήσει σε διακοπές παροχής στους κατοίκους της πόλης, ενώ η τιμή του εμφιαλωμένου νερού αυξάνεται καθημερινά.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ της Guardian, η κατάσταση στη χώρα είναι δραματική: πάνω από 50 μέρες έχουν περάσει από την έναρξη της βροχερής περιόδου και περισσότερες από 20 επαρχίες δεν έχουν λάβει ούτε μια σταγόνα. Ο αριθμός των φραγμάτων που έχουν λιγότερο από 5% της χωρητικότητάς τους έχει αυξηθεί από 8 σε 32, και η ξηρασία έχει επηρεάσει όλη τη χώρα. Οι Αρχές έχουν ξεκινήσει επιχειρήσεις σποράς νεφών, προσπαθώντας να προκαλέσουν βροχοπτώσεις με τη χρήση αεροπλάνων και σωματιδίων όπως ιωδιούχο άργυρο και αλάτι.
Η κατάσταση έχει προκαλέσει και θρησκευτικές αντιδράσεις. Σε πολλούς ναούς της βόρειας Τεχεράνης οι ιμάμηδες προσεύχονται για βροχή, ενώ οι κάτοικοι συμμετέχουν σε οργανωμένες προσευχές για βροχόπτωση, θυμίζοντας περιστατικά του παρελθόντος, όπως την άνοιξη του 1944, όταν οι κάτοικοι της πόλης Qom προσευχήθηκαν επί τρεις ημέρες για βροχή και είδαν το θαύμα να πραγματοποιείται. Κάποιοι συντηρητικοί αξιωματούχοι μάλιστα συνδέουν την ξηρασία με ηθικά ή κοινωνικά «προβλήματα» της χώρας, ενώ άλλοι βάζουν στο κάδρο και τους περιορισμούς της κυβέρνησης, όπως η εφαρμογή των νόμων για τη μαντίλα.
Παράλληλα, οι πολίτες ανταποκρίνονται στα μέτρα εξοικονόμησης νερού: σε επτά μήνες η κατανάλωση έχει μειωθεί κατά 10%, ενώ οι Αρχές εκτιμούν ότι απαιτείται μείωση κατά 20% για να αποφευχθεί καταστροφή. Ορισμένοι ειδικοί επισημαίνουν ότι αν δεν σημειωθούν βροχοπτώσεις σε άλλες περιοχές της χώρας μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου, ίσως χρειαστεί η προσωρινή εκκένωση τμημάτων της πρωτεύουσας.
Η πρόταση μετεγκατάστασης της Τεχεράνης έχει εντοπιστεί ως πιθανή περιοχή η Μακράν, στη νότια ακτή της χώρας, μια περιοχική που παραμένει σε μεγάλο βαθμό υπανάπτυκτη. Αν και το σχέδιο είναι ακόμη σε προκαταρκτικό στάδιο, η ένταση της ξηρασίας καθιστά την αναζήτηση μακροπρόθεσμης λύσης επιτακτική.
Η λειψυδρία και ο κίνδυνος για την Κύπρο
Η κρίση νερού στην Τεχεράνη φέρνει στο προσκήνιο και τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει η Κύπρος, μια χώρα με περιορισμένους φυσικούς πόρους. Η Μεσόγειος είναι μια από τις πιο ευάλωτες περιοχές στον κόσμο στην ξηρασία, και η Κύπρος ήδη βιώνει αυξημένη λειψυδρία λόγω της κλιματικής αλλαγής. Τα φράγματα της χώρας έχουν χαμηλές στάθμες νερού, ενώ η γεωργία και η αυξανόμενη ζήτηση από τον τουρισμό πιέζουν περαιτέρω τους πόρους. Ειδικοί επισημαίνουν ότι, όπως στην Τεχεράνη, η έλλειψη έγκαιρου σχεδιασμού και η κακή διαχείριση των υδάτινων πόρων μπορεί να οδηγήσουν σε δραστικά μέτρα, όπως περιορισμούς στην κατανάλωση ή ακόμη και μεταφορά πληθυσμού σε άλλες περιοχές. Η εμπειρία της Ισπανίας και της Ελλάδας δείχνει ότι η λειψυδρία μπορεί να έχει οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες, εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα.
Η κατάσταση στην Τεχεράνη αποτελεί έναν ζωντανό συναγερμό για την παγκόσμια κοινότητα: η ξηρασία, η υπερκατανάλωση και η κλιματική αλλαγή μπορούν να απειλήσουν ακόμη και μεγάλες πόλεις και εκατομμύρια κατοίκους. Η μετεγκατάσταση της πρωτεύουσας, αν και ακραία, αντικατοπτρίζει την σοβαρότητα της κατάστασης και υπογραμμίζει την ανάγκη για άμεση και συντονισμένη δράση.
Η ιρανική εμπειρία, παράλληλα, λειτουργεί ως προειδοποίηση και για την Κύπρο και άλλες χώρες της Μεσογείου: η προστασία των υδάτινων πόρων, η προσαρμογή στις κλιματικές αλλαγές και η ενημέρωση του πληθυσμού είναι ζητήματα πρώτης προτεραιότητας για να αποφευχθεί μια ανθρωπιστική και περιβαλλοντική κρίση.