Η συρρίκνωση των παραδοσιακών κομμάτων

Όλες οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις και έρευνες δείχνουν την ίδια εικόνα: Τα παραδοσιακά κόμματα που συγκυβέρνησαν την Κύπρο μετά το 1974 βρίσκονται σε τροχιά διαρκούς συρρίκνωσης. Για πρώτη φορά είναι ορατό, για να μην πω σίγουρο, το σενάριο να μην διαθέτουν μαζί πλειοψηφία εδρών τα δύο μεγάλα κόμματα Δημοκρατικός Συναγερμός και ΑΚΕΛ. Ο ΔΗΣΥ διαθέτει μια πολιτικά εξαιρετικά προβληματική ηγετική ομάδα, παρά τη χαρισματική προσωπικότητα της προέδρου του, με νοοτροπία μικρού κόμματος μιας παλαιάς Δεξιάς. Ίσως η Αννίτα Δημητρίου να είχε περιορίσει τις δικές της αδυναμίες, αν είχε κοντά της ένα ικανό και σύγχρονο επιτελείο χωρίς λαϊκίστικα και υπερδεξιά σύνδρομα. Ο φόβος των διαρροών προς το ΕΛΑΜ οδήγησε την Αννίτα σε κινήσεις που επηρεάσουν αρνητικά την εικόνα που είχε του νέου και του φρέσκου.
Δεν παραγνωρίζω τις δυσκολίες που είχε, με κυριότερη ότι παρέλαβε ένα κόμμα με στελεχιακό υλικό κάτω του μετρίου και βαριά τραυματισμένου λόγω της αποστασίας που οδήγησε στο Βατερλώ των τελευταίων προεδρικών εκλογών. Ούτε και υποτιμώ τις δυσκολίες από τις ομαδοποιήσεις που έχουν δημιουργηθεί και η κάθε ομάδα παίζει το δικό της βιολί. Όμως, αυτά πάντα υπήρχαν στον χώρο αυτό. Και το κόμμα, κατόρθωνε με σοβαρές πολιτικές προτάσεις να συγκρατεί τις φυγόκεντρες δυνάμεις και να προχωρά μπροστά, έχοντας σαν ραχοκοκαλιά τους νοικοκυραίους του μεσαίου χώρου. Με λαϊκίστικα και υπερδεξιά σύνδρομα το κόμμα χάνει το μεγάλο του ατού που ήταν η σοβαρότητα και υπευθυνότητα και ταυτόχρονα αποξενώνεται από την κρίσιμη μάζα του μεσαίου χώρου των νοικοκυραίων.
Το ΑΚΕΛ, με τα αντιευρωπαϊκά και αντιδυτικά σύνδρομα του συνεχίζει, να ζει στις εποχές του Ψυχρού Πολέμου. Στον χώρο των νέων ανθρώπων ο λόγος του μεγάλου κόμματος της Αριστεράς αποπνέει ναφθαλίνη. Τα κόμματα του ούτω καλούμενου Κέντρου (ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, ΔΗΠΑ κ.λπ.) βρίσκονται σε πορεία ελευθέρας πτώσης. Νοοτροπίες, αντιλήψεις, πρακτικές και στελεχιακό δυναμικό ήταν η βόμβα στα θεμέλια τους που έμελλε να εκραγεί.
Το περίεργο είναι ότι έκρηξη γίνεται τώρα που τα τρία κόμματα του Κέντρου βρίσκονται στην εξουσία και συγκυβερνούν με τον Νίκο Χριστοδουλίδη. Τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους: Τα δύο πρώην κυρίαρχα κόμματα, ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ, δεν παραμένουν πλέον ως οι βασικοί «παίκτες εξουσίας». Και η διαπίστωση αυτή καταγράφεται λίγους μήνες πριν από τις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές και λίγους μήνες πριν από σοβαρές εξελίξεις στο Κυπριακό. Η εκτίμηση ότι θα υπάρξουν εξελίξεις στο Κυπριακό βασίζεται στο ότι η θητεία του κ. Γκουτέρες ως Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ λήγει αρχές του 2027. Έχει στη διάθεσή του έναν χρόνο για να κάνει μια τελευταία προσπάθεια για διευθέτηση του χρονίζοντος Κυπριακού. Και όλοι εκτιμούν ότι θα κινηθεί με μεθοδικότητα και αποφασιστικότητα. Και οι συνομιλίες θα είναι για συγκεκριμένα περιορισμένα θέματα, και κυρίως για συγκεκριμένη σύντομη χρονική περίοδο. Ο Πρόεδρος και τα κόμματα, ιδιαίτερα τα δύο μεγάλα κόμματα, που είχαν την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης στις προτεραιότητες τους, καλούνται να προετοιμαστούν αλλά και να προετοιμάσουν τους πολίτες. Ο συμβιβασμός θα είναι επώδυνος αλλά ωφέλιμος.
Οι ηγεσίες των δύο μεγάλων κομμάτων δεν πρέπει να μπουν στον προεκλογικό αγώνα των βουλευτικών εκλογών λησμονώντας ότι έχουν μπροστά τους έναν πολύ πιο σημαντικό αγώνα, εκείνον της λύσης του Κυπριακού. Άλλωστε, ότι και να πουν, ό,τι και να κάνουν, όση πόλωση και να δημιουργήσουν, δεν θα μπορέσουν, εδώ που έχουν φθάσει τα πράγματα, να επηρεάσουν προς όφελός τους το εκλογικό αποτέλεσμα. Οι ηγεσίες των δύο μεγάλων παρατάξεων έπρεπε να ασχοληθούν με τις κραυγαλέες αδυναμίες και τις παθογένειες των κομμάτων τους πριν από πολλά χρόνια. Προτού οι ασθένειες καταστούν σχεδόν αγιάτρευτες. Επιπρόσθετα, το να χαθεί μια εκλογική μάχη δεν είναι το τέλος του κόσμου! Το να χαθεί όμως η τελευταία ευκαιρία επίλυσης του Κυπριακού είναι το τέλος του κόσμου. Τα δύο μεγάλα κόμματα βρίσκονται μπροστά σε κρίσιμες ιστορικές στιγμές: Να συμπαρασταθούν στον Προέδρο τίμια και ολόπλευρα, αν προσέλθει στις συνομιλίες με σκοπό «να διανύσει το τελευταίο μίλι», αλλά και να εξηγήσουν με πειστικά επιχειρήματα στον κόσμο ότι η πολιτική του ανταγωνισμού με την Τουρκία και την τουρκοκυπριακή κοινότητα δεν οδηγεί σε λύση αλλά σε διχοτόμηση.
Όπως ανέφερα στην πρόσφατη παρέμβασή μου στην παρουσίαση του βιβλίου του Μιχάλη Παπαπέτρου, η Κύπρος έχει ανάγκη από πολιτικούς που έχουν ως κεντρικό πυλώνα της πολιτικής τους στο Κυπριακό το «να κερδίσω εγώ και να κερδίσει και ο άλλος μέσα από την όποια σχέση».
Και πρόσθεσα ότι οι στάσεις των ανθρώπων στις διάφορες σχέσεις τους μπορεί να χαρακτηρίζονται από τέσσερις λογικές: Η πρώτη λογική είναι αυτή του ανταγωνισμού, με την έννοια να κερδίσω εγώ και να χάσει ο άλλος. Η δεύτερη λογική είναι αυτή της συνεργασίας, δηλαδή να κερδίσω εγώ και να κερδίσει και ο άλλος μέσα από την όποια σχέση. Η τρίτη είναι να χάσω εγώ και να χάσει και ο άλλος. Και η τέταρτη είναι να χάσω εγώ και να κερδίσει ο άλλος. Στη ζωή πράγματι υπάρχουν «παιχνίδια» σχέσεων, τα οποία επιτρέπουν μέσω της λογικής του ανταγωνισμού να κερδίσει ο καλύτερος ή ο δυνατότερος, και να χάσει ο άλλος, όπως, για παράδειγμα, στο ποδόσφαιρο ή στις σχέσεις ανταγωνισμού δύο επιχειρήσεων που διεκδικούν το εισόδημα των ιδίων πελατών ή δύο κρατών που διεκδικούν τα ίδια εδάφη. Σε πολλές σχέσεις όμως αλληλεξάρτησης και αμοιβαίου συμφέροντος, όπως για παράδειγμα μεταξύ φίλων, συζύγων, συναδέλφων, συνιδιοκτητών μιας επιχείρησης, δεν υπάρχει δυνατότητα να κερδίσει ο ένας και να χάσει ο άλλος.
Οι μόνες δυνατότητες που υπάρχουν είναι να κερδίσουν και οι δύο ή να χάσουν και οι δύο. Της Κύπρου συνιδιοκτήτες είμεθα οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι. Με διαφορετικά ποσοστά ιδιοκτησίας, αλλά συνιδιοκτήτες. Συνεπώς, αυτή η σχέση αλληλεξάρτησης μας οδηγεί στο μοναδικό συμπέρασμα ότι η μόνη ορθή επιλογή είναι η επιδίωξη συμβιβασμού μέσα από τον οποίο να κερδίσουν και οι δύο συνιδιοκτήτες. Πολλοί όμως είναι εκείνοι που δεν αντιλαμβάνονται ότι η πολιτική της μη λύσης είναι επιλογή από την οποία χάνουμε και οι δύο.
Με τη μη λύση μοιραία θα οδηγηθούμε στη διχοτόμηση. Η διχοτόμηση θα επιφέρει σταδιακά την αφομοίωση των Τουρκοκυπρίων από την Τουρκία. Και εμείς οι Ελληνοκύπριοι θα χάσουμε οριστικά το βόρειο κομμάτι της πατρίδας μας. Σωστή, αντικειμενική και πλήρης ενημέρωση του λαού δεν έγινε πότε και από κανέναν για τα καλά και τα κακά της λύσης. Πάντα και παντού κυριάρχησαν τα συνθήματα, οι ατάκες, η διαστρέβλωση και η παραπληροφόρηση. Και προ πάντων οι συναισθηματισμοί και οι βερμπαλισμοί.
Είναι καιρός να γίνει επιτέλους αυτό έπρεπε να γίνει πριν από 40 χρόνια. Και κάτι εν είδει επιλόγου: Στα κρίσιμα, το μόνο κόμμα που τόλμησε να αναμετρηθεί με την Ιστορία ήταν ο Δημοκρατικός Συναγερμός. Και αναφέρομαι στη μεγάλη ευκαιρία του 2004. Στην υπό εκκόλαψη νέα ευκαιρία και πάλιν θα βρεθεί μπροστά στην ίδια πρόκληση. Πολύ φοβάμαι δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί αφού συνεχίζει να πορεύεται φέροντας το βαρύτατο φορτίο της ομάδας Αναστασιάδη. Αυτή η ομάδα απαξιώθηκε πλήρως στη συνείδηση του εκλογικού σώματος. Ο ίδιος ο αρχηγός της δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες του και συνεχίζει να εμποδίζει μια νέα πορεία για το ιστορικό κόμμα της κεντροδεξιάς. Αυτό οδηγεί σε πολιτική στρέβλωση διότι η χώρα δεν διαθέτει σε κρίσιμες ώρες μια αξιόπιστη και νηφάλια φωνή που να ασκεί εκεί που πρέπει εποικοδομητική κριτική και ταυτόχρονα να δίδει εκεί που επιβάλλεται αναγκαία στήριξη προς την κυβέρνηση.