Η Συρία έναν χρόνο μετά τον Άσαντ: Η χρυσή εξορία, το Ισλαμικό Κράτος κι ο παράγοντας Ισράηλ

Πριν από έναν χρόνο – και μία ημέρα – ο πόλεμος που ο πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ έμοιαζε να έχει κερδίσει ανατράπηκε πλήρως. Μια συντεταγμένη, καλά εξοπλισμένη και κυρίως αποφασισμένη για όλα δύναμη ανταρτών ξεκίνησε από το Ίντλιμπ, τη συριακή επαρχία στα σύνορα με την Τουρκία, και όρμησε προς τη Δαμασκό. Επικεφαλής της ήταν ένας άνδρας γνωστός ως Άμπου Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, μαζί με την τζιχαντιστική οργάνωσή του, τη Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS).
Το όνομα Τζολάνι ήταν πολεμικό «παρατσούκλι», που αντανακλούσε τις ρίζες της οικογένειάς του στα Υψίπεδα του Γκολάν, τα νότια υψίπεδα της Συρίας που προσαρτήθηκαν από το Ισραήλ μετά την κατοχή τους το 1967. Το πραγματικό του όνομα είναι Άχμεντ αλ Σαράα.
Έναν χρόνο μετά, ο Σαράα είναι υπηρεσιακός πρόεδρος. Και ο Μπασάρ αλ Άσαντ βρίσκεται σε «χρυσοποίκιλτη» εξορία στη Ρωσία.
Syrians mark one year since opposition forces took Damascus, ending decades of oppression under Assad. Celebrations continue nationwide — but rebuilding a country shattered by war remains an urgent challenge pic.twitter.com/hlucW5s8h3
— TRT World (@trtworld) December 8, 2025
Η Συρία παραμένει ερείπια. Σε κάθε πόλη και χωριό – ακόμη και ελάχιστα έξω από την Δαμασκό- οι άνθρωποι ζουν μέσα σε «σκελετωμένα» κτίρια, καμένα και διαλυμένα από τον πόλεμο. Όμως παρά τα προβλήματα της «νέας» Συρίας, η ατμόσφαιρα μοιάζει ελαφρύτερη χωρίς το συντριπτικό και βάναυσο βάρος της «Δικτατορίας της Σιωπής» που πατέρας και γιος Άσαντ υπέβαλλαν επί δεκαετίες τη χώρα.
Ο Σαράα έχει ξεκάθαρα μέχρι τώρα βρει δρόμο πιο ομαλό στο εξωτερικό παρά στο εσωτερικό. Έχει κερδίσει τη συζήτηση στη Σαουδική Αραβία και στη Δύση ότι αποτελεί τη μοναδική ρεαλιστική ελπίδα για ένα σταθερό μέλλον της Συρίας. Τον Μάιο, ο πρίγκιπας διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας κανόνισε σύντομη συνάντηση ανάμεσα στον Σαράα και τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Μετά τη συνάντηση, ο Τραμπ τον αποκάλεσε «νέο, ελκυστικό και σκληρό τύπο».
Στο εσωτερικό, όμως, οι Σύροι γνωρίζουν καλύτερα τις αδυναμίες του και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα. Η εξουσία του δεν εκτείνεται στα βορειοανατολικά, όπου κυριαρχούν οι Κούρδοι, ούτε σε τμήματα του νότου όπου οι Δρούζοι -μια άλλη μειονοτική θρησκευτική κοινότητα- επιδιώκουν δικό τους κράτος με στήριξη από τους Ισραηλινούς συμμάχους τους.
Στις ακτές, οι Αλαουίτες -η σέκτα του Άσαντ- φοβούνται επανάληψη των σφαγών που υπέστησαν τον Μάρτιο. Και οι χριστιανικές κοινότητες – ορθόδοξοι και καθολικοί – ζουν κάτω από τον ίδιο και κυρίως διαρκή φόβο.
Έναν χρόνο πριν, οι νέοι «κυρίαρχοι» της Δαμασκού ήταν, όπως και οι περισσότεροι αντάρτες στη Συρία, σουνίτες ισλαμιστές. Ο Σαράα, ο ηγέτης τους, είχε μακρά ιστορία μάχης στο πλευρό της αλ Κάιντα στο Ιράκ, όπου είχε φυλακιστεί από τους Αμερικανούς, και στη συνέχεια υπήρξε ανώτερος διοικητής στην οργάνωση που εξελίχθηκε στο Ισλαμικό Κράτος.
Αργότερα, όταν έχτιζε τη δύναμή του στη Συρία, συγκρούστηκε και τελικά αποστάτησε τόσο από το Ισλαμικό Κράτος όσο και από την αλ Κάιντα.
Όσοι είχαν ταξιδέψει στο Ίντλιμπ για να τον δουν, έλεγαν ότι είχε αναπτύξει μια πολύ πιο πραγματιστική κοσμοαντίληψη, προσαρμοσμένη στη διακυβέρνηση μιας χώρας με τόσο μεγάλη θρησκευτική ποικιλία. Οι Σουνίτες αποτελούν την πλειονότητα. Υπάρχουν επίσης Κούρδοι, Δρούζοι και Χριστιανοί -πολλοί από τους οποίους δυσκολεύονται να ξεχάσουν το τζιχαντιστικό παρελθόν του Σαράα.
Η εικόνα ενός άνδρα που «ξεπέρασε» τις τζιχαντιστικές του ρίζες
Την πρώτη εβδομάδα του Δεκεμβρίου πέρυσι, ήταν δύσκολο να πιστέψει κανείς πόσο γρήγορα προχωρούσε η επίθεση της φράξιας του Αλ Σαράα. Τρεις μέρες χρειάστηκαν για να καταλάβουν το Χαλέπι -το βόρειο οικονομικό και στρατηγικό κέντρο της Συρίας.
Συγκριτικά, τα βασανιστικά χρόνια από το 2012 έως το 2016, όταν ο στρατός του καθεστώτος και οι αντάρτες μάχονταν για την πόλη, είχαν καταλήξει σε νίκη του Άσαντ μόνο μετά την εμπλοκή του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και της αεροπορίας του, που έγειραν την πλάστιγγα.
Ωστόσο, μέχρι τα τέλη του 2024, οι κυβερνητικές δυνάμεις είχαν διαλυθεί. Διστακτικοί στρατεύσιμοι και πιστοί του καθεστώτος δεν ήταν πλέον διατεθειμένοι να πολεμήσουν και να πεθάνουν για ένα διεφθαρμένο και βάναυσο καθεστώς που τους αντάμειβε με φτώχεια και καταπίεση.
Ένα αποδυναμωμένο Ισλαμικό Κράτος
Ο Σαράα ανέλαβε την εξουσία μέσα σε τεράστια αβεβαιότητα. Υπήρχαν φόβοι ότι πυρήνες του Ισλαμικού Κράτους θα προσπαθούσαν να τον δολοφονήσουν ή να εξαπολύσουν μαζικές επιθέσεις.
Οι τζιχαντιστές καταφέρονται εναντίον του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιδίως επειδή αποφάσισε να συνεργαστεί με τον συνασπισμό υπό τις ΗΠΑ κατά του Ισλαμικού Κράτους. Για πολλούς ακραίους αυτό αποτελεί ξεκάθαρα «ανοιχτό συμβόλαιο θανάτου».
Στην πραγματικότητα, το Ισλαμικό Κράτος στη Συρία είναι αποδυναμωμένο. Οι επιθέσεις του επικεντρώνονται κυρίως στις κουρδικές δυνάμεις στα βορειοανατολικά. Στο μέλλον βέβαια κανένας δεν μπορεί σε αυτή την γωνιά του κόσμου να είναι βέβαιος για τίποτα παρά μόνο πως οι πόλεμοι ευδοκιμούν πολύ πιο εύκολα από ότι οι χέρσοι αγροί.
Trump'ın Beyaz Saray'da Ahmed el Şaraa ile yaptığı görüşmeden sahneler.
— Clash Report TR (@ClashReporttr) November 12, 2025
Trump, El Şaraa'ya parfüm hediye ediyor.pic.twitter.com/HFSspOO6ww
Κερδίζοντας τον Τραμπ και τη Δύση
Η διπλωματική εκστρατεία του Σαράα προς τη Δύση υπήρξε εντυπωσιακά επιτυχής. Μόλις δύο εβδομάδες μετά την ανάληψη της εξουσίας, δέχθηκε αντιπροσωπεία ανώτερων Αμερικανών διπλωματών. Αμέσως οι Αμερικανοί απέσυραν την επικήρυξη των 10 εκατομμυρίων δολαρίων για τη σύλληψή του. Έκτοτε, οι κυρώσεις που είχαν επιβληθεί στη Συρία του Άσαντ χαλαρώνουν σταδιακά. Ο Νόμος «Κέσαρ», ο σκληρότερος από όλους, έχει ανασταλεί και πιθανόν να καταργηθεί από το Κογκρέσο το νέο έτος. Τον Νοέμβριο, ο Σαράα έγινε ο πρώτος Σύρος πρόεδρος που επισκέφθηκε τον Λευκό Οίκο. Ο Τραμπ τον υποδέχθηκε με άνεση. Τον ψέκασε με κολόνια «Trump», προσφέροντάς του και δικό του μπουκάλι για τη σύζυγό του. Στα σοβαρά, όμως, ΗΠΑ και Σαουδική Αραβία βλέπουν τον Σαράα ως τη μοναδική ρεαλιστική ελπίδα σταθεροποίησης μιας χώρας που βρίσκεται στην καρδιά της Μέσης Ανατολής. Αν η Συρία ξανακυλούσε στον εμφύλιο, δεν θα υπήρχε καμία πιθανότητα αποκλιμάκωσης της βίας στην περιοχή.
Ωστόσο τα σημάδια μισού αιώνα δικτατορίας και 14 χρόνων πολέμου δεν έχουν επουλωθεί. Οι Κούρδοι δεν αποδέχονται την εξουσία της Δαμασκού. Οι Δρούζοι στο νότο παραμένουν ανυπότακτοι. Οι Αλαουίτες στις ακτές και οι Χριστιανοί στη Δαμασκό αλλά και στα ανατολικά φοβούνται νέα σφαγή.
Ο βραδύς ρυθμός της δικαιοσύνης
Λίγο πριν την επέτειο της πτώσης του Άσαντ, το Γραφείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ εξέφρασε σοβαρή ανησυχία για την αργή πορεία απόδοσης δικαιοσύνης στη χώρα. Αναφορές μιλούν για εκατοντάδες νεκρούς μέσα σε έναν χρόνο από δυνάμεις ασφαλείας, ένοπλες ομάδες, πρώην φιλοκυβερνητικούς και άγνωστους δράστες. Οι παραβιάσεις περιλαμβάνουν σεξουαλική βία, αυθαίρετες συλλήψεις, καταστροφή σπιτιών, εξώσεις και περιορισμούς στην ελευθερία έκφρασης και συνάθροισης.
Η κρίσιμη παράμετρος του Ισραήλ
Δεν είναι σαφές αν η κυβέρνηση Σαράα είναι αρκετά ισχυρή για να επιβιώσει μιας νέας μεγάλης κρίσης. Το Ισραήλ παραμένει κυρίαρχη δύναμη παρά την ξεκάθαρη – δεδηλωμένη και δυναμική παρουσία της Τουρκίας εντός της χώρας. Μετά την πτώση Άσαντ, ισραηλινά πλήγματα κατέστρεψαν τα τελευταία απομεινάρια της στρατιωτικής ισχύος του καθεστώτος. Ο ισραηλινός στρατός προχώρησε μέσα σε συριακό έδαφος, καταλαμβάνοντας νέες περιοχές. Οι ΗΠΑ προσπαθούν να διαμεσολαβήσουν για συμφωνία ασφαλείας μεταξύ Συρίας και Ισραήλ, χωρίς επιτυχία. Το Ισραήλ ζητά αποστρατιωτικοποίηση μεγάλων περιοχών. Η Συρία ζητά επιστροφή στη συμφωνία του Κίσινγκερ του 1974. Η απόσταση μεταξύ τους έχει μεγαλώσει. Τον τελευταίο μήνα, οι ισραηλινές χερσαίες επιχειρήσεις έχουν διπλασιαστεί. Η Άγκυρα που έχει δεδομένα μοχλό επιρροής αλλά και άμεσο δίαυλο συνεννόησης με τον Αλ Σαράα επιδιώκει να δημιουργήσει ένα κοινό σύστημα ελέγχου και διαχείρισης και να πιέσει από τη Συρία το Ισραήλ μία κίνηση που έχει μεγάλο ρίσκο και για την Άγκυρα αλλά και για τη Δαμασκό.
Ένας χρόνος μετά
Η κυβέρνηση Σαράα πέτυχε κάτι σημαντικό: παραμένει στην εξουσία. Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο ισχυρότερος διεθνής υποστηρικτής του. Οι κυρώσεις χαλαρώνουν. Η οικονομία αναπνέει. Αλλά η καθημερινότητα των Σύρων δεν έχει αλλάξει. Δεν υπάρχουν επενδύσεις. Η ανοικοδόμηση είναι ατομική υπόθεση. Οι θρησκευτικές εντάσεις σιγοκαίνε. Η διαπραγμάτευση με το Ισραήλ έχει παγώσει. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου ζητά αποστρατιωτικοποίηση τεράστιων εκτάσεων και δεν δίνει εντολή υποχώρησης των ισραηλινών δυνάμεων. Η κυβέρνηση στη Δαμασκό περιστρέφεται γύρω από τον ίδιο τον Σαράα και λίγους συνεργάτες του. Δεν υπάρχει απτή προσπάθεια δημιουργίας λογοδοτούσας κρατικής δομής.
Η Συρία χωρίς τους Άσαντ είναι καλύτερη χώρα αλλά το μέλλον είναι δύσκολο και πολύπλοκο ίσως πιο δύσκολο καθώς πλέον ο ένας εχθρός, το καθεστώς Άσαντ, δεν υπάρχει ως οντότητα μόνο ως συνέπεια…
Πηγή: Protothema.gr